Een monument verduurzamen, hoe doet u dat?

Wilt u beginnen met het verduurzamen van uw monument? Ook een kleine investering in uw tijd en geld maakt al een groot verschil. In onze gratis interactieve gids helpen wij u graag op weg met tips, ervaringen en veel praktische informatie over duurzaamheid.

Download de gratis gids Monumentaal wonen verduurzaming

Ontdek de mogelijkheden voor verduurzaming van uw monument met de Zelfscan Duurzaam Monument! Na de zelfscan kunnen rijksmonumenteigenaren deelnemen aan het Ontzorgingsprogramma

Afbeelding
Doe wel doe niet lijst

Welke ingrepen passen bij u?

Wat is de belangrijkste reden voor u als monumenteigenaar om met duurzaamheid te beginnen? Is dat bijvoorbeeld uw portemonnee, comfort of het milieu? Er zijn kleine dingen waar u direct mee kan beginnen en ingrepen die tijd en geld kosten. Verduurzamen kan op allerlei manieren:

  • Hang dikke gordijnen op bij ramen met enkel glas en sluit ze op tijd. Dikke gordijnen verminderen het warmteverlies door het raam tot wel 40%.
    Welke kleine ingreep levert de meeste winst op?
  • Tocht kan ontstaan door ramen en deuren die open staan maar ook door naden en kieren in de buitenschil van een gebouw. Door tocht treedt veel energieverlies op.
    Meer weten 
  • Zonnepanelen aanschaffen. Veel monumenteigenaren kijken of ze iets kunnen met zonne-energie. 
    De 5 meest gestelde vragen over zonnepanelen, welke soorten zijn er?
  • Als u gaat investeren in het verduurzamen van uw woning, is het handig om te beginnen met het goed isoleren van uw huis.
    Hoe isoleer ik mijn monument?
  • Het gebruik van duurzame, hernieuwbare materialen. Wat monumenten en andere historische gebouwen duurzaam maakt, zijn hun materialen.
    Alles over lezen
  • Als u wilt verduurzamen of uw monument comfortabeler wilt maken, dan denkt u misschien ook na over het glas. Monumenteigenaren vinden het lastig zicht te krijgen op wat nu wel en niet mag.
    Glas verduurzamen

  • Denk aan een warmtepomp. Is een hybride warmtepomp een goede optie voor monumenten?
    Bekijk het antwoord en doe de warmtepomp check

Verduurzamen: hoe doen anderen dat?

Afbeelding
Tips

Hoe kunt u uw energierekening verlagen?

Als monumenteigenaar staat u voor een uitdaging: hoe verlaagt u de energierekening en verbetert u het comfort, met respect voor de monumentale waarden? Standaard oplossingen voor energiebesparing zijn niet altijd toe te passen op uw monument. Gelukkig zijn er genoeg manieren om zelf al te beginnen met het besparen van energie.

Kleine investering, groot resultaat

Neem zelf eenvoudige en snelle maatregelen. Ook een kleine investering in uw tijd en geld maakt al een groot verschil.

Verduurzamen in 10 stappen

Een monument verduurzamen is een geweldige puzzel. Met deze 10 stappen helpen we u graag op weg.

Afbeelding
Financiering

Financieringsmogelijkheden

Bekijk met deze tool voor welke subsidies u in aanmerking komt. Een warmtepomp valt bijvoorbeeld onder de landelijke regeling voor verduurzamingsmaatregelen. U kunt hiervoor subsidie aanvragen via de site van RVO. Er zijn ook mogelijkheden voor een lening met een lage rente, kijk hier welke financiering bij u past.

Verduurzamingskosten vallen buiten de subsidie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. U kunt bij het Restauratiefonds wel terecht voor verschillende financieringsmogelijkheden op het gebied van duurzaamheid. Als eigenaar van een rijksmonument vraagt u voor uw duurzaamheidswerkzaamheden bijvoorbeeld de Duurzame Monumenten-Lening bij het Restauratiefonds aan. 

Afbeelding
Inspectie

Vind advies

Denkt u aan een grotere ingreep, bijvoorbeeld het plaatsen van zonnepanelen? Ga dan eens langs bij uw gemeente of raadpleeg een Duurzame Monumenten-adviseur (DuMo-advies). Deze kunnen u informeren over de mogelijkheden, historische waarden en eventuele vergunningen. Zeker voor grotere ingrepen is het belangrijk u goed te laten adviseren. Zo weet u zeker dat uw duurzame oplossing aansluit op uw wensen en eisen. Wanneer de eigenaar van een monumentale woning een DuMo advies aanvraagt bij een DuMo-adviseur, kan de eigenaar van het pand een tegemoetkoming in de kosten aanvragen bij het Restauratiefonds.

Top 5 vragen over de Duurzame Monumenten-adviseur

Afbeelding
Presentatie

20 inspiratievideo's

Laat u inspireren door deze video's waarin bewoonde monumenten zijn verduurzaamd. In de videoserie 'Zien Verduurzamen, Doet Verduurzamen' van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed komen eigenaren aan het woord die vertellen over de verduurzamingsmaatregelen die zij hebben toegepast. 

  • Video 1 t/m 6

    Bekijk bijvoorbeeld de tussenwoning van eigenaar en architect Coraline Vester. 'Je kunt ontzettend veel doen met behoud van het originele monument.'

  • Video 7 t/m 13

    Bekijk bijvoorbeeld de video met Susan te Brake die vertelt over de 'van woning tot woning' verduurzamingsaanpak van het complex aan de Wulpstraat in Utrecht.

  • Video 14 t/m 20

    Bekijk bijvoorbeeld de video van bewoner en molenaar Mark Ravesloot. Hij heeft de molen verduurzaamd door de hele buitenschil te voorzien van isolatiematerialen.

Afbeelding
Vergunning

Is een vergunning nodig?

De algemene regel is dat voor wijzigingen aan een monument, zowel aan de binnen- als aan de buitenkant, een Omgevingsvergunning nodig is. Dat geldt ook voor isolerende- of energieopwekkende ingrepen, vooral als de veranderingen onomkeerbaar zijn of zichtbaar vanaf de openbare weg. De maatregelen kunnen per monument en per gemeente verschillen.

Doe de vergunningcheck

Doe nu online een vergunningcheck en controleer of u een vergunning nodig heeft.

Geen vergunning nodig?

Voor sommige werkzaamheden aan (rijks)monumenten is geen vergunning nodig.

Duidelijk uitgelegd in een animatie of infographic: het verduurzamen van een monument

Het verduurzamen van monumenten vraagt om een zorgvuldige aanpak. In een serie animaties legt de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed via tekeningen duidelijk uit hoe u een monument verduurzaamt. Wat past wel bij uw monument en wat niet?

 

isolatie

Meer over duurzaamheid

Energielabel niet verplicht

Voor veel panden is het sinds 2015 verplicht om bij verkoop of verhuur een energielabel te hebben. Deze verplichting bestaat niet voor rijksmonumenten.

De Groene Gids 'Zonne-energie en uw monument'

Zonne-energie is in trek onder eigenaren van monumenten en panden binnen beschermde gezichten. Deze publicatie helpt eigenaren en huurders op weg die zonne-energie overwegen bij een monument of binnen een beschermd gezicht. Met vuistregels en praktische adviezen
Download de Groene Gids 

Video's 'Monument van morgen'
Vier korte video’s van Stichting ERM waarin specifieke kennis over verduurzaming van monumenten wordt gepresenteerd.

Top 5 duurzaamheidsvragen

Wij horen veel monumenteigenaren over hun zoektocht bij het verduurzamen van hun monument. Dit is onze top 5:

  • Hoe isoleer ik mijn monument verstandig?

    Het is maar hoe u verstandig opvat. Verstandig betekent in ieder geval bij een monument dat de ingreep geen negatieve gevolgen heeft voor de monumentale waarde. Daar heeft bijvoorbeeld uw gemeente wel een visie op. Verstandig betekent ook dat u niet in het ene deel van het pand een oplossing bedenkt, die elders problemen oplevert. Berucht zijn de koudebruggen, bijvoorbeeld bij balkenkoppen of bij vensterglas. Een open deur misschien, maar we zeggen het toch maar: isoleren begint bij de buitenkant, de schil van je gebouw. Zorg er eerst voor dat u de problemen van buiten ook buiten houdt. Pak dus muren en daken aan en kijk dan verder.

    Lees hier meer over wat bouwfysicus Marc Stappers zegt over onder meer dampopen isoleren

    Welke isolatiemaatregel werkt in uw pand goed?

  • 'Hoe weet je iets over het rendement van een maatregel om energie te besparen?'

    Wij legden de vraag voor aan Felix Kusters verduurzamingsadviseur voor de stichting ERM (stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg).

    ‘Dat rendement is afhankelijk van de kosten en de energiebesparing en dat is altijd een beetje puzzelen. Het hangt heel erg van je beginsituatie af. Op internet kun je hierover onder meer op www.milieucentraal.nl wel wat vinden. Ik vind ze wel een beetje aan de positieve kant, zeker als je het vertaalt naar monumenten. De gegevens van milieu centraal gaan over gemiddelden, maar bij een monument zijn de maatregelen vaak duurder. Daar staat tegenover dat de milieuwinst vaak ook hoger is. Als je als eigenaar een DuMo-adviseur inschakelt, dan neemt die het rendement van maatregelen ook mee in het advies. Zeker bij de wat uitgebreidere adviezen van niveau 2 en 3 worden alle maatregelen specifiek doorgerekend voor het pand.’

  • 'Wat zijn tips voor eigenaren die een warmtepomp overwegen?'

    We vroegen het aan Wim Jakobsen, teamleider van de Monumentenwacht in Zeeland.

    ‘Ga niet in het wilde weg nu achter een hybride warmtepomp aan, maar kijk naar het geheel. Met de Monumentenwacht heb je als eigenaar vaak al een meerjarenonderhoudsplan gemaakt. Dan weet je op welk moment er werkzaamheden aankomen. Wij adviseren dan altijd om het thema duurzaamheid op zo’n moment weer aan de orde te stellen. Dat zijn de natuurlijke momenten.

    ‘En je kunt als aanvulling op je onderhoudsplan aan een DUMO-coach vragen om een duurzaamheidsadvies voor je pand te maken, eventueel aangevuld met een warmtelastberekening te maken. Daarmee krijg je een beeld van het warmteverlies van je woning. Je weet dan beter wat je aan energie nodig hebt om de ruimten in je pand warm te krijgen. Het gaat erom dat er een balans komt tussen dit verlies en de opwekking van energie.’

    TIP 1: een deel van de kosten van de duurzaamheidsadviezen kun je declareren bij het Restauratiefonds

    TIP 2: praat mee in de speciale warmtepompen groep op de Monumenten Community

  • Hoe houd ik het vocht in mijn pand onder controle?

    Vocht is in een pand waarin geleefd wordt onontkoombaar en het kan funest zijn voor een monument. Wij hebben wel eens van een expert gehoord dat er drie maatregelen te nemen zijn tegen vocht in het pand, namelijk: ventileren, ventileren, ventileren. Dat klinkt flauw, maar het is echt waar! Met voldoende ventilatie in uw pand houd u het vochtprobleem onder controle. u kunt hiervoor de kanalen gebruiken die al in het pand aanwezig zijn, zoals rookkanalen of schuiframen. Maar hoe zorgt u tegelijkertijd voor een aangenaam binnenklimaat? Want we hadden net die kieren gedicht, die zorgden voor tocht en energieverlies.

    Behalve de ramen openzetten, kunt u ook voor een technische oplossing kiezen, zoals Dick Singerling bij zijn monument in Alkmaar deed. Hij koos voor een WTW-installatie.

    Welke slimme oplossingen heeft u gevonden?

  • ‘Wat is een goed moment om te gaan verduurzamen?’

    Wij legden de vraag voor aan Felix Kusters verduurzamingsadviseur voor de stichting ERM (stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg).

    ‘Wij zeggen altijd: laat verduurzaming zoveel mogelijk parallel lopen met restauratie- of verbouwingsplannen. Als je verduurzaming integreert in deze plannen, dan kunnen de maatregelen ingepast worden in de werkzaamheden die toch al uitgevoerd gaan worden, dat levert dus een ander kostenplaatje op. De DuMo-adviseur kan een overzicht maken van wat wij noemen de ‘natuurlijke momenten’ waarop je het best kunt gaan verduurzamen. En ook de Monumentenwachten kunnen bij een schouw een overzicht maken van verduurzamingsmogelijkheden en -momenten. Heb je geen verbouwingsplannen dan is verduurzamen natuurlijk toch aan te bevelen, alleen zijn dan de terugverdientijden vaak wat langer dan op een natuurlijk moment.’

Experts aan het woord over verduurzamen

Benieuwd naar ervaringen van anderen?

Of u nu een monumenteigenaar of specialist bent. In Monumenten Community helpt iedereen elkaar met het maken van de juiste keuzes.

Grietje Hofstede

Wilt u meer weten over de financiering van restauratie, onderhoud of verduurzaming van uw monument? Neem dan contact op met Grietje Hofstede, accountmanager Restauratiefonds, regio Friesland, Groningen, Drenthe, Overijssel en Flevoland.
Grietje Hofstede
Naar boven