Wat is een gemeentelijk monument?

Een gemeentelijk monument is een pand van regionaal of plaatselijk belang. Gemeenten in Nederland bepalen zelf welke bijzondere gebouwen ze op de gemeentelijke monumentenlijst zetten. Maar hoe ontdekt u of uw monument ook op deze lijst staat?

Afbeelding
Onderzoek

Hoe werkt de aanwijzing en welke regels zijn er dan?

Een gemeente regelt de aanwijzing in een monumentenverordening. In de meest voorkomende vormen van monumentenverordeningen is de bevoegdheid van de Burgemeester en Wethouders opgenomen om een object als monument aan te wijzen. De begripsomschrijving van monument, gaat het bij een aanwijzing meestal over de ‘schoonheid’, ‘cultuurhistorische waarde’, ‘architectuurhistorische waarde’, ‘stedenbouwkundige waarde’ of ‘wetenschappelijk betekenis’ van het object.

Een monumentenverordening regelt dat voor activiteiten zoals verbouwing, verplaatsing of sloop van een gemeentelijk monument, een omgevingsvergunning van de gemeente is vereist. 

De aanwijzing als monument is een besluit in de zin van de Algemene wet bestuursrecht. In de meeste gevallen maakt de gemeente eerst het voornemen tot de aanwijzing aan u kenbaar, vóórdat het object daadwerkelijk als monument wordt aangewezen. Opkomen tegen het voornemen of de aanwijzing, moet binnen een strikte termijn van zes weken na de dagtekening daarvan gebeuren. Uiteindelijk staat de weg naar de bestuursrechter open.

Afbeelding
Onderzoek

Heb ik een gemeentelijk monument?

Gemeentelijk monumenten worden niet landelijk bijgehouden. U kunt dus niet in een lijst of register uw monument opzoeken. Daarbij deelt niet elke gemeente evenveel informatie over de gemeentelijke monumenten. Bent u benieuwd of een bepaald pand een gemeentelijk monument is? Begin uw zoektocht dan op de volgende plekken:

  • De website van de gemeente

    Raadpleeg voor meer informatie over gemeentelijke monumenten altijd eerst de website van uw gemeente. Sommige gemeenten publiceren hun monumentenregister op hun website, een voorbeeld hiervan is de gemeente Boekel.

  • Medewerkers van de gemeente

    Staat er op de website van uw gemeente niks over gemeentelijk monumenten? Kijk dan of een monumentenambtenaar of een andere medewerker van uw gemeente u meer kan vertellen.

  • Lijsten van vrijwilligers

    Verschillende vrijwilligers houden op Wikipedia lijsten met gemeentelijke monumenten bij. Omdat Wikipedia geen officieel kanaal is, kan het zijn dat de meest recente wijzigingen nog niet in de lijst zijn opgenomen.

     

Gemeentelijk monumentenbeleid

Niet alle gemeenten in Nederland hebben hetzelfde monumentenbeleid. Op Monumenten.nl is een groot aantal gemeenten vertegenwoordigd met informatie over hun beleid. Staat uw gemeente hier niet tussen? Dan kunt u terecht bij de monumentenambtenaar van uw gemeente.

Assen
Afbeelding
Tips

Wijzigen, verbouwen of restaureren?

Raadpleeg voor het wijzigen, verbouwen of restaureren van uw monument altijd eerst uw gemeente. Net als bij het aanpassen van een rijksmonument, heeft u ook voor een gemeentelijk monument in veel gevallen een Omgevingsvergunning nodig. Deze vergunning is niet alleen nodig voor grote werkzaamheden, ook voor kleine veranderingen of een aanpassing aan de binnenkant van uw monument heeft u misschien een vergunning nodig.

Verhalen uit de praktijk

Veelgestelde vragen

  • Het gaat steeds over rijksmonumenten. Heeft een eigenaar van een gemeentelijk of provinciaal monument dezelfde financieringsmogelijkheden?

    We bevragen Grietje Hofstede, accountmanager bij het Restauratiefonds en deskundig op het gebied van financieringen.

    ‘Nee, helaas niet. Maar er zijn gelukkig andere mogelijkheden! Voor eigenaren van een gemeentelijk of provinciaal monument is het slim om de postcodecheck ‘welke financiering past bij mijn monument’ te doen. Daar vind je precies welke regelingen voor jouw monument van toepassing zijn.

    Regelingen voor het verduurzamen van een woonhuis

  • Hoe wordt een huis een gemeentelijk monument?

    Een gemeente regelt de aanwijzing in een. In de meest voorkomende vormen van monumentenverordeningen is de bevoegdheid van de Burgemeester en Wethouders opgenomen om een object als monument aan te wijzen. De begripsomschrijving van monument, gaat het bij een aanwijzing meestal over de ‘schoonheid’, ‘cultuurhistorische waarde’, ‘architectuurhistorische waarde’, ‘stedenbouwkundige waarde’ of ‘wetenschappelijk betekenis’ van het object.

    Een monumentenverordening regelt dat voor activiteiten zoals verbouwing, verplaatsing of sloop van een gemeentelijk monument, een omgevingsvergunning van de gemeente is vereist.

    Meer weten

  • Hoe weet u of uw huis een monument is?

    Wilt u weten of uw woning een rijksmonument is? Het Rijksmonumentenregister bevat gegevens van alle rijksmonumenten van Nederland. Op dit moment bevat het register ongeveer 63.000 gebouwde en archeologische rijksmonumenten, waarvan het merendeel woonhuizen zijn. De omschrijving geeft op hoofdlijnen het karakter van een monument weer.

    Naar het register
    Ik heb een ander soort monument

  • Bent u van de Monumentenzorg?

    Uw pand of wijk is ‘onder monumentenzorg geplaatst’. Wie wordt hiermee bedoeld? Is dat Monumenten.nl, uw gemeente of de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed? Hoe zit dat?

    Monumenten.nl
    Monumenten.nl is niet de Monumentenzorg. Monumenten.nl is een website waar u alle relevante informatie vindt als u uw monument gaat onderhouden, restaureren, verduurzamen of aankopen. U kunt Monumenten.nl ook bellen om informatie te vragen.

    De gemeente
    U komt in aanraking met de Monumentenzorg in de vorm van de gemeente als u als eigenaar van een rijksmonument, een gemeentelijke monument, een beeldbepalend pand of een pand liggend in een beschermd stads/dorpsgezicht gaat verbouwen, restaureren of verduurzamen. De gemeente kijkt dan mee of dit volgens het geldende monumenten,- erfgoedbeleid gebeurt. U moet bijvoorbeeld een omgevingsvergunning aanvragen.

    Wat doet de gemeente nog meer?
    De gemeente voert het toezicht en de handhaving op rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten, beeldbepalende panden en/of beschermde stads/dorpsgezicht binnen de betreffende gemeente. De gemeente kan gemeentelijke monumenten, beeldbepalende panden en/of beschermde stads/dorpsgezicht aanwijzen en ‘afvoeren’ van de gemeentelijke monumentenlijst en stelt lokale subsidies beschikbaar en kent deze subsidies toe.

    De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
    De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is ook een onderdeel van de Monumentenzorg, u komt hier minder vaak mee in aanraking. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed schrijft beleid op het gebied van monumenten, kan rijksmonumenten aanwijzen, beheert het rijksmonumentenregister, stelt landelijke subsidies voor rijksmonumenten beschikbaar en kent subsidies toe. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed kijkt (soms) mee wanneer er iets gebeurt met (grotere) rijksmonumenten.

    De rol van de Monumentenwacht
    Met 'De Monumentenzorg is langs geweest' bedoelt u vaak dat de Monumentenwacht is langs geweest. Monumentenwacht voert bouwkundige inspecties uit en geeft onafhankelijk advies op maat over het onderhoud van uw monument. De Monumentenwacht is onafhankelijk en misschien dat uw gemeente u naar hen doorverwijst. In sommige gevallen vergoedt de gemeente (een deel van) de kosten voor een abonnement of de kosten van de inspectie.

  • 'Waarvoor heb ik een vergunning nodig? En hoelang duurt het voor ik die dan heb?

    Utrechtse monumentenambtenaar Richard Rodenburg beantwoord de vraag.

    Voor bijna elke wijziging aan een beschermd monument heeft u een omgevingsvergunning nodig. Niet alleen voor een grote verbouwing, maar ook voor schilderklussen. Richard licht toe: ‘Zo’n beetje alles is vergunningplichtig, behalve het plegen van gewoon onderhoud en het wijzigen van het interieur wat geen monumentale waarde heeft. Voor schilderen geldt dat een eenvoudige schilderklus gewoon onderhoud is en dat is dus vergunningvrij. Een schilderklus waar de kleuren veranderen is dan weer wel vergunningplichtig. Het is wel even opletten: onder de omgevingswet vallen allerlei activiteiten. Dus het kan zijn dat het wijzigen van de indeling binnen niet vergunningplichtig is, maar het slopen van een muur waar asbest in zit, is dat weer wel…’

    Is er iets te zeggen over hoelang het duurt voor mijn vergunning er dan ook is?
    Richard: ‘Als het om een reguliere procedure gaat, dan moeten wij binnen acht weken een besluit nemen. Daarna ligt het nog zes weken ter inzage, dus het werk kan pas beginnen na veertien weken. Bij een aantal categorieën projecten is advies van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed nodig (bij functiewijziging, sloop, ingrijpende wijzigingen en reconstructie van het pand, red.). Dan duurt de procedure zomaar een half jaar.’ Het is altijd verstandig om, voordat u een vergunning aanvraagt, contact op te nemen met de gemeente. Richard: ‘Wij maken een inschatting van hoe wij denken dat de commissie het plan zal beoordelen. Soms kunnen we in een voorgesprek al dingen ondervangen, dat kan later tijd opleveren.’

    Weten of een vergunning nodig is? Doe de vergunningcheck!

Provinciale monumenten

Naast gemeentelijk monumenten, zijn er ook provinciale monumenten in Nederland. Alleen de provincies Drenthe en Noord-Holland hebben provinciale monumenten.

Naar boven