Dienstwoning annex kantoor, Venlo

Inleiding Blok van twee dienstwoningen, aanvankelijk gebouwd als dienstwoning annex kantoor als onderdeel van het waterleidingcomplex. De woningen staan op een rechthoekig grondvlak in lengterichting achter de rooilijn aan de Zwarteweg te Venlo. Daarbij staan de woningen haaks op het even ten zuiden ervan gelegen pompgebouw; het gehele complex ligt direct aan de voet van de steilrand. De dienstwoningen zijn in 1888-1889 in 19e eeuwse traditionele stijl gebouwd en ontworpen door de architecten J. Jonkergouw en F. Keuller, overigens met duidelijke invloeden van de Chaletstijl. Naast de topgevel waren aanvankelijk ook de linker en rechterzijgevel voorzien van Chaletornamentiek; deze zijn echter rond de Tweede Wereldoorlog verwijderd vanwege vochtproblemen. Na de sluiting van het waterleidingcomplex bleef de woonfunctie van de woningen behouden. In 1966 werden de woningen uitgebreid gerenoveerd. Het linkerdeel, pand Zwarteweg 8, leed in 1975 behoorlijke bliksem en brandschade, maar werd volledig hersteld. In de jaren '90 van de 20e eeuw werden de dienstwoningen fors van binnen verbouwd.

Omschrijving

Eenlaagse dienstwoningen met topgevel en kapverdieping in lengterichting onder zadeldak met overstek en mastgoot, gedekt met kruispannen. Het gebouw heeft een hoge bakstenen plint met een opstand van rode machinale baksteen met metselwerk in kruisverband. De indeling was nagenoeg symmetrisch met links een dienstwoning en rechts het beoogde kantoor, vrijwel direct ook dienstwoning. De symmetrie is ook duidelijk zichtbaar in het exterieur van het pand. Het middendeel van de frontgevel is vooruitspringend en gaat over in een topgevel met houten dakoverstek en Chaletornamentiek; in deze ornamentiek is hetzelfde trapmotief verwerkt, als in de voorgevel van het pompstation. Rechthoekige houten vensters en kozijnen; oude Duitse schuiframen uit 1880 met T-venster-roedenverdeling, waarvan een enkele nog met het originele glas. De deuren (allen vernieuwd) zijn voorzien van bovenlicht. Hardstenen dorpels en lateien. Boven de lateien bakstenen segmentbogen, waarvan de velden zijn gevuld met siermetselwerk. De indeling van de VOORGEVEL is als volgt. Links een dubbel venster, vervolgens de voordeur van Zwarteweg 8. De topgevel, met twee vensters, behoord geheel tot Zwarteweg 6. Tussen genoemde vensters de originele hardstenen brievenbus ten behoeve van het kantoor, met de aanduiding: "brieven". In de segmentbogen van genoemde topgevelvensters een hardstenen sluitsteen, welke een gevelsteen dragen met de tekst: "waterleiding". Boven deze gevelsteen in de topgevel nog een klein venster. Rechts van de topgevel de voordeur van nr. 6 met een dubbel venster. In de RECHTERZIJGEVEL links en rechts een venster, op de verdieping idem, maar dan gecentreerd. Op de daklijst zijn de aanhechtingspunten van de verwijderde Chaletconstructies nog zichtbaar. De ACHTERGEVEL vertoont links (Zwarteweg 6) een deur met venster en rechts daarvan een WC-raampje. Vervolgens een venster met deur (Zwarteweg 8), gevolgd door een klein WC-raampje, en opnieuw een venster met deur. De LINKERZIJGEVEL vertoont dezelfde opbouw als de rechterzijgevel. Beide woningen bezitten geen INTERIEUR waarden meer, met uitzondering van het balkenplafond in het voormalige kantoorvertrek van pand Zwarteweg 6. Bovendien werd midden jaren '90 van de 20e eeuw de indeling van beide woningen veranderd door het naar voren halen van de trap waardoor de karakteristieke doorlopende gang verdween. Ook werden enkele ruimten doorgebroken.

Waardering

De dienstwoningen zijn van algemeen belang. Het object heeft cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van de groei van de zorg voor de levering van schoon drinkwater en tevens als voorbeeld van de technische en typologische ontwikkeling van de gebouwen voor de drinkwatervoorziening. Het heeft architectuurhistorisch belang voor de geschiedenis van de architectuur en de bouwtechniek. Het object heeft ensemblewaarden vanwege de bijzondere en functionele situering nabij de steilrand en de nog andere aanwezige relicten van het waterleidingcomplex. De dienstwoningen zijn van belang vanwege de architectuurhistorische en typologische zeldzaamheid en zijn tamelijk gaaf bewaard gebleven.

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Locatie

Monumentnummer
524733
Complexnaam
Waterleidingcomplex
Provincie
Gemeente
Plaats
Complexomschrijving

Inleiding

Waterleidingcomplex bestaande uit waterpompstation en dienstwoning annex kantoor onder aan de steilrand aan de Zwarteweg te Venlo. Het pompstation staat haaks op de steilrand, de woningen haaks daarop, dus evenwijdig aan de steilrand. Het complex heeft in functionele zin gebruik gemaakt van de steilrand (natuurlijke watervoorziening, zie omschrijving), maar ook in esthetische zin voegt het complex zich in het landschap.

De geschiedenis van de waterleiding in Venlo gaat ver terug. De eerste waterleiding in Venlo dateert uit 1618 en maakte gebruik van elzenhouten buizen. Deze waterleiding heeft ruim 150 jaar gefunctioneerd, tot het einde van de 18e eeuw. In 1885 vragen de heren van Gevel, van Wijk en Keuller de burgermeester een concessie om opnieuw een waterleidingsysteem in Venlo op te zetten. Deze concessie werd verleend, maar vrijwel direct overgedragen aan de Rotterdamse Waterleiding Exploitatiemaatschappij. De aanvankelijke concessiedragers hebben echter we¿l in 1888 het complex ontworpen (het architectonisch ontwerp komt voor rekening van F. Keuller en J. Jonkergauw) e¿n de waterleiding aangelegd (firma van Wijk en Hoogendijk). In 1889 trad het waterleidingcomplex in werking. In 1921 werd overgegaan van stoom op elektrische aandrijving, hetgeen heeft geresulteerd in het afbreken van de schoorsteen in 1930. Rond 1938 traden de eerste problemen op. De winbare hoeveelheid water liep terug en het ijzergehalte nam door overonttrekking steeds verder toe. Ook werd de druk te laag voor een goede levering. Dit heeft uiteindelijk geresulteerd in de ingebruikname van een nieuw pompstation en watertoren elders in Venlo in 1955. Het oude complex werd ontmanteld. Het drinkwaterreservoir is in 1971 om veiligheidsredenen volgestort, maar nog wel aanwezig; hetzelfde geld voor de diverse waterputten op het terrein.

Omschrijving

Het waterleidingcomplex maakte gebruik van het reliëf van de steilrand. Als gevolg van de laatste ijstijd heeft de steilrand een kleilaag op enkele meters diepte, op enkele plaatsen zelfs tot aan het oppervlak. Ten gevolge hiervan stroomt het water dat van de Duitse vennen naar de Maas stroomt, vlak op of onder het oppervlak en is het met andere woorden zeer toegankelijk voor waterwinning, hetgeen geschiedde door het opvangen van het water in een drinkwaterbassin en het slaan van diverse putten.

Het waterpompstation, gebouwd in 19e eeuws traditionele stijl, met duidelijke reminiscenties aan de Neogotiek en de Neorenaissance, diende om het water vanuit het reservoir te distribueren. De pompinstallaties zijn echter niet meer aanwezig. Vanaf 1962 wordt het pompstation verhuurd en momenteel doet het dienst als verenigingsgebouw voor de lokale scoutingvereniging. In de jaren '80 van de 20e eeuw werd een algehele verbouwing uitgevoerd om het pand aan de eisen van de huidige gebruikers te laten voldoen.

De dienstwoning annex kantoor heeft in de praktijk nooit als kantoor dienst gedaan, maar vrijwel direct als dienstwoning voor zowel de machinist als de stoker. De architectuur van de dienstwoningen is verschillend van die van het pompstation, maar sluit er goed bij aan. De dienstwoningen zijn eveneens 19e eeuws traditioneel, maar dan met Chalet-stijlinvloeden. In de jaren '90 van de 20e eeuw zijn de woningen grondig verbouwd; de woonbestemming is echter gebleven.

Waardering

Het waterleidingcomplex is van algemeen belang. Het complex heeft cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van de groei van de zorg voor de levering van schoon drinkwater en tevens als voorbeeld van de technische en typologische ontwikkeling van de gebouwen voor de drinkwatervoorziening. Het heeft architectuurhistorisch belang voor de geschiedenis van de architectuur en de bouwtechniek. Het complex heeft ensemblewaarden vanwege de bijzondere en functionele situering nabij de steilrand. Het complex is van belang vanwege de architectuurhistorische en typologische zeldzaamheid en is gaaf bewaard gebleven.

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Dienstwoning(K4) Woningen en woningbouwcomplexen Dienstwoning(K) oorspronkelijke functie Ja
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Zwarteweg 6 5915 XE Venlo aan voet steilrand Ja
Zwarteweg 8 5915 XE Venlo aan voet steilrand
Percelen
Kadastraal perceel Kadastrale sectie Kadastraal object Appartement Kadastrale gemeente
F 3231 Venlo
Bouwperioden
Start Eind Notitie Beschrijving
1888 1888 vervaardiging
Ambachten
Name Beroep Notitie
Jonkergouw, J. ; Limburg architect / bouwkundige / constructeur
Keuller, F. ; Limburg architect / bouwkundige / constructeur
Wijk en Hoogendijk, van ; Limburg architect / bouwkundige / constructeur
Naar boven