Inleiding
De HISTORISCHE BUITENPLAATS WILTZANGK bestaat uit een WOONHUIS van het type landhuis (1), een TUINMANSWONING (2), GARAGE met (PLANTEN)KAS (3), POMPHUIS (4), PARK- met TUINAANLEG (5), BRUG (6), TUINBEELD (7) en TOEGANGSHEK (8) en is gesticht op een daartoe afgesplitste kavel van de 18de eeuwse buitenplaats Backershagen.
Uit de literatuur blijkt dat op Wiltzangk reeds in de 17de eeuw een boerderij stond. Sinds 1681 was de fam. Van der Hagen in het bezit van een nabijgelegen Middeleeuwse boerderij ter plaatse van de huidige buitenplaats Backershagen. Een nazaat van de familie, Maria Clara van der Hagen huwde in 1723 mr. Cornelis Backer (1693-1775) en stichtte er een omvangrijke buitenplaats, genaamd Backershagen. Deze omvatte ondermeer de terreinen het latere Ivecke, De Hertenkamp en Wiltzangk. Aanvankelijk, in de periode 1726-1731, kreeg het park een Geometrische aanleg. Bij de Vroeg-Landschappelijke stijl, waar hij zich vanaf 1772 tot zijn dood in 1775 op toelegde werden akkers en geestgronden afgewisseld met bossen. De parkaanleg uit die periode is vooral ten zuidoosten van Wiltzangk nog goed herkenbaar. Via vererving kwam de Backershagen in handen van zijn dochter Clara Elizabeth (overleden 1818). Vervolgens was vanaf 1827 jhr. Christiaan Paul van Bersteyn eigenaar, die het in 1837 aan jhr. mr. Jan de la Bassecour Caan verkocht als zomerverblijf voor zijn gezin. Aanpassingen van het park vonden plaats in Volle-Landschapsstijl. In 1846 kocht prins Frederik de buitenplaats, die de Duitse tuinarchitect C.E.A. Petzold opdracht gaf al zijn landgoederen (incl. De Horsten, De Paauw en Groot Haesebroek) via een Umfarhungsweg met elkaar te verbinden. In hoofdlijnen is deze structuur nog goed herkenbaar. Na het overlijden van de dochter van de prins, prinses Marie von Wied, werd een groot deel van de landgoederen van de prins verkocht en verkaveld. Rondom het landhuis van Backershagen werden enkele grote kavels afgesplitst. Meyland en Wiltzangk werden 1910 gekocht door O.F. Weise, die aan de Rotterdamse architect P. Musly opdracht gaf twee landhuizen te bouwen in Engelse landhuistijl. Met gebruikmaking van het bestaande landschappelijke park als coulis is in de directe omgeving van het huis een tuin omstreeks 1920 naar ontwerp van de tuinarchitect D.F. Tersteeg een tuin aangelegd in de Nieuwe Architectonische tuinstijl.
De huidige buitenplaats 'Wiltzangk' is vanaf 1910 in fasen tot stand gekomen in opdracht van O.F. Weise. Als eerste is de tuinmanswoning gebouwd in 1912 door de plaatselijke aannemer/architect C. van Tol. Deze bouwde in hetzelfde jaar voor O.F. Weise een garage met bloemenkas en een pomp- en transformatorgebouwtje. In 1915 volgde, naar ontwerp van P. Musly het landhuis.
In opdracht van S. van den Bergh is in 1922 door de Haagse architect J.J. Brandes, de zuidwestelijke zijvleugel toegevoegd en in 1925 naar ontwerp van J.H. Plantenga de plantenserre ten zuidoosten daarvan.
Tegenwoordig (anno 1997) is de buitenplaats in gebruik als residentie van de ambassadeur van Iran.
De in Nieuw Architectonische tuinstijl uitgevoerde tuinaanleg is omstreeks 1920 ontworpen door de tuinachitect D.F. Tersteeg waarbij een deel van de 18de eeuwse parkaanleg van Backershagen als coulis is geïncorporeerd.
N.B. In de jaren '70 zijn halverwege de oprijlaan ten oosten ervan enkele bijgebouwen geplaatst, die van bescherming zijn uitgesloten.
Omschrijving
De buitenplaats 'Wiltzangk' beslaat het zuidwestelijke gedeelte van de historische buitenplaats Backershagen. Het terrein wordt grotendeels door sloten en hekwerken begrensd. Aan de zuidwestzijde grenst het terrein aan de Rust en Vreugdlaan.
De entree bevindt zich aan de Rust en Vreugdlaan met ten noordwesten van het toegangshek (8) de tuinmanswoning (2). De oprijlaan, die wordt verlicht door verschillende types lantaarnpalen, stammend uit de bouwtijd van het huis. Halverwege maakt de oprijlaan een knik, bij een iets lager gelegen pleintje, waar de garage met (planten)kas (3) en een boomgaard met bloemen- en moestuin is gelegen en ten zuidwesten ervan het pomphuis (4). Ten zuidoosten van de tuin ligt een uit de bouwtijd stammende tennisbaan.
De oprijlaan komt uit bij een ovaal voorplein en het landhuis (1). De park- en tuinaanleg (5) ligt aan ten zuidoosten van het huis. Hier bevinden zich in de middenas van het landhuis ondermeer de brug (6) en het tuinbeeld (7).
Waardering
De in 1910-1915 tot stand gekomen en later uitgebreide buitenplaats Wiltzangk is van algemeen belang vanwege de cultuur- en architectuurhistorische waarde
- als representatief voorbeeld van een in oorsprong oudere buitenplaats, waarop een gedeelte ervan aan het begin van de 20ste eeuw een landhuis in Engelse landhuisstijl gebouwd met bijbehorende park- en tuinaanleg en bijgebouwen. Het complex is daarmee kenmerkend voor de eerste fase in de ontwikkeling van Wassenaar tot villadorp, waarbij aansluiting werd gezocht bij de reeds bestaande historische buitenplaatsen.
- als karakteristiek voorbeeld van de Engelse Landhuis- en Cottagestijl van de bouwkundige onderdelen uit het begin van de 20ste eeuw.
Het complex en de complexonderdelen en de park- en tuinaanleg zijn gaaf in hoofdvorm, materiaalgebruik en detaillering, in het bijzonder het landhuis dat ook zeer veel oorspronkelijke interieuronderdelen bevat.
Verder van belang
- vanwege de tuinhistorische waarde als vrij gaaf bewaard representatief voorbeeld van de Nieuwe Architectonische Tuinstijl en neemt een belangrijke plaats in in het oeuvre van de tuinarchitect F.D. Tersteeg.
- vanwege de hoge ensemblewaarde bepaald door de bijzondere stilistische, functionele en historisch-ruimtelijke en visuele samenhang van de verschillende complexonderdelen, in het bijzonder de samenhang tussen de architectuur van het huis en de geometrische tuinaanleg van Tersteeg.
- vanwege de stedebouwkundige waarde door de samenhang met de naastgelegen buitenplaats 'Meyland' in het bijzondere en de omringende buitenplaatsen op voormalige grond van Backershagen in het algemeen.
