Schaepmanlaan 2, Amersfoort

Monumenttype:: Rijksmonument
Monumentnummer:: 517661
Monumentnaam:: Schaepmanlaan 2
Plaats:: Amersfoort

Bron: Scheffie via Wikimedia Commons

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Voeg uw verhaal toe

Beschrijving

Omschrijving

Het langgerekte woonblok D Schaepmanlaan 2-16; Borgesiuslaan 34, behorende tot het complex MIDDENSTANDSWONINGEN van architect A.H. van Wamelen, is aan de oostzijde van de Schaepmanlaan gelegen en is met de voorgevel op het westen georiënteerd. Ondiepe tuinen scheiden het van de openbare weg. Een overwelfde gang scheidt zeven noordelijke woningen van twee zuidelijke woningen. Deze twee woningen zijn evenals de noordelijke hoekwoning iets westelijker gelegen.

De plattegrond is overwegend rechthoekig, met uitzondering van enkele verspringingen, de ronde uitstulpingen op de hoek van de noordelijke eindwoning en de aan de achterzijde geplaatste, rechthoekige keukenuitbouwen. Bij het woningblok behoren vrijstaande schuren van hout met een rieten dak. Het woningblok volgt het hellende terrein: elke woning verspringt ten opzichte van de woningen links en rechts licht in hoogte. Dit is het best waarneembaar aan de dakrand, die telkens een knik maakt. De toegangen van de woningen met rietendak worden door een smalle goot vrijgehouden van regenwater.

De woningen hebben in hoofdzaak twee bouwlagen. De tussenwoningen zijn daarbij overkapt met een pannen zadeldak dat evenwijdig loopt aan de weg. Bij de drie woningen aan de uiteinden gaat het pannen dak over in een rieten dak, dat een expressieve, hoogopgaande vorm heeft en deels doorloopt tot op de eerste bouwlaag. Bakstenen schoorstenen en gebogen dakkapellen doorbreken de daken.

Niet alleen in de expressieve vormen van de dakpartij maar ook in het speelse en fantasierijke metselwerk, de verfijnde roedenverdelingen in de vensters, die voorzien zijn van luiken, en de horizontale en verticale beschotting van de gevels komen de invloeden van de Amsterdamse School, de uit Engeland afkomstige Cottage-stijl en de Gooise landhuisstijl naar voren.

De voorgevel (westzijde) bestaat van links naar rechts uit een hoekwoning met uitstulpende hoekerker (type A), met daarnaast zes woningen van het type B en BI, door een gang gescheiden van twee vooruitspringende woningen (type B en BI). Boven de ronde erker geheel links, met strokenvenster, loopt de kap door tot op de eerste bouwlaag. Verder telt de gevel overal twee bouwlagen. De gevel wordt verder onderverdeeld door de horizontale beschotting van de middenwoningen in het teruggelegen stuk. Hierdoor ontstaat een zeer gevarieerd beeld: er zijn woningen met bakstenen gevels en rieten kappen, woningen met bakstenen gevels en pannendak en woningen met beschotte gevels en pannendak. Alle B-type woningen hebben een voordeur (twee aan twee geplaatst, met een halfronde luifel) en twee vensters met luiken op de begane grond. In de tweede bouwlaag bevindt zich bij iedere woning een strokenvenster.

De achtergevel bestaat in hoofdzaak uit twee bouwlagen, die evenals aan de voorzijde per woning iets ten opzichte van elkaar in hoogte verspringen. Tevens volgt de achtergevel de verspringingen van de blokken: de hoekwoning rechts, is als enige woning voorzien van één bouwlaag en een hoogopgaand dak. Deze hoekwoning is teruggelegen ten opzichte van de zes middenwoningen. De twee woningen ten zuiden van de overwelfde gang zijn eveneens teruggelegen.

Op meerdere plaatsen doorbreken schoorstenen de dakgoot. Ritme in de gevel wordt verder bereikt door de herhaling van vensterpatronen. Lage muren verbinden kleine schuren, met pannen- of rieten dak met de hoofdmassa.

De linkerzijgevel bestaat uit één bouwlaag met een ver overstekende hoogopgaande rieten dakpartij, met een schoorsteen in de top. Ter hoogte van de tweede bouwlaag bevindt zich een brede dakkapel. De dakpartij gaat ter linkerzijde over in de lage kap over de keukenuitbouw, die doorbroken wordt door een opgemetselde schoorsteen. Onder de overstek bevindt zich de entree, met halfronde geprofileerde deur. De overstek wordt mede gedragen door een asymmetrische bakstenen kolom, die haaks geplaatst is ten opzichte van een bakstenen muur. Deze lage muur eindigt met een lichte boog op de risalerende uitbouw van de erker, geheel rechts. Andere vensters bevinden zich rechts naast de entree, vlak naast de entree ter linkerzijde en links naast de toegang tot de keuken.

De rechterzijgevel bestaat uit twee bouwlagen met rieten schilddak. Op de nok bevindt zich een schoorsteen. Links risaleert een laag muurtje, daarmee de ingangspartij markerend. Een brede luifel geeft beschutting. Geheel links is een afgeschuinde hoekoplossing ontworpen. In de tweede bouwlaag zijn twee vensters geplaatst.

In het interieur van de woningen is met name de verdeling van de ruimten opmerkelijk: de gang is zowel in beide bouwlagen diagonaal op de verschillende ruimten geplaatst.

Waardering

Het woningblok D Schaepmanlaan 2-16; Borgesiuslaan 34, is van algemeen belang vanwege zijn grote architectuurhistorische waarde als gaaf voorbeeld van een complex middenstandswoningen, uitgevoerd in de stijl van de Amsterdamse School. Het complex heeft een stedenbouwkundige betekenis en heeft ensemblewaarde als onderdeel van het Frisia-complex.

Bron: Rijksmonumentenregister

Specificaties

Monumentnummer:: 517661
Artikel ZKP:: rijksmonument
Provincie:: Utrecht
Gemeente:: Amersfoort
Plaats:: Amersfoort

Bron: Rijksmonumentenregister

Complex eigenschappen

Complexnaam:: Frisia-complex
Complexnummer:: 517657
Complex beschrijving:: Inleiding

In 1920 was de ontwikkeling van de Amersfoorste Berg tot villagebied aanzienlijk gevorderd. In dat jaar besloot de woningbouwvereniging Frisia een COMPLEX van 41 MIDDENSTANDSWONINGEN te realiseren. Zij gaf hiertoe de architect A.H. van Wamelen opdracht. Deze architect realiseerde, gebruikmakend van het licht hellende terrein, bijzonder fantasierijke en expressieve architectuur. Vier reeksen woningen, bestaande uit elf, tien, negen en nogmaals elf woningen. In 1922 werden naar ontwerp van Van Wamelen in samenwerking met J.U. Slot twee blokken van vijf woningen toegevoegd. Borgesiuslaan 25-31, eveneens met markante rieten kap en Borgesiuslaan 33-41, in enigszins gewijzigde stijl, maar zowel wat stedenbouwkunde als architectuur betreft zeer goed passend bij het geheel.

Al snel bleken de woningen de nodige gebreken te vertonen. De woningbouwvereniging zag zich genoodzaakt deze te verhelpen. De huurprijs viel hierdoor aanzienlijk hoger uit en de woningen waren aanvankelijk lang niet alle bewoond.

Omschrijving

Het complex middenstandswoningen van woningbouwvereniging De Frisia is gesitueerd langs een drietal wegen op de Amersfoortse Berg.

De Borgesiuslaan is oost-west georiënteerd. De weg bezit geen hoogteverschil, aangezien deze evenwijdig aan de hoogtelijnen van de berg is ontworpen. De Piersonlaan en de Schaepmanlaan zijn parallel gelegen aan elkaar en komen bijna haaks uit op de Borgesiuslaan die op een noord-zuid as ligt. De complexonderdelen vormen langs de drie wegen een U-vorm. De vrijwel symmetrische complexonderdelen Borgesiuslaan 25-31 en het links daarvan gelegen bouwvolume Borgesiuslaan 33-41 vormen de noordwand van de Borgesiuslaan en bepalen daarmee de basis van de U. Aan de zuidzijde van de Borgesiuslaan zijn de vier markante kopwoningen van de andere vier woningblokken gesitueerd. Deze vier hoekwoningen vormen twee aan twee de entree tot de oostelijk gelegen Piersonlaan en de westelijk gelegen Schaepmanlaan. De vier woningblokken langs deze lanen volgen het licht hellende reliëf van de berg. Ten opzichte van de hoekwoningen aan de Borgesiuslaan en de hoekwoningen aan de hoger gelegen uiteinden zijn de middendelen teruggelegen. Naast de hoger gelegen eindwoningen is in alle vier de woningblokken een overdekte steeg aangebracht, die ongeveer in elkaars verlengde liggen en toegang verschaffen tot de achtertuinen.

De vier woningblokken langs de Pierson- en Schaepmanlaan gelijken sterk op elkaar in hoofdopzet en detaillering. Kleine afwijkingen in het aantal woningen en in de woningtypes, met name de eindwoningen, creëren een bijzonder fantasievol en gevarieerd geheel. De zeer expressief vormgegeven kappen, bedekt met riet en dakpannen, dragen daartoe sterk bij. Het hoogteverschil tussen de woningen wordt door het verspringen van de goothoogte geaccentueerd. De meeste woningen zijn van het rechthoekige B-type. De plattegrond van deze woningen is opmerkelijk vanwege de hal, die een hoek van 45 graden maakt. Hierdoor hebben de meeste - overwegend kleine - kamers een onregelmatige vorm. De eindwoningen aan de noordelijke uiteinden zijn alle van hetzelfde A-type, met hoge rieten kap, ronde hoekoplossing en keukenuitbouw. De eindwoningen aan de noordelijke uiteinden zijn echter alle verschillend: de architect omschrijft deze woningen als A, BII, B en AI. Voornaamste verschillen zijn dat de AI woning geen ronde hoekoplossing heeft en dat de BII woning breder is dan de B woning. Een vijfde woningtype, omschreven als BI, heeft de architect aan weerszijden van de overwelfde doorgangen aangebracht. Deze rechthoekige woningen hebben een grotere bovenverdieping in verband met deze gangen.

De woningblokken, grotendeels bedekt met riet, zijn vrijwel ongewijzigd. In grote mate zijn de oorspronkelijke roedenverdelingen nog aanwezig. De woningen kennen een nogal in zichzelf gekeerd interieur bestaande uit kleinere kamers. Reden waarom bij meerdere woningen een aantal muren is weggebroken. Aan de achterzijden is bij enkele woningen een aanbouw gepleegd. Dit leidt echter nergens tot grote aantastingen van de aanzichten.

Het complex Frisia-woningen omvat de volgende onderdelen:

1. Piersonlaan 1-17 (oneven nrs), Borgesiuslaan 26 Woonblok A

2. Piersonlaan 2-20, Borgesiuslaan 24 Woonblok B

3. Schaepmanlaan 1-19, Borgesiuslaan 36 Woonblok C

4. Schaepmanlaan 2-16, Borgesiuslaan 34 Woonblok D

5. Borgesiuslaan 25-31 Woonblok E

6. Borgesiuslaan 33-41 Woonblok F

Waardering

Het complex Frisia-woningen op de Amersfoortse Berg is van algemeen belang vanwege zijn grote architectuurhistorische waarde als nog maar zelden voorkomend en gaaf voorbeeld van een complex middenstandswoningen, vormgegeven in de stijl van de Amsterdamse School. Het Frisiacomplex heeft een stedenbouwkundige en ensemblewaarde. Het complex vormt het hoogtepunt in het oeuvre van de architect A.H. van Wamelen. Van cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van de typologische ontwikkeling van woningbouw voor middenstanders.

Bron: Rijksmonumentenregister

Voeg uw verhaal toe

Eigenschappen

Functies
Functie	Hoofdcategorie	Subcategorie	Functietype	Is hoofdfunctie
Woonhuis	Woningen en woningbouwcomplexen	Woonhuis(K)	oorspronkelijke functie	Ja

Adressen
Straat	Getal	Achtervoegsel	Postcode	Plaats	Locatie	Situatie	Is hoofdadres
Schaepmanlaan	2	–	3818 JZ	Amersfoort	Bergkwartier	–	Ja
Schaepmanlaan	4	–	3818 JZ	Amersfoort	Bergkwartier	–	–
Schaepmanlaan	6	–	3818 JZ	Amersfoort	Bergkwartier	–	–
Schaepmanlaan	8	–	3818 JZ	Amersfoort	Bergkwartier	–	–
Schaepmanlaan	10	–	3818 JZ	Amersfoort	Bergkwartier	–	–
Schaepmanlaan	12	–	3818 JZ	Amersfoort	Bergkwartier	–	–
Schaepmanlaan	14	–	3818 JZ	Amersfoort	Bergkwartier	–	–
Schaepmanlaan	16	–	3818 JZ	Amersfoort	Bergkwartier	–	–
Borgesiuslaan	34	–	3818 JW	Amersfoort	Bergkwartier	–	–

Percelen
Kadastraal perceel	Kadastrale sectie	Kadastraal object	Appartement	Kadastrale gemeente
–	C	4729	–	Amersfoort
–	C	4731	–	Amersfoort
–	C	4726	–	Amersfoort
–	C	4732	–	Amersfoort
–	C	4730	–	Amersfoort
–	C	4776	–	Amersfoort
–	C	4792	–	Amersfoort
–	C	4728	–	Amersfoort
–	C	4727	–	Amersfoort

Bouwperioden
Start	Eind	Notitie	Beschrijving
1920	1920	–	vervaardiging

Types
Hoofdcategorie	Subcategorie	Beschrijving	Notitie
Woningen en woningbouwcomplexen	Woonhuis(K)	reeks van woningen	Middenstandswoning

Bouwstijlen
Stijl	Substijl	Zuiverheid	Notitie
Expressionisme	Amsterdamse school	invloeden	–
Heroriëntatie op tradit. bouwwijzen	Cottage-stijl	invloeden	–

Ambachten
Name	Beroep	Notitie
Wamelen, A.H. van ; Stad Amersfoort	architect / bouwkundige / constructeur	–
Middenstands-woningbouwver Frisia ; Stad Amersfoort	opdrachtgever	–

Bron: Rijksmonumentenregister

Tijdlijn Schaepmanlaan 2

Voeg een verhaal over dit monument toe aan de tijdlijn

Weet u meer over dit bijzondere monument of heeft u een herinnering over dit monument? Vul de tijdlijn aan. Deel uw verhaal en houd dit monument springlevend.

Voeg een verhaal toe over dit monument