Arnhemseweg-Zuid 213, Amersfoort

Omschrijving

De oorspronkelijk in opdracht van Everard Meyster aangelegde 17de-eeuwse tuin van het landgoed Nimmerdor werd, zoals blijkt uit een kaart uit 1835, in het begin van de 19de eeuw getransformeerd in een LANDSCHAPSPARK met kenmerken van de Engelse landschapsstijl.

De bestaande, regelmatig aangelegde waterlopen werden ingrijpend veranderd, waarbij een grote, slingerend vormgegeven vijver vanaf dat moment het hart van het landschapspark vormde. Het vrijkomende zand werd gebruikt voor plaatselijke ophogingen, waardoor het terrein een geaccidenteerd karakter kreeg met verrassende uitkijkpunten en vergezichten. Ook de beplanting werd vernieuwd, getuige een groot aantal nog bestaande, monumentale beuken en eiken met een leeftijd van circa 160 jaar. Rododendrons versterkten het landschappelijk aanzicht van het park.

Van het circa 68 ha. tellende grondgebied van Nimmerdor wordt het deel tussen Arnhemseweg, de A28, de verlengde Kelvinlaan en de zuidzijde van de Zandbergenlaan, in beslag genomen door het in Engelse landschapsstijl aangelegde park. Dit gebied kan globaal in drie segmenten worden verdeeld.

Allereerst bevindt zich aan de zuidzijde het grootste gedeelte met een afwisseling van weilanden, bosgedeelten, waterpartijen, opgeworpen heuvels en boomgroepen, die als coulissen werken. In het midden van dit gebied bevindt zich het, op de oorspronkelijke plaats van het 17de eeuwse landhuis staande, huidige hoofdgebouw. Ook de dienstwoning (213 I) en het koetshuis (213 II) aan de Arnhemseweg en het in het midden van dit gedeelte gelegen oranjerie (213 V) behoren tot dit gebied, evenals een dienstwoning aan de zuidzijde van het landgoed gelegen woning (215). Aan de westzijde van het koetshuis staat een ruim honderd jaar oude linde, terwijl bij de dienstwoning Arnhemseweg 215 nog twee ruim honderd jaar oude lindes en een eik staan.

Voor de oostzijde van het hoofdgebouw ligt een door bomen omgeven weide met daarop een in de zichtas van het hoofdgebouw geplaatste duiventil. Het weiland wordt omringd door een slingerend aangelegde sloot die door zijn gebogen vorm deel lijkt uit te maken van een meanderend beekje.

Aan de westzijde van het hoofdgebouw bevindt zich een grillig gevormde vijver met aan de noordzijde de oranjerie. Deze enigszins verdiept gelegen S-vormige vijver wordt onder andere door rodondendrons omgeven met riet en koningsvarens op de oevers. Op het in de vijver gelegen eiland staat op een heuvel een ruim honderd jaar oude bruine beuk. In een zichtas vanuit het hoofdgebouw staat een treurbeuk op een heuvel ten noordwesten van de vijver. Aan de zuidzijde staan binnen een gemengd loofbos drie monumentale beuken op een rij met een ouderdom van circa 160 jaar en een ruim 100 jaar oude larix. Ten westen van de oranjerie bevindt zich een monumentale kastanje (Gele Pavia). De twee ten noorden van het hoofdgebouw gelegen delen worden van elkaar gescheiden door een een rechte noord-zuid gerichte, half verharde beukenlaan, waaraan een aantal gebouwen is gesitueerd. Op het noordelijke einde van deze laan is een kleine boerderij gelegen. De laan splitst zich aan de zuidzijde van de boerderij in noordwestelijke en noordoostelijke richting. De laatst genoemde beukenlaan vormt de noordelijke begrenzing van het park.

Aan de zuidzijde van de noord-zuidlopende laan bevindt zich een opgeworpen, met lelietjes van dalen begroeide heuvel, waarin een, thans niet meer functionerende, ijskelder is aangebracht. Ongeveer halverwege de laan is aan de westzijde een villa gebouwd met aan de andere zijde een schuur. De villa ligt in het verlengde van een rechte laan, die in westelijke richting voert.

Het tweede onderdeel wordt gevormd door een uit een gemengd parkbos, dat ten oosten van de noord-zuid gelegen laan is gelegen. Dit bos wordt doorsneden door gebogen en een tweetal oost-west gerichte, lusvormige paden, veelal gemarkeerd met beuken. Aan de uiterste rand staat in het noordoosten een met klimop omgeven zomereik. Het bos bestaat uit eiken, berken en beuken met een gesloten onderbegroeiing.

Het laatste onderdeel bestaat uit een relatief open terrein in de noordwestelijke hoek. Dit gebied wordt gekenmerkt door rechthoekige weilanden, die worden begrensd door met bomen beplante lanen. De zuidgrens van dit gedeelte wordt gevormd door een oude, halfverharde weg die naar het productiebos leidt. In dit gebied bevindt zich, ten noorden van twee evenwijdig lopende gebogen lanen, een tussen rododendrons staande linde. In een dennen- en sparrenbos staan aan de noordgrens nog twee monumentale beuken.

Het landschapspark bezit een duidelijke scheiding tussen tuin, parkbos en weiland. De gebouwen vormen binnen de aanleg van open en besloten delen duidelijke markeringspunten.

Waardering

Het landschapspark van het landgoed Nimmerdor is van algemeen belang vanwege zijn cultuurhistorische waarde als voorbeeld van een in Engelse landschapsstijl aangelegd park met een nog gave structuur. Het park bezit een grote samenhang tussen de drie kenmerkende onderdelen: tuin, parkbos en weilanden. Het landschapspark heeft een grote ensemblewaarde in relatie tot de gebouwde onderdelen van het landgoed.

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Locatie

Monumentnummer
517644
Complexnaam
Nimmerdor
Provincie
Gemeente
Plaats
Complexomschrijving

Inleiding

Het COMPLEX van LANDGOED Nimmerdor - bestaande uit de TUINAANLEG, een DIENSTWONING, een KOETSHUIS, een VILLA, een ORANJERIE, een DUIVENTIL en tot slot een WEEGBRUG - maakt deel uit van een reeks van landgoederen en buitenplaatsen langs de oostkant van de Utrechtse Heuvelrug. Nimmerdor grenst aan De Treek, Heiligenberg en Lockhorst. Het landgoed is gelegen tussen de Arnhemseweg, de Leusderweg en de rijksweg A28. Het terrein heeft een omvang van circa 68 ha. Daarvan is 40 ha productiebos, dat gelegen is op het westelijk deel van het terrein. Dit gedeelte valt buiten de bescherming. Het resterende deel, tussen Arnhemseweg en het verlengde van de Kelvinstraat wordt in beslag genomen door de tuin en het parkbos.

Het landgoed Nimmerdor dateert oorspronkelijk uit de 17de eeuw. De 'woeste' gronden werden in 1640 aangekocht door Everard Meyster die in de daarop volgende jaren een geometrische tuin heeft laten aanleggen, waarin altijd groen blijvende naaldbomen overheersten; vandaar de veelzeggende naam 'nimmer dor'. In de 18de eeuw werd Nimmerdor en het naast gelegen landgoed Waterdal tot één landgoed samengevoegd.

In de eerste helft van de 19de eeuw werd de tuin van Nimmerdor getransformeerd in de Engelse landschapsstijl, waarbij enige oudere formele elementen in het nieuwe ontwerp werden opgenomen. De tuinarchitect is niet bekend.

Vermoedelijk werden in de tweede helft van de 19de eeuw enkele van de reeds in 18de-eeuwse bronnen genoemde panden verbouwd of vernieuwd, waaronder de oranjerie en de duiventil, en enige nieuwe gebouwen toegevoegd, waaronder een villa, een koetshuis en een dienstwoning. Ook het landhuis werd in die periode verbouwd.

De panden zijn in die tijd in een eclectische bouwstijl vormgegeven met invloeden uit het classicisme, de Engelse neogotiek en de chaletstijl. De gebouwen vormen thans een sterke eenheid met de omringende landschappelijk aangelegde tuinaanleg.

Twee dagen voor het einde van de Tweede Wereldoorlog werd het hoofdgebouw tijdens een bombardement zodanig ontzet, dat het uiteindelijk in 1953 afgebroken moest worden. In 1974 werd op dezelfde plaats een nieuw landhuis gebouwd. Door de aanleg van de A28 is het zuidelijk deel van het landgoed doorsneden.

Omschrijving

Het landgoed Nimmerdor bestaat uit een in de eerste helft van de 19de eeuw in Engelse landschapsstijl vormgegeven tuin en parkbos, waarin met name in de tweede helft van de 19de eeuw verschillende panden zijn verbouwd of vernieuwd èn nieuwe gebouwen zijn toegevoegd. Tot het landgoed behoren de vlakbij de Arnhemseweg gelegen woning Arnhemseweg 213 I, het daarnaast gelegen koetshuis Arnhemseweg 213 II, de ten noorden van het landhuis gesitueerde villa Arnhemseweg 213 IV, en de ten noordwesten gelegen orangerie Arnhemseweg 213 V. Tevens werd op het open terrein tussen het landhuis en de Arnhemseweg een duiventil gebouwd.

Op het noordelijke deel van het terrein, oorspronkelijk behorend tot het landgoed Waterdal, verrees een kleine boerderij, die thans door verschillende verbouwingen aanzienlijk is gewijzigd. Tegenover de villa Arnhemseweg 213 IV werd een schuur gebouwd. Vlakbij het landhuis is onder een heuvel een dichtgestorte ijskelder gelegen. Aan de Arnhemseweg (nummer 215) werd aan het begin van de twintigste eeuw een dienstwoning gebouwd, die evenals de boerderij aanzienlijk is gewijzigd. De kleine boerderij, de schuur en de woning Arnhemseweg 215 zijn van ondergeschikt belang en vallen buiten de bescherming.

Het landgoed Nimmerdor bestaat uit de volgende beschermde onderdelen: 1. de tuinaanleg 2. een kleine dienstwoning, Arnhemseweg 213 I; 3. het koetshuis, Arnhemseweg 213 II; 4. een villa, Arnhemseweg 213 IV; 5. de oranjerie, Arnhemseweg 213 V; 6. de duiventil.

7. de weegbrug

Waardering

Nimmerdor is van algemeen belang en van grote architectuur- en cultuurhistorische waarde als gaaf voorbeeld van een 19de eeuws landgoed, bestaande uit een tuinaanleg in Engelse landschapsstijl met daarin verschillende in eclectische stijl ontworpen panden. Tevens heeft het landgoed door de verbondenheid met de naam Everard Meyster een historische betekenis. Tot slot bezit het landgoed een ensemblewaarde in relatie tot de omringende landgoederen aan de oostzijde van de Utrechtse Heuvelrug.

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Historische aanleg Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen oorspronkelijke functie Ja
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Arnhemseweg-Zuid 213 6 3817 CG Amersfoort – BY Ja
Types
Hoofdcategorie Subcategorie Beschrijving Notitie
Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen – Landschapspark
Percelen
Kadastraal perceel Kadastrale sectie Kadastraal object Appartement Kadastrale gemeente
– B 10574 – Amersfoort
– B 10929 – Amersfoort
Bouwperioden
Start Eind Notitie Beschrijving
1655 1655 Formele tuinaanleg, geheel verdwenen. vervaardiging
1800 1835 aanleg huidig landschappelijk park. verbouwing
Naar boven