Omschrijving complex:
Inleiding HISTORISCHE BUITENPLAATS KASTEEL HEESWIJK. Omgracht kasteel met hoofdgebouw en kelders gebouwd op grondslagen (ijzeroer) uit de 12de eeuw met aanpassingen en uitbreidingen tot in de 20ste eeuw, bestaande uit een omgrachte voorburcht met poort (16de eeuw), een geometrisch lanenpatroon ten noorden en ten westen van het kasteel plus een orthogonaal terrein binnen dit lanenpatroon (uit de 18de eeuw) terwijl uit de 19de eeuw een bescheiden landschapsstijl met een eilandje in de kasteelgracht, het oeververloop van een deel van deze gracht en de slingerende laan in noordelijke richting dateren; gedeeltelijk met klinkers (waalformaat) bestrate oprijlanen uit circa 1880 in noordoostelijke en zuidwestelijke richting, eveneens uit omstreeks 1880 dateren landschappelijk geplaatste boomgroepen ten noordoosten van het kasteel, de omgrachte moestuin (voorheen sterrebos) met muur en kas alsmede diverse toegangsbruggen, de dienstwoning aan de oprijlaan, de kleine omgrachte tuin aan de overzijde van de poort (aan de zuidzijde van de dwarslaan), talrijke natuur- en bakstenen ornamenten, pijlers, beelden en sculpturen (op de meest onverwachte en verwachte plaatsen aan te treffen) en ten slotte een tuin in neo-formele stijl uit 1939 naar ontwerp van L. Copijn op het terrein van de voorburcht. Op het kasteelterrein zijn enkele lanen nog geplaveid met de oude bestrating in de vorm van gebakken klinkers in waalformaat, wisselend van formaat en onregelmatig van vorm: zuidelijke oprijlaan, de noordoostelijke oprijlaan (de beukenlaan, tevens bekend als Aalmoezenier Francis L. Sampsonlaan).
Waardering:
De HISTORISCHE BUITENPLAATS KASTEEL HEESWIJK is van algemeen cultuur-, kunst- architectuur- en tuinhistorisch belang omdat:
- het kasteel over een hoge ouderdom en een bijzondere - grotendeels uit en aan het gebouw afleesbare - bouwgeschiedenis beschikt (hieruit bestaat een facet van het architectuurhistorisch belang) en waarin diverse voor de stijl- en kunstgeschiedenis markante historische interieurs en inventarissen zijn opgenomen die zowel rechtstreeks met de geschiedenis van het kasteel verbonden zijn als in nationaal opzicht betekenis voor de kunst- en stijlgeschiedenis hebben en deze in opmerkelijke mate vertegenwoordigen; - de ontwikkeling in het gebruik van het kasteel - van weerbaar gebouw tot gerieflijk en representatief onderkomen - in de bouwmassa en structuur afleesbaar gedocumenteerd is hetgeen architectuur - en bouwhistorische belangen vertegenwoordigt terwijl de historische belevingswaarden daar in belangrijke mate op terug te voeren zijn. - de visueel-ruimtelijke opbouw van de buitenplaats een markante vervlechting van een tweetal patronen biedt en bestaat uit de geomorfologische gesteldheid - het kasteel, het kasteelterrein, de parkaanleg en het historische decor tezamen vormen met bouwfragmenten en artefacten - voortgekomen uit een verwoed 19de-eeuws collectioneurschap - een uniek verschijnsel in de geschiedenis van de Nederlandse historische buitenplaatsen. - het door de natuur en tijd geleverde historisch landschappelijke fundament, lopend in oost/westrichting en bestaande uit dekzandruggen met bebouwing, wegen, kasteel, houtwallen - en de in de loop van de 14de tot in de 19de eeuw door de mens aangelegde systematiek van indeling en parcellering, bestaande uit (ontginnings)lanen en (vormen van) aanleg en beplanting; beide structuren staan letterlijk haaks op elkaar, met als gevolg dat een geheel onorthodoxse en complexe fusie van beide verschijnselen heeft plaatsgevonden die als zeldzaam, markant en van cultuurhistorische waarde geldt; - het kasteel vanaf de verschillende lanen herhaaldelijk fungeert als blikvanger voor de wandelaar en zijn centrale positie, als historisch en ontwerpkunstig middelpunt, tot uitdrukking komt; in deze herkennings- en belevingswaarden ligt een belangwekkend element van het tuinhistorisch belang besloten; - nadere tuin- en cultuurhistorische belangen zijn vervat in de geometrische structuur van moestuin en grachten, de inpassing van elementen uit de landschapsstijl - zonder aantasting van het oudere, geometrische patroon - alsmede in de uit 1939 daterende neo-formele tuin in de voorburcht naar ontwerp van L. Copijn. - De complexonderdelen alsmede de complexomgrenzing zijn op de bij de bescherming behorende kaart aangegeven.
