COMPLEXOMSCHRIJVING
Inleiding Algemene en katholieke BEGRAAFPLAATS bestaande uit
1 aanleg
2 houten poortgebouw algemene begraafplaats
3 baarhuisje algemene begraafplaats
4 stenen poortgebouw katholieke begraafplaats
In een Koninklijk Besluit uit 1827 werd bepaald dat op 1 januari 1829 gemeenten met meer dan 1000 zielen over een begraafplaats buiten de bebouwde kom moesten beschikken. Als gevolg van dit besluit gaf de gemeente Zutphen in 1829 opdracht aan de architect J.P. Posth (1763-1831) uit Arnhem toe te zien op de werkzaamheden voor een nieuwe begraafplaats. Na terugtrekking van de architect wordt in hetzelfde jaar J.D. Zocher jr. (1791-1870) benaderd met het verzoek een nieuwe begraafplaats te ontwerpen gelegen op het voormalig Galileënkamp aan de straatweg naar Warnsveld.
De AANLEG (1) van de begraafplaats kenmerkt zich door een drietal eilanden omgeven door water met op de eilanden de grafvelden. Om de eilanden heen loopt een rondwandeling. Van oorsprong had de begraafplaats naast de functie van begraafplaats bedoeld voor het begraven van overledenen, eveneens een recreatieve functie. Zocher wilde met zijn ontwerp de wandelaar behagen en nam de begraafplaats op in het omringende landschap. De rondwandeling om de eilanden heen maakte deel uit van een veel grotere wandeling langs de vestingwerken van de lunetten van Coehoorn, die werden omgevormd tot Sidneypark, het Slingerbos en het Coenspark. De rondwandeling rondom de begraafplaats resteert in ongewijzigde vorm.
Het centraal gelegen eiland is van oudsher het algemene deel van de begraafplaats waarvan de entree gemarkeerd wordt door een HOUTEN POORTGEBOUW (2) uit 1829 waarschijnlijk naar ontwerp van Zocher. Het poortgebouw heeft een rechthoekige plattegrond en wordt afgesloten door een plat dak. Aan de rechter zijde halverwege het centraal gelegen eiland bevindt zich het BAARHUISJE (3) daterend uit de tweede helft van de 19e eeuw, gelegen aan het water. Het baarhuisje met rechthoekige plattegrond bestaat uit een bouwlaag met plat dak. De entree in de kopse gevel is georiënteerd op het slingerpad.
Het rechter eiland betreft het katholieke deel van de begraafplaats en is een oorspronkelijk onderdeel van het ontwerp van Zocher uit 1829. Dit eiland was tot 1902 toegankelijk via een dam vanaf het centrale eiland (de Algemene Begraafplaats). In 1898 wordt deze dam verwijderd en wordt een zelfstandige entree op het rechter eiland gerealiseerd vanaf de Warnsveldseweg. Deze entree wordt gemarkeerd door een STENEN POORTGEBOUW (4) met HEKWERK uit 1902 naar ontwerp van de architect Ludewig uit Arnhem. Het stenen poortgebouw met rechthoekige plattegrond bestaat uit een verhoogd middendeel afgesloten door een meerzijdig tentdak met klokkentoren met aan weerszijden een lager zijdeel bestaande uit een bouwlaag met zadeldak. De doorgang wordt afgesloten door twee smeedijzeren vleugelhekken met art nouveau motieven.
Het linker eiland betreft een uitbreiding van de Algemene Begraafplaats uit 1931 in de stijl van het ontwerp van Zocher. Het linker eiland, dat opgehoogd is, is bereikbaar via een dam vanaf het centraal gelegen eiland. In het verlengde van de dam bevindt zich een monument voor gevallenen 'zij vielen voor het vaderland 10-14 mei 1940'.
De oudste graftekens uit de 19e eeuw bevinden zich op het centrale en het rechter eiland bestaande uit natuurstenen, kunststenen of gietijzeren liggende en staande graftekens al dan niet omgeven door een smeedijzeren hekwerk . Het merendeel van de graftekens dateert uit de 20e eeuw en vertegenwoordigt geen bijzondere individuele waarde. De graftekens zijn geordend in rijen, die zich in een enkel geval oriënteren op het slingerpad. Het centraal gelegen eiland en het rechter eiland vertegenwoordigen een meer romantisch karakter vanwege de situering van de graftekens, slingerpaden en de keuze van beplanting zoals treurbomen. Het linker eiland is meer zakelijk van karakter door een meer rechtlijnige padenstructuur en een overwicht aan groenblijvende beplanting zoals bijvoorbeeld solitaire coniferen en taxushagen achter de graven. Dit stuk reflecteert dan ook de veranderende opvattingen over dood en begraven in de 20ste eeuw. De oorspronkelijke beplanting is sterk aangetast.
De begraafplaats bevindt zich aan de oostzijde van de stad langs de oude uitvalsweg naar Warnsveld. Aan de westzijde wordt de begraafplaats begrensd door een restant gracht van de voormalige lunetten die overgaat in het wandelpad rondom de eilanden (de Kleine Omlegging). Aan de noordzijde grenst het wandelpad nagenoeg aan de Prins Bernardlaan. Aan de oostzijde wordt de begraafplaats voor een groot deel begrensd door het wandelpad en een klein deel door een waterpartij, beide op enige afstand gelegen, parallel aan de Elterweg. Aan de zuidzijde wordt de begraafplaats begrensd door de Warnsveldseweg.
Waardering Algemene en Katholieke begraafplaats van algemeen belang:
- Als voorbeeld van een vroeg 19e eeuwse begraafplaats naar ontwerp van Zocher uit 1829 in landschapsstijl met een romantisch parkkarakter.
- Vanwege de tweeledige functie van de begraafplaats, zowel voor het begraven van de overledenen als het maken van een arcadische wandeling.
- Vanwege de zorgvuldige detaillering, materiaalgebruik en constructie van het houten poortgebouw, het baarhuisje en het stenen poortgebouw.
- Vanwege de functioneel ruimtelijke relatie van de verschillende onderdelen
- Als onderdeel van een meer omvangrijke (niet meer aanwezige) rondwandeling langs de, tot parken omgevormde, lunetten van Zutphen.
