Inleiding
De HISTORISCHE BUITENPLAATS "Boekesteijn" omvat zes onderdelen en is gesticht op een rechthoekige kavel die ten tijde van de ontginning van de 's-Gravelandse polder omstreeks 1634 is aangelegd. Aanvankelijk behoorde het terrein tot de naastgelegen buitenplaats Schaep en Burgh maar in 1722 werd de huidige kavel afgesplitst en kwam deze in handen van Nicolaes Sautijn. Volgens de 'Nieuwe Caerte van Goijlandt' uit omstreeks 1725 was in die periode alleen op het westelijke gedeelte sprake van een formele tuinaanleg, direct rond het huis gesitueerd. In het midden van de 18de eeuw ging de buitenplaats over naar Mr. Salomon Dedel die er de naam Boeckesteijn aan gaf, die waarschijnlijk refereert aan de beuken op het terrein. Dedel liet omstreeks 1770 het huidige huis Boekesteijn bouwen en in dezelfde periode werd achter het huis, in aansluiting op Schaep en Burgh, een begin gemaakt met een parkaanleg in vroege landschapsstijl. In de oude formele aanleg werden slingerpaden, heuveltjes en kronkelige vijverpartijen aangelegd. In de loop van de 19de eeuw werd de landschappelijke aanleg met vijverpartijen verder naar het oosten toe uitgebreid waarbij bestaande bouw- en weilanden in de aanleg werden opgenomen. In het laatste kwart van de 19de eeuw werden aan de overzijde van het Noordeinde de dienstwoningen gebouwd. In 1915 kocht Mr. W. Baron Roëll, die tevens eigenaar was van het aangrenzende Sperwershof, de buitenplaats en liet het huis verbouwen waarbij o.m. de toren is toegevoegd. Thans (2000) is in de boerderij Brambergen het bezoekerscentrum van de Vereniging Natuurmonumenten gevestigd.
De buitenplaats ligt binnen het beschermde dorpsgezicht van 's-Gravenland.
Het complex buitenplaats Boekesteijn omvat de volgende zes onderdelen:
- historische TUIN- EN PARKAANLEG uit de periode ca.1635-ca.1900;
- LANDHUIS "Boekesteijn" uit omstreeks 1770 en verbouwd in 1915 in eclectische trant.
- BOERDERIJ Brambergen uit 1634, rijksmonumentnr. 17363;
- een blok van vijf DIENSTWONINGEN, gebouwd rond 1900 in eenvoudige ambachtelijk-traditionele bouwtrant;
- TUINMANSWONING uit het laatste kwart van de 19de eeuw in eenvoudige ambachtelijk-traditionele bouwtrant;
- KOETSHUIS annex koetsierswoning, gebouwd in het laatste kwart van de 19de eeuw in eenvoudige ambachtelijk-traditionele bouwtrant.
Omschrijving
De parkaanleg, het landhuis en de boerderij zijn gelegen aan de oostzijde van het Noordereinde op een door sloten omgeven rechthoekige kavel, aangelegd omstreeks 1636. De dienstwoningen, de voormalige tuinmanswoning en het voormalige koetshuis annex koetsierswoning zijn aan de westzijde van het Noordereinde gesitueerd, tegenover het landhuis en de boerderij.
Het landhuis ligt iets van de weg teruggerooid en telt twee bouwlagen onder een kap met aangebouwde toren aan de zuidzijde en erkerpartij aan de achtergevel. Rond het huis open gazon, omzoomd door enkele boom- en heestergroepen en aan de achterzijde een centrale rechte zichtas door het oostelijk gelegen parkbos. In het parkbos verder slingerpaden, kronkelige vijverpartijen en open weidegebied. Tussen Boekesteijn en Brambergen een strook open weidegrond en achter de voormalige boerderij een boomgaard.
Het blok van vijf dienstwoningen is over één bouwlaag opgetrokken op een rechthoekige plattegrond met verschillende aanbouwen aan de achterzijde. Het zadeldak is bedekt met overwegend gesmoorde Hollandse pannen en op de nok, die evenwijdig ligt aan de weg, twee schoorstenen. De voormalige tuinmanswoning telt één bouwlaag op een rechthoekige plattegrond onder zadeldak met de noklijn haaks op de weg, bedekt met gesmoorde kruispannen en hoog opgaande schoorstenen. De dakranden zijn voorzien van geschulpte windveren en topmakelaar, de houten goot rust op gesneden consoles. De gevels zijn opgetrokken in donkerrode baksteen en gedeeltelijk voorzien van gecementeerde decoraties, waaronder blokpilasters.
Het voormalige koetshuis annex koetsierswoning is opgetrokken op een vrijwel rechthoekige plattegrond en heeft een hoogte van één bouwlaag en een zolderverdieping. Het pand is opgebouwd uit drie volumes: aan de zuidzijde een langsgevel van drie vensterassen breed en aan de noordzijde twee topgevels. De dakvlakken zijn bedekt met gesmoorde kruispannen, de dakranden zijn voorzien van geschulpte windveren en topmakelaars. De gevels zijn opgetrokken in donkerrode baksteen met gecementeerde geblokte hoekpilasters en pilasters op de vensterassen en band langs de gevelrand. De rechter zijgevel en de achtergevel zijn gepleisterd in natuursteenmotief.
Waardering
De historische buitenplaats "Boekesteijn" is van algemeen belang wegens de architectuur- en cultuurhistorische, alsmede tuinhistorische waarde als grotendeels gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een in aanleg oudere buitenplaats die grotendeels in de 19de en 20ste eeuw het huidige aanzien in aanleg en bebouwing heeft verkregen. Tevens heeft de buitenplaats situationele waarde als structureel en beeldbepalend onderdeel van het beschermde dorpsgezicht van 's-Graveland.
