Inleiding
HISTORISCHE BUITENPLAATS, "Sperwershof", bestaande uit acht onderdelen en gelegen binnen het beschermde dorpsgezicht van 's-Graveland. De buitenplaats is gesitueerd op een in de eerste helft van de 17de eeuw aangelegde smalle rechthoekige kavel aan de oostzijde van het Noordereinde, maar dankt het huidige aanzien grotendeels aan ontwikkelingen in aanleg en bebouwing uit de 19de en 20ste eeuw. Het huidige landgoed vormde in 1634 een deel van de kavels die Benedictus Schaek na de ontginning verwierf. In de 18de eeuw was Jan Bernd Bicker de eigenaar. Hij verbleef 's-zomers met zijn vrouw Catharina Boreel op de buitenplaats. Aan het begin van de 19de eeuw was W. van Weede eigenaar tot zijn dood in 1861. In 1877 kocht Jhr. Pieter Samuel Dedel "Sperwershof" en liet er omstreeks 1885 een nieuwe villa in eclectische stijl bouwen. Tot die tijd stond er een eenvoudig éénlaags huis onder een rieten kap. De nieuwe villa verrees ten noorden van het oude huis en ten westen daarvan werd een bijbehorend koetshuis gebouwd. Tevens gaf Dedel de landschapsarchitect H. Copijn opdracht tot de aanleg van het landschapspark in samenhang met het nieuwe huis. In 1946 en 1947 liet de familie Roëll, die aan Dedel verwant was en zich op de buitenplaats had gevestigd, twee nieuwe huizen bouwen op de plaats van het 19de-eeuwse landhuis en koetshuis. Door deze situering hebben de villa's de belangrijke functie als oriëntatiepunt in de aanleg van de buitenplaats behouden.
Rond de meest oostelijk gesitueerde villa (Noordereinde 50) is in 1951 een tuinontwerp van Mien Ruys gerealiseerd, waarvan echter weinig herkenbaar bewaard is gebleven.
De buitenplaats Sperwershof omvat de volgende onderdelen:
- HISTORISCHE PARK- EN TUINAANLEG bestaande uit het parkbos in Engelse landschapsstijl naar het ontwerp van H. Copijn uit 1888, weidegrond met boomgroepen en een deel met volkstuinen;
- TOEGANGSHEK vanaf het Noordereinde over de westelijke kavelsloot, daterend uit de 19de eeuw op een 18de-eeuwse dam;
- bakstenen TUINMUUR met DAM uit de 18de eeuw aan de noordzijde van de moestuin, gelegen op de zuidwesthoek van de kavel;
- een ijzeren 19de-eeuws TOEGANGSHEK met dam aan de zuidzijde van de moestuin;
- Een voormalige KOETSIERSWONING met houten stal, gebouwd in het laatste kwart van de 19de eeuw in eenvoudige ambachtelijk-traditionele bouwtrant, gelegen aan de zuidzijde van het Ankeveensepad;
- Een voormalige TUINMANSWONING, gebouwd in het laatste kwart van de 19de eeuw in eenvoudige Ambachtelijk-traditionele bouwtrant, gelegen aan de zuidzijde van het Ankeveensepad;
- Een voormalige DIENSTWONING, gebouwd in het laatste kwart van de 19de eeuw in eenvoudige ambachtelijk-traditionele bouwtrant, gesitueerd op de zuidoosthoek van de kavel van de buitenplaats aan de Oude Meentweg;
- Een KADEMUUR uit 1880, gelegen langs de noordelijke kavelsloot, ter hoogte van de westelijke villa (Noordereinde 52).
Omschrijving
De buitenplaats ligt op een smalle rechthoekige kavel die aan de noordzijde is afgesloten door een kavelsloot en aan de zuidzijde door het Ankeveensepad. De westelijke kavelsloot is gedeeltelijk gedempt ter hoogte van de bebouwing langs het Noordereinde en de oostgrens wordt gevormd door de Oude Meentweg. De park- en tuinaanleg is binnen de grenzen van het terrein van west naar oost ingedeeld in drie compartimenten: aan de westzijde de deels ommuurde moestuin en de parkaanleg van Copijn rondom de twee na-oorlogse villa's, gekenmerkt door een stelsel van slingerende paden, besloten beplanting en vergezichten, in het midden open weidegrond met solitaire boomgroepen en aan de oostzijde terreinen met volkstuinen. De compartimenten zijn letterlijk van elkaar gescheiden door de noord-zuid georiënteerde kavelsloten.
Het restant van de moestuinmuur is opgetrokken in rode baksteen met steunberen aan de noordzijde, terwijl de toegang is gesitueerd tussen twee forse bakstenen pijlers. De rode bakstenen dam heeft uitzwenkende keermuren.
Het ijzeren spijlenhek bij het Noordereinde bestaat uit een draaivleugel tussen twee zijstukken die verankerd zijn in natuurstenen blokken. De rode bakstenen dam heeft iets uitzwenkende keermuren, afgesloten door natuurstenen blokken.
De voormalige koetsierswoning langs het Ankeveensepad is opgetrokken op een rechthoekige plattegrond ter hoogte van een bouwlaag onder zadeldak met de noklijn haaks op de weg. De gevels zijn opgetrokken in rode baksteen op een gecementeerde plint en gedeeltelijk voorzien van blokpilasters en gecementeerde decoraties. Door middel van een tussenlid is de oostelijk gelegen voormalige houten stal verbonden.
De voormalige tuinmanswoning aan het Ankveensepad is opgetrokken op een rechthoekige plattegrond met aanbouw aan de zuidzijde en portiek op de noordoosthoek, ter hoogte van een bouwlaag onder zadeldak met de noklijn evenwijdig aan de weg. De gevels zijn opgetrokken in rode baksteen, terwijl de geveltoppen zijn voorzien van beschot.
De dienstwoning is opgetrokken op een rechthoekige plattegrond ter hoogte van een bouwlaag onder zadeldak met aanbouw aan de noordzijde, in rode baksteen op gecementeerde plint.
De circa 25 meter lange kademuur langs de noordelijke kavelsloot is gemetseld in rode baksteen en voorzien van hardstenen hoekblokken.
Waardering
De historische buitenplaats "Sperwershof", bestaande uit acht onderdelen, is van algemeen belang wegens de cultuur- en tuinhistorische waarde als gaaf bewaard gebleven buitenplaats op een 17de-eeuwse kavel met 19de-eeuws landschapspark naar ontwerp van H. Copijn, waarin de 20ste-eeuwse bebouwing als oriëntatiepunt een belangrijke functie vervult. De buitenplaats heeft tevens situationele waarde als karakteristiek onderdeel van het beschermde dorpsgezicht van 's-Graveland.
