Typering Het betreft een in de late 19de eeuw gebouwde enkellaags woning in een sobere, maar verzorgde eclectische stijl. Het gebouw heeft een markante voorgevel met een dakhuis en diverse stucornamenten. Nadat de woning in 1929 door de familie Bosch werd gekocht van dr. Ensink werden de linker voorkamer en een deel van de middengang omgevormd tot winkelruimte. In de tweede helft van de 20ste eeuw is aan de linker zijde een forse (niet beschermenswaardige) achterbouw ontstaan die ook doorloopt achter het linker buurpand. Het pand vormt in dit gedeelte van de Oudestraat één van de weinige panden waarvan de 19de-eeuwse oorsprong, alsmede de oorspronkelijke woonhuisfunctie nog afleesbaar is. Mede door de ligging tegenover het oude raadhuis en naastgelegen parkeerterrein speelt het pand een belangrijke rol in het straatbeeld. Hoewel enkele wijzigingen hebben plaats gevonden is het pand zowel in hoofdvorm als detaillering goed bewaard gebleven. Historie en ligging De woning bevindt zich op een vrij diep rechthoekig perceel aan de oostzijde van het zuidelijke deel van de Oudestraat, met de voorgevel direct aan het openbare terrein. Het bouwblok wordt aan de zuidzijde begrensd door de Nieuwstraat en aan de noordzijde door de Marktstraat. Schuin tegenover het pand bevindt zich het voormalige raadhuis van de gemeente Neede. Tegenover het pand is recent een ruim parkeerterrein aangelegd, waardoor men een vrij zicht heeft op de voorzijde van het pand. Aan beide zijden wordt het pand van de belendende tweelaagse bebouwing gescheiden door een steeg, waarbij de bredere steeg aan de linkerzijde tevens de toegang vormt tot de woning en de jongere achterbouw. De diepe achtertuin wordt aan de linkerzijde volledig begrensd door de jongere tweelaagse achterbouw. Aan de overige zijden grenst lagere bebouwing van belendende percelen aan de tuin. De woning bevindt zich in een gebied dat behoort tot de oude kern van Neede. Op de kadastrale minuut 1832 is op deze plaats al een volledig gesloten bebouwing langs de Oudestraat zichtbaar. De perceelverdeling is sinds de vroege 19de eeuw grotendeels ongewijzigd gebleven. Blijkens de leggers van de kadastrale minuut was het perceel op deze locatie (nr. 464) van de weduwe van Jan Smit. Zij was werkster. Het perceel wordt aangeduid als “Huis en erf”. Omstreeks 1880 werd het huidige pand geheel nieuw gebouwd. Van de bouwheer zijn geen gegevens bekend. Wel is bekend dat het pand in de vroege 20ste eeuw eigendom was van de huisarts dr. Ensink (of Ensing). Deze verkocht het pand in 1929 aan de familie Bosch (die nog altijd eigenaar is). Op dat moment had het pand nog een volledige woonfunctie. Voor het pand was een ondiepe voortuin aanwezig. Hierna werden de linker voorkamer en het voorste deel van de middengang samengevoegd tot een winkelruimte, waarbij in het linker deel van de voorgevel een winkelpui onder een stalen puibalk werd geplaatst. De vroegere tuin kwam nu geheel te vervallen. Rond het midden van de 20ste eeuw kwam het karakteristieke gebroken fronton op het dakhuis te vervallen. Intern werd in het voorste deel van de verdieping een nieuwe indeling gemaakt. De twee oorspronkelijke kamers in het achterste deel van de verdieping bleven ongewijzigd. In de jaren ’60 van de 20ste eeuw werd een eerdere kleine achterbouw achter de linker zijde van het pand vervangen door de huidige tweelaagse achterbouw. In dezelfde tijd ontstond ook de huidige enkellaags achterbouw achter het rechter deel van de woning. Het pand heeft een voor de late 19de eeuw karakteristieke enkellaags opzet met boven de voorgevel een dakhuis. Het betreft door het toegepaste forse dakhuis en de diverse stucornamenten een wat rijkere uitvoering van een veel voorkomend dorpswoonhuis voor de hogere burgerij. Het interieur heeft een kenmerkende middengang met daar aan de linkerzijde op aansluitend een dwarsgang met een tweede toegang in de linker zijgevel. De kamers rechts van de middengang hebben een gebruikelijke kamer en suite opzet. Plattegrond en opbouw: Het beschermenswaardige oudere gedeelte van het pand heeft een rechthoekige plattegrond met onder het linker deel een kleine rechthoekige kelder. Het pand heeft één bouwlaag onder een afgeplat dak met boven de voor- en zijgevels dakvlakken met gesmoorde gegolfde Friese pannen. De dakvlakken sluiten aan de bovenzijde af met vlakke, niet oorspronkelijke daklijsten rond het met bitumen gedekte platte middengedeelte. In het midden van dit vlakke gedeelte bevindt zich een uit het midden van de 20ste eeuw daterend daklicht met draadglas. Op het rechter dakvlak bevindt zich een eenvoudige dakkapel (XXm) en een recent aangebracht dakvenster. In het linker dakvlak is een oorspronkelijk gietijzeren dakraam aanwezig. Het voorschild heeft een fors dakhuis met gemetselde zijwangen en een platdak met geprofileerde daklijsten. De voorgevel wordt geflankeerd door gepleisterde klauwstukken. De onderlijst van een oorspronkelijk boven de voorgevel van het dakhuis aanwezig gebroken fronton is nog herkenbaar. Het fronton werd rond het midden van de 20ste eeuw verwijderd. Aan de linker zijde sluit op de achtergevel een tweelaagse aanbouw (XXc) onder een platdak aan op het oorspronkelijke pand. Direct aansluitend op de achtergevel is in de zijgevel van de achterbouw nog een restant van een vroegere achterbouw onder een lessenaardak zichtbaar. Naast de tweelaagse achterbouw bevindt zich achter het rechter deel van het oorspronkelijke pand een ondiepe enkellaags aanbouw onder een platdak (XXc). Zowel de tweelaagse achterbouw als het enkellaags gedeelte zijn niet beschermenswaardig. De gevels hebben gepleisterde plinten met daarboven schoon metselwerk van machinale baksteen in kruisverband. De voor- en zijgevels sluiten aan de bovenzijde af met een gepleisterd fries met daarboven een in oorspronkelijke profileringen vernieuwde bakgoot. Deze sprint bij de aansluitingen op het dakhuis en aan weerszijden van de voorgevel iets uit. Het fries eindigt bij de aansluiting op het dakhuis met verzwaringen. De achtergevel sluit langs de hellende delen en het platdak-gedeelte af met een eenvoudig geprofileerde oorspronkelijke daklijst. De woning heeft dragende bakstenen gevels en binnenmuren, waarin de enkelvoudige verdiepingsbalklaag is opgelegd. De dakconstructie bestaat uit eenvoudige grenen spanten met korbelen met daarover gordingen en een verticaal beschot. Het platdak-gedeelte is uitgevoerd met een enkelvoudige balklaag. De kleine kelder heeft onder het dwarsganggedeelte een plafond met een troggewelf tussen de achterwand en een stalen balk onder de voorste gangwand. Het resterende deel van de kelder ligt onder een enkelvoudige balklaag. Gevels: Voorgevel (w.) De naar de Oudestraat gerichte voorgevel had oorspronkelijk een symmetrische, vijf traveeën brede opzet met een centraal in een portiek geplaatste entree met daarboven het dakhuis. De oorspronkelijke openingen sluiten aan de bovenzijde af met anderhalfsteens segmentbogen die aan de bovenzijde en langs het bovenste deel van de openingen zijn voorzien van geprofileerde stuclijsten. Op de beide gevelhoeken is over de volledige hoogte een rustica gestuct blokverband toegepast. Binnen het portiek is een trapje met twee hardstenen treden aanwezig. De zijwanden zijn vlak gepleisterd. De oorspronkelijke entree heeft een kozijn met hardstenen neuten en onderdorpel en een geprofileerde tussendorpel. In het kozijn zit een enkelruits bovenlicht en een deur met twee verticale glasopeningen onder een gebroken fronton. Aan de onderzijde zijn twee kussenpanelen toegepast. De twee vensters rechts van de middenas hebben nog hun oorspronkelijke opzet. De openingen hebben vernieuwde houten lekdorpels en ongeprofileerde kozijnen met een vernieuwde enkelruits invulling. Tegen het bovenste deel zitten in plaatmateriaal uitgevoerde reconstructies van de op oude foto’s herkenbare rolluikkasten. Links van de centrale entree zijn de oorspronkelijke twee vensters vervangen door een winkelpui onder een stalen puibalk met daarboven een steens rollaag. De winkelpui (XXb) heeft een over de volledige breedte lopend vierruits bovenlicht met ruiten zonder raamhout. Onder de bovenlichten zit links een portiek met een verhoogde granitovloer met een grijze rand met wit middenveld. De linker portiekwand is als vitrine uitgevoerd. De schuin naar binnen lopende rechter portiekwand heeft een enkele etalageruit boven een gepleisterde borstwering. De naast het portiek aanwezige brede enkelruits etalageruit is overeenkomstig uitgevoerd met een gepleisterde borstwering. De voorgevel van het dakhuis vormt één geheel met de onderliggende gevel. De hoeken hebben een rustica gestuct blokverband met hierop aansluitende gepleisterde klauwstukken. Dit geveldeel heeft twee vensters onder steens segmentbogen. Met langs de bovenrand en bovenste delen van de vensters geprofileerde stuclijsten. De openingen hebben gepleisterde lekdorpels. In de openingen oorspronkelijke ongeprofileerde kozijnen met een geprofileerde tussendorpel met daarboven enkelruits bovenlichten. Beide vensters hebben vernieuwde enkelruits stolpramen. Rechterzijgevel (z.) De aan een smalle steeg grenzende rechter zijgevel is geheel blind. Op de linker gevelhoek is een rustica gestucte blokverband toegepast. Linkerzijgevel (n.) De linker zijgevel heeft op de rechter gevelhoek een rustica gestuct blokverband. Aan de linkerzijde ligt in het verlengde van de gevel een strook muurwerk van de tweelaagse achterbouw. Iets links van het midden van de gevel bevindt zich een deuropening onder een anderhalfsteens segmentboog. Voor de opening bevindt zich een stoepje van betontegels. In de opening zit een oorspronkelijk kozijn met hardstenen neuten en onderdorpel en een geprofileerde tussendorpel. In het kozijn zit een enkelruits bovenlicht en een gepaneelde voordeur uit de bouwtijd met twee lichtopeningen met gietijzeren sierroosters en een boven- en onderpaneel. Links- en rechts van de deuropening zit één venster onder een anderhalfsteens segmentboog. Beide vensters hebben een houten lekdorpel. In de rechter opening een oorspronkelijk schuifraam met T-opzet (oorspronkelijk mogelijk 6-ruits). Binnen het kozijn van het linker venster is een vernieuwde vulling met vlakke tussendorpel aangebracht. Onder het rechter venster bevindt zich ter hoogte van het maaiveld het oorspronkelijke kelderlicht binnen een koekek met hardstenen bovenrand en smeedijzeren rooster. Het kelderlicht heeft een draairaam met diefijzers. Deze oorspronkelijke opening is naar boven uitgebreid met een kozijn met tweeruits valraam. Achtergevel (o.) Van de achtergevel valt het rechter deel over de volle hoogte binnen de jongere achterbouw. Van het linker deel valt het onderste deel van de eerste bouwlaag binnen een jongere aanbouw. Boven het platdak van deze aanbouw zijn echter nog de dubbele deuropeningen onder anderhalfsteens strekken zichtbaar. Ook de enkelruits bovenlichten van de oorspronkelijke tuindeuren (één keer dubbele schuifdeuren en één keer dubbele draaideuren) liggen boven het dak van de aanbouw. De tweede bouwlaag heeft twee vensteropeningen onder anderhalfsteens strekken. Beide openingen hebben een gepleisterde lekdorpel en kozijnen met schuiframen met T-opzet (oorspronkelijk mogelijk 6-ruits). Langs de rechter zijde van het linker verdiepingsvenster loopt een jonger rookkanaal van de in de aanbouw aanwezige haard. Interieur: Het zeer goed bewaard gebleven interieur heeft op de begane grond een opzet met een middengang die aansluit op een naar de linker zijgevel lopende dwarsgang. Rechts van de middengang liggen een voor- en achterkamer die door dubbele schuifdeuren met elkaar zijn verbonden. Achter de dwarsgang ligt naast de linker zijgevel een keuken met daarnaast een kleinere achterkamer. Naast de linker zijgevel ligt tussen de gang en de keuken een toilet. In het gedeelte voor de dwarsgang bevindt zich de vanuit de middengang toegankelijke verdiepingstrap. Onder deze trap bevindt zich de vanuit de dwarsgang toegankelijke keldertoegang. Het voorste deel van de dwarsgang en het verdere gedeelte voor de dwarsgang is rond de trapopgang tot een winkelruimte omgevormd. Door het wegvallen van het voorste deel van de middengang is de oorspronkelijke voordeur aan interieurzijde niet meer zichtbaar. Op de verdieping liggen langs de achtergevel twee oorspronkelijke kamers met houten wanden en vaste kasten onder de dakvlakken. In het hiervoor liggende deel is de oorspronkelijke open ruimte met wanden van drijfsteen verdeeld in een grote overloop met daaromheen drie kamers. De kleine kelder bevindt zich onder de dwarsgang en het achterste deel van de winkelruimte. In het interieur is naast de grotendeels oorspronkelijke indeling een groot aantal oorspronkelijke elementen bewaard gebleven. De beide rechter kamers hebben rijke stucplafonds, oorspronkelijke schuifdeuren met flankerende wandkasten en twee zwartmarmeren schouwen. In de achterwand van de achterkamer zijn de oorspronkelijke schuivende tuindeuren, thans als toegang tot de jongere aanbouw, bewaard gebleven. De middengang en dwarsgang hebben een vloer van parkettegels met een donkere buitenrand en een lichtgekleurd diagonaal gelegd middenveld met zwarte inzettegeltjes. De gangen hebben voorts nog alle oorspronkelijke paneeldeuren en omlijstingen met houtimitatie. In de kleine achterkamer is een eenvoudig vlak stucplafond aanwezig en in de achtergevel zijn nog de oorspronkelijke dubbele tuindeuren aanwezig die thans toegang geven tot de aanbouw. In de keuken is nog een keukenschouw en een keukenkast met gepaneelde deuren aanwezig. Ook deze ruimte heeft een vlak stucplafond. De oorspronkelijke verdiepingstrap met dubbel tussenkwart heeft oorspronkelijke betimmeringen ter hoogte van de verdiepingsvloer en op de verdieping is mogelijk nog een afgeplaat gedeelte van de oorspronkelijke balustrade aanwezig. De oorspronkelijke slaapkamers naast de achtergevel op de verdieping hebben oorspronkelijke wandkasten en gepaneelde toegangsdeuren met omlijstingen. De indeling van de verdere verdieping is jonger en heeft geen historische waarde. In de verschillende kamers liggen de eenvoudige spantbenen met korbelen van de dakconstructie in het zicht. Over de gordingen ligt een oorspronkelijk beschot. De kelder heeft een uit de bouwtijd daterende vloer van grijze plavuizen in een halfsteens verband. Erf/tuin/groenelementen: Langs beide zijden van het pand loopt een pad, waardoor de zijgevels vrij liggen. Behoudens deze vrije ligging en de aanwezigheid van een diepe achtertuin, waarin oudere perceelgrenzen besloten liggen, zijn geen bijzondere elementen aanwezig.