De Spanjaardslaan vormde in de negentiende eeuw de verbinding tussen de (noordoostelijke hoek van de) stad en de eerste openbare begraafplaats van Leeuwarden, de uit 1830-’33 daterende Algemene Begraafplaats. Bebouwing kwam er in het midden van de negentiende eeuw niet voor, maar dit veranderde nadat in 1860 het vaarwater in deze hoek van de stad was geherstructureerd, een nieuwe Noorderbrug was geslagen en de bereikbaarheid van het gebied aanmerkelijk was verbeterd. In het midden van de jaren-1860 verschenen de eerste woningen aan de Noordersingel en niet veel later ook aan het meest oostelijke deel van de Spanjaardslaan, maar vooral in het laatste kwart van de negentiende eeuw ging het rap. Vanuit de hoek die de Spanjaardslaan met de Noordersingel maakt, rukte de bebouwing in westelijke richting op. De jongere delen van wat later de Transvaalwijk ging heten, bevinden zich meer naar het westen en dat geldt ook voor de bebouwing aan de Spanjaardslaan. Van het dubbele herenhuis Spanjaardslaan 71-73 zijn geen precieze gegevens bekend over het bouwjaar, de opdrachtgever en de architect. Er zijn echter sterke aanwijzingen, dat de woningen in 1910 of kort daarna zijn gerealiseerd in opdracht van P.F. en A. de Boer. Er is een tekening bewaard gebleven van de Dienst Gemeentewerken, gedateerd 19 augustus 1909, waarop een stratenplan met bouwterreinen aan de Spanjaardslaan en aangrenzende straten is getekend met een wijziging van rooilijnen ten behoeve van de bebouwing door particulieren. De tekening geeft weer hoe de beschikbare bouwgrond aan de Spanjaardslaan wordt verdeeld tussen de ondernemers “Bijlsma en cons.”, die de terreinen westelijk van de perceelgrens tussen Spanjaardslaan 65 en 67 zal ontwikkelen, en “P.F. en A. de Boer”, die de terreinen oostelijk daarvan in exploitatie neemt. Er is één bestaande dubbele woning ingetekend, met een nauwkeurige voorgevelcontour, en dat is Spanjaardslaan 67-69, waarvan bekend is dat het inderdaad al in 1907-’08 is neergezet in opdracht van P.F. en A. de Boer. Het is daarom niet te gewaagd om te veronderstellen, dat Spanjaardslaan 71-73 is tot stand gekomen kort na de aanpassing van de rooilijnen door de Dienst Gemeentewerken. Overigens is tijdens een in 2007 aangevangen verbouwing van Spanjaardslaan 71 binnen een zegel aangetroffen, waaruit blijkt dat hout voor de afwerking van het interieur in 1905 per trein is vervoerd naar Leeuwarden. Het vrij sober vormgegeven pand is gebouwd in een voor de bouwtijd gangbare eclectische trant met een interieur (Spanjaardslaan 71) in een meer uitgesproken eclectische trant en andere, zeer uiteenlopende stijlkenmerken. De voortuin van de linker woning (71) heeft nog grotendeels de oorspronkelijke erfafscheiding in de vorm van een hekwerk van smeed- en gietijzer aan gietijzeren balusters. De bescherming geldt het exterieur, de oorspronkelijke delen van het interieur en de originele erfscheiding. Exterieur: Het vanuit een rechthoekige plattegrond, voornamelijk in schone bruine baksteen opgetrokken dubbele woonhuis staat met twee bouwlagen onder een met zwart geglazuurde platte Friese pannen met keperwel gedekt, afgeknot schilddak met geprofileerde goot- en daklijsten. De gevels worden verlevendigd door speklagen van oranje en rode verblendsteen, een bouwmateriaal dat ook is gebruikt in de strekken boven de recht gesloten gevelopeningen. De gevels hebben een gepleisterde plint met profiellijst en worden beëindigd door een hoofdgestel met geprofileerde gootlijst. De voorgevel heeft per woning een identieke indeling. Elke woning is vier traveeën breed. De twee linker traveeën staan in een risaliet, die ook de entree met hardstenen stoep bevat. De rechts in de risaliet staande deur heeft een bovenlicht, dat is geplaatst tussen de schoren waarop een balkon rust. De vensters aan weerszijden van de deur zijn identiek aan elkaar. Dat geldt ook voor de drie verdiepingsvensters. Het boven de deur geplaatste houten balkon van beide woningen heeft nog de oorspronkelijke balustrade met hoekbalusters en spijlen. Het balkon staat voor een stel openslaande deuren met bovenlicht. De verdiepingsvensters staan boven een over de gehele gevelbreedte doorgetrokken, geprofileerde lekdorpel, die tevens fungeert als cordonlijst. Het dakschild verspringt boven de risalieten. De twee dakkapellen zijn de oorspronkelijke houten dakkapellen met kruisraam, vleugelstukken, diamantkoppen en een uitkragende geprofileerde kroonlijst aan het platte dak. De voorgevels van beide woningen zijn identiek aan elkaar met dit verschil dat de linker woning (Spanjaardslaan 71) nog is voorzien van de oorspronkelijke paneeldeur met decoratieve raamijzers voor de twee deurlichten en een geprofileerd fronton met een bol op de hoeken. De linker zijgevel bevat op de begane grond twee vensters als die in de voorgevel, alsmede een klein venstertje. De twee verdiepingsvensters staan onder strekken met een andere kleurstelling. De gevel gaat linksonder over in een tuinmuur met spaarvelden, een uitgemetselde kroonlijst met bloktand en een ezelsrug. De achterzijde van het blok heeft diverse wijzigingen ondergaan. De strekken geven nog de breedte van de oorspronkelijke gevelopeningen aan. De achtergevel van Spanjaardslaan 71 is op de begane grond van rechts naar links voorzien van een venster en deur met boven- en zijlichten en op de verdieping van een niet oorspronkelijk, liggend venster met een tweedelig raam onder rollaag en een venster, dat waarschijnlijk de vervanger is van een deur met balkon. De brede dakkapel hierboven is toegevoegd. De indeling van de achtergevel van Spanjaardslaan 73 is anders. Rechts op de begane grond bevindt zich een venster met links ervan een deur met bovenlicht. De linker helft van de gevel is vernieuwd. Links op de verdieping bevindt zich een brede gevelopening, die oorspronkelijk waarschijnlijk een stel openslaande balkondeuren bevatte naar het eveneens vernieuwde balkon. Rechts hiervan is een venster in de gevel opgenomen. In het dakschild boven dit geveldeel staat een eenvoudige dakkapel met plat dak. De zijgevel van de rechter woning is links op de begane grond voorzien van een venster als die in de voorgevel, almede twee kleinere, toegevoegde vensters. Het oorspronkelijke, rechts in de gevel staande venster is dichtgemetseld. De verdieping bevat één venster, gelijk aan het verdiepingsvenster in de andere zijgevel. De zijgevel is verbonden met een tuinmuur die voor een deel is vernieuwd en verhoogd. Het oorspronkelijke rechter deel van de muur is voorzien van een uitgemetselde kroonlijst met bloktand en een ezelsrug. Interieur: De deels onderkelderde woning Spanjaardslaan 71 heeft een tochtportaal met een marmeren lambrisering en wanden met gestucte, getrokken profiellijsten en rozetdecoraties. Ook de gangwanden zijn voorzien van een marmerlambrisering. Aan de gang staan verder enkele originele paneeldeuren met profiellijsten en is een getoogde opgang voor de trap geplaatst. De keldertrap is een eenvoudige houten steektrap. De hoeken van de trapopgang zijn eveneens voorzien van marmeren hoekstukken. De woonkamer is een kamer en suite, waaruit de tussenwand is verdwenen. Ook de schoorsteenmantels van de schouwen uit deze kamers zijn verwijderd. De nog bestaande boezem in de voorkamer heeft een zware, geprofileerde kroonlijst, waarin onder meer een eierlijst is opgenomen. Ook bewaard gebleven zijn de fraaie decoraties aan de stucplafonds met getrokken lijsten aan de randen en in het midden een gaaf bewaard gebleven decoratie in diep-reliëf en met bloemen in de hoeken. De vensters met schuiframen staan tussen schuin staande zijpanelen en profiellijsten, en boven vensterbanken met panelen aan de plint. In de keuken is een monumentale wandkast nog intact. De kast is door middel van een hoofdgestel met een zware geprofileerde kroonlijst verbonden met het houten kraalschrootplafond. De trap naar de verdieping is een wenteltrap met houten treden. Op de verdieping is het trapgat voorzien van een balustrade met trappaal en gedraaide spijlen die doorloopt als trapleuning van de wenteltrap naar de zolderverdieping, waar de leuning/balustrade ook om het trapgat is heengetrokken. De ruimten aan de overloop zijn ook voorzien van paneeldeuren met geprofileerde omlijsting. Het plafond van de overloop is verlevendigd met stuclijsten, evenals de plafonds van de slaapkamers, waarin ook in het midden stucdecoraties zijn bevestigd. In een van de slaapkamers bevindt zich nog een schouw van een schoorsteenmantel van zwart marmer met Art Nouveau decoraties, een betegelde achterwand en een geprofileerde kroonlijst. De zolderverdieping bevat diverse houten wanden. Spanjaardslaan 73 is inwendig grotendeels gestript. In het tochtportaal hebben de wanden een marmeren lambrisering en gestucte, getrokken profiellijsten en rozetdecoraties. In de gang ligt nog een terrazzo vloer en ook hier zijn de wanden voorzien van een marmerlambrisering en stuclijsten aan het plafond. Evenals in de buurwoning zijn de hoeken van de getoogde trapopgang versterkt met marmeren hoekstukken. De vensters in de voorkamer staan nog tussen de originele, schuin geplaatste panelen en profiellijsten. Verder zijn de trappen met de en bijbehorende trappalen en gedraaide spijlen aan leuningen en balustrades nog intact. In de gang op de verdieping is een rondboogvormige doorgang geplaatst.