Zaailand 106, Leeuwarden
- Monumenttype:
-
Gemeentelijk monument
- Monumentnummer:
-
1007427500
- Monumentnaam:
- Zaailand 106
- Plaats:
- Leeuwarden
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Beschrijving
Kantoorgebouw op de hoek van het Zaailand en de Zuiderstraat, gebouwd in opdracht van de I.W.G.L. (Intercommunale Waterleiding Gebied Leeuwarden) op een terrein dat deel uitmaakt van de uit de jaren-1870 daterende stadsuitleg van Thomas Romein en waar voordien (vanaf 1876) het Burgerweeshuis stond dat in april 1945 in vlammen was opgegaan. Het nieuwe gebouw, dat ook ruimte bood aan een laboratorium voor chemisch en bacteriologisch onderzoek van drinkwater op de derde verdieping en een kelder annex atoombunker, werd in 1963-’64 tot stand gebracht door de Leeuwarder aannemer Westerbaan naar een ontwerp van architect en toenmalig rijksbouwmeester J.J.M. (Jo) Vegter. Op 4 juni 1964 werd het nieuwe hoofdkantoor in gebruik genomen. De aannemingssom bedroeg ruim 2,5 miljoen gulden. Het in een voor de bouwtijd karakteristieke, functionalistische stijl gebouwde pand herbergt onder meer toegepaste kunstwerken in de vorm van een grote wandschildering in het trappenhuis (onduidelijk is wiens naam aan dit kunstwerk verbonden is) en een glasappliqué van de hand van Paul Panhuijsen. Een bijzonder object aan de Zaailandgevel is een carillon met 18 klokken. Oorspronkelijk waren het er 12, gegoten door Concordia uit Midwolde, waarvan er negen verwezen naar de gemeenten die het bedrijf in 1922 hadden gesticht (de grootste klok voor Leeuwarden, de andere acht voor Franeker, Franekeradeel, Harlingen, Idaarderadeel, Leeuwarderadeel, Menaldumadeel, Rauwerderhem en Tietsjerkstaradeel), de tiende staat voor het bedrijf en de twee kleinste klokken geen bijzondere bestemming hadden. De gemeenten en het I.W.G.L. zijn tevens met hun wapen respectievelijk bedrijfslogo vertegenwoordigd in het raamwerk van het klokkenspel. De oorspronkelijke klokken verdwenen in 1971 wegens technische haperingen in de smeltoven van de Koninklijke Eijsbouts in Asten. Ze werden daar hergoten en met nog eens zes nieuwe klokken uitgebreid tot het huidige carillon met 18 klokken, die door middel van een computer worden aangestuurd. De bescherming van het kantoorgebouw geldt het exterieur en interieur, inclusief het carillon en de glasappliqué. Exterieur: Gebouw op een L-vormige plattegrond met een 40 meter lang bouwlichaam aan het Zaailand en een 52 meter lange vleugel aan de Zuiderstraat, die een binnenplaats ‘omsluiten’. Het in hoofdzaak uit grijze bouwmaterialen opgetrokken gebouw telt vier bouwlagen boven een souterrain met schuilkelder. Op het dak van de zuidelijke vleugel langs de Zuiderstraat staat een smallere bovenbouw onder vier geschakelde zadeldaken met flauwe dakhellingen en een lessenaardak aan weerszijden. De evenwijdig aan het Zaailand staande vleugel heeft een plat dak. De gevels van het gebouw, dat een constructie van gewapend beton heeft, bestaan voornamelijk uit natuursteen, beton en glas. Alle gevelopeningen zijn recht gesloten. De vensters zijn tegenwoordig voorzien van aluminium ramen, die staan boven een borstwering van blauw gecoate trespa, die de verder grijze gevels verlevendigt. Bij de gevel aan de Zuiderstraat ligt de nadruk op horizontaliteit, die wordt bewerkstelligd door de brede grijze banen tussen de doorlopende vensterreeksen. De gevel heeft een plint van donkere leisteen onder liggende souterrainramen. De gevel heeft een grotendeels gesloten rechter gevelpartij, met rechts ervan een tot de tweede verdieping doorgetrokken open hoektravee, ter rechter zijde afgesloten door een hoekkolom. Deze gedeeltelijk open travee maakt deel uit van een twee bouwlagen hoge en brede ingangsloggia links in de voorgevel. Links van het gesloten geveldeel bevindt zich een over de volle hoogte van het gebouw doorgetrokken trappenhuis met een diep in de gevel staand traplicht. De brede gevelpartij hier links van bevat in alle vier bouwlagen identieke, doorlopende vensterreeksen boven grijze natuurstenen banden, die de gevel geleden en de vloer-/plafondhoogtes aangeven. Geheel links bevat deze gevel een smalle, over de hele gevelhoogte doorgetrokken open travee, die op elke bouwlaag is voorzien van een ijzeren balustradehek. Rechts hiervan is de hoogte van de eerste bouwlaag in tweeën gedeeld en biedt daar ruimte voor een portiersonderkomen en kantoortje, dat oorspronkelijk dienst deed als conciërgewoning. Rechts daarvan bevindt zich een doorrit naar het binnenterrein. De muren van de door middel van ijzeren hekken afsluitbare doorrit zijn van wit geglazuurde baksteen boven een hoge onderbouw van natuursteen. De op het Zaailand gerichte voorgevel heeft een geheel ander karakter. De horizontale delen worden hier afgewisseld met betonnen penanten tussen de diep in de gevel staande vensters. De voorgevel heeft een brede, twee bouwlagen hoge loggia, waarin de hoofdentree is opgenomen. De entree staat boven een steektrap en een bordes met ijzeren balustrade. Trap en bordes zijn afgedekt met donkere natuursteen. Boven de loggia is een uurwerk aan de gevel bevestigd. Rechts van de ingangsloggia staat de gevel boven een souterrain met diep liggende vensters. De vensters in de bouwlaag hierboven zijn voorzien van natuurstenen borstweringen. De vensters in de drie daarboven liggende bouwlagen zijn alle voorzien van borstweringen van gecoate trespa. Op de eerste verdieping bevindt zich een twee traveeën breed balkon met betonnen voetplaat en stalen balustrade. Het balkon behoort bij de erachter gelegen vergaderzaal. Boven het balkon is een carillon met 18 klokken aan de gevel bevestigd. Op de tweede en de derde verdieping lopen de vensterreeksen door over de volle gevelbreedte. De blinde rechter travee is opgetrokken in donker geglazuurde baksteen, doorsneden door grijze ‘speklagen’. De rechter kopgevel is blind, op één opening na. Deze dient voor de verbinding met het ernaast staande gebouw. De op de binnenplaats gerichte gevels zijn wat de gevelverdeling betreft vergelijkbaar met de gevels aan straatzijde. Links in de gevel van de vleugel aan de Zuiderstraat bevindt zich een entree boven een trap met bordes, in een smalle hoektravee met terug staande vensterpartijen. In de linker travee in de gevel van de vleugel aan het Zaailand is eveneens een entree opgenomen. Deze travee bevat tevens de hoge traplichten van een trappenhuis. Interieur: Voor het inwendige van het gebouw is eveneens overwegend natuursteen gebruikt. De centrale hal is betegeld met verschillende soorten natuursteen, die in een geometrisch patroon zijn verwerkt. Sommige wanden, waaronder die aan weerszijden van de liftschacht, zijn met kleine witte tegeltjes bekleed. De ruimte in de centrale hal en de overloop op de verdiepingen wordt doorsneden door ronde kolommen die eveneens een tegelbekleding hebben. Een belangrijk onderdeel van het inwendige is het monumentale trappenhuis op het scharnierpunt van de beide vleugels. Dit heeft betonnen steektrappen met een tussenbordes. Trappen en bordes zijn betegeld en afgedekt met donkere natuursteen. De wand van het trappenhuis is over de hele hoogte voorzien van een enorme wandschildering. Enkele delen van de beschildering zijn verrijkt met mozaïekdelen van geglazuurde steen. Ook wanden in de gangen hebben een bekleding van kleine witte tegels. In de gangen is behalve witte en zwarte tegels ook gebruik gemaakt van natuursteen en tegels in verschillende grijstinten. Op elke bouwlaag is sprake van een herhaling van de diverse details. Op de derde verdieping, waar zich het laboratorium bevond, is echter vooral gebruik gemaakt van een donkere betegeling. In de gangen staan vierkante kolommen, die evenals de wanden zijn bekleed met witte tegeltjes. De directiekamers en de grote vergaderzaal bevinden zich op de eerste verdieping aan een brede gang met ronde, met tegeltjes beklede kolommen van beton. Deze ruimtes worden op de gang geaccentueerd door met hout beklede en door schuin uit muur stekende wanden onder een brede latei. Tussen deze schuin geplaatste wanden en de gemetselde scheimuren bevinden zich overhoeks staande deuren. Aan het eind van één van de gangen bevindt zich een verlicht glasappliqué van de kunstenaar Paul Panhuysen. De trappen in het trappenhuis aan de westzijde van de vleugel aan het Zaailand bevatten stalen steektrappen met tussenbordessen. In één van de kapdelen van de bovenbouw is de in donkergrijze baksteen opgetrokken ommanteling van de liftschacht opgenomen. De samengestelde kap van de bovenbouw heeft een uit smalle latten samengesteld plafond met trekstangen, die met haken aan stalen spanten hangen. De spanten zijn verbonden met de eveneens stalen dakranden, die aan de buitenkant rusten op stalen luchtbogen. De trap naar het souterrain/de kelder is van wit marmer (voor de stootborden) en een donkere natuursteen. In het souterrain bevinden zich onder meer doucheruimtes, een atoombunker en een stalen luik in een betonnen muur.
Specificaties
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Kantoorgebouw | – | – | Oorspronkelijke functie | – |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Zaailand | 106 | – | 8911BN | – | – | – | – |
Andere monumenten in de buurt
-
-
Rijksmonument
Wirdumerdijk 34
De Beurs. GEBOUW in neo-renaissance stijl met sterk eclectische trekken. Laatste werk 1880 van Th.Romein (1811-1881), stadsbouwmeester van Leeuwarden.
-
Rijksmonument
Nieuwestad 130
Pand met twee verdiepingen, welks gevel is afgesloten door een geblokte kroonlijst waarboven goede dakkapel, XVIIId-XIX.