Cronjéstraat 1, Leeuwarden

Monumenttype:
Gemeentelijk monument
Monumentnummer:
1007371700
Monumentnaam:
Cronjéstraat 1
Plaats:
Leeuwarden

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Beschrijving

De Spanjaardslaan vormde in de negentiende eeuw de verbinding tussen de (noordoostelijke hoek van de) stad en de eerste openbare begraafplaats van Leeuwarden, de uit 1830-’33 daterende Algemene Begraafplaats. Bebouwing kwam er in het midden van de negentiende eeuw niet voor, maar dit veranderde nadat in 1860 het vaarwater in deze hoek van de stad was geherstructureerd, een nieuwe Noorderbrug was geslagen en de bereikbaarheid van het gebied aanmerkelijk was verbeterd. In het midden van de jaren-1860 verschenen de eerste woningen aan de Noordersingel en niet veel later ook aan het meest oostelijke deel van de Spanjaardslaan, maar vooral in het laatste kwart van de negentiende eeuw ging het rap. Vanuit de hoek die de Spanjaardslaan met de Noordersingel maakt, rukte de bebouwing in westelijke richting op. De jongere delen van wat later de Transvaalwijk ging heten, bevinden zich meer naar het westen en dat geldt ook voor de bebouwing aan de Spanjaardslaan. Het herenhuis, gesitueerd op de westelijke hoek van de Spanjaardslaan en de Cronjéstraat en tegenover het Rengerspark, dateert uit 1908 en is verrezen in opdracht van Joh. Plet, die het voor zichzelf bouwde.* Ontwerper was de bekende Leeuwarder architect Hendrik H. Kramer, die het huis vorm gaf in een voor zijn oeuvre herkenbare, verzorgde stijl welke tevens karakteristiek is voor de bouwtijd. Het woonhuis past architectonisch in een reeks ontwerpen van Kramer voor andere herenhuizen uit die periode, waaronder in Leeuwarden Emmakade 15-17 (1903), Westersingel 16 (1905-’07) en Noordersingel 96 (1910-’11). Kramer was ook betrokken bij de planvorming voor de tuinaanleg aan de voorzijde (Spanjaardslaan). Er is in elk geval van zijn hand een blauwdruk bewaard gebleven, gedateerd op 6 augustus 1908, van het “Plan van het terrein met ijzeren tuinhek en ringmuur”**, behorend bij een vergunningaanvraag door J. Plet bij schrijven van 7 augustus 1908. De aan de achterzijde aangebouwde garage is van na de oorlog en valt, evenals het in 1965 voor de huisarts D.W. Swijgman ingrijpend gewijzigde interieur, buiten de bescherming. De bescherming geldt het exterieur. Exterieur: Het hoekpand is boven een trasraam van klinkers opgetrokken in schone (rood)bruine baksteen en wit geschilderde, gepleisterde baksteen, vanuit een vrijwel rechthoekige plattegrond met een iets uitgebouwde hoekpartij. Het pand staat met twee bouwlagen onder een met geglazuurde rode kruispannen gedekte, uit een schild-/zadeldak en een plat dak samengestelde, uitkragende kap met een zeeg en geprofileerde daklijsten. De op de Spanjaardslaan gerichte gevel wordt gedomineerd door een vijfzijdige risaliet onder een eveneens vijfzijdig dakschild. In de voorzijde en in de overhoekse zijden staat een venster met een met glas-in-lood ingevuld bovenlicht onder een rollaag. Het venster met vernieuwd raam in de terug staande gevelpartij hier links van staat eveneens onder een rollaag. De verdieping is gepleisterd aan de bovenkant. De vensters en de ramen in de risaliet zijn te vergelijken met die op de begane grond, maar staan hier onder strekken die sterk contrasteren met de gepleisterde velden er omheen. Dat geldt ook voor het links in de gevel staande verdiepingsvenster, dat het oorspronkelijke vierdelige venster met glas-in-lood bovenramen bevat. De op de Cronjéstraat gerichte gevel bevat de hoofdentree en is eveneens aan de bovenkant gepleisterd. De entree staat onder een met geglazuurde tuiles du nord gedekt lessenaardak, dat rechts rust op een console van gewelfd gemetselde baksteen en links grenst aan een risalerende gevelpartij met een schuine rechter zijde en een afgesnoten linker hoek. Het lessenaardak wordt links doorsneden door een hoog opgaande risaliet die zich verbreedt boven het lessenaardak en aan de basis is voorzien van een kleine segmentboog. Het boven de dakvoet uitstekende deel van de risaliet is door middel van een verbindingslid met plat dak en houten wangen met de kap verbonden. De voordeur is de originele paneeldeur met geprofileerde lijsten en een roedeverdeling in het getoogde deurlicht. De deur staat boven een gemetselde stoep met hardstenen stoepplaten en onder een bovenlicht met glas-in-lood. Links van de deur bevinden zich een klein venster en een gietijzeren ontluchtingsrooster. Boven de entree is op twee niveaus een traplicht in de gevel geplaatst. De onderste staat onder een rollaag. De bovenste steekt deels in de kap en staat onder een lessenaardak met geprofileerde daklijst. Rechts van de deur en laag in de gevel staat een klein venster. Het geheel rechts op de begane grond, onder een rollaag staande grote venster is niet origineel. Tegen de achtergevel staat een oorspronkelijke platte aanbouw (met een jongere, voor de bescherming niet van belang zijnde uitbreiding met een garage), die een kleine binnenplaats afschermt van de straat. De aanbouw is ineens gemetseld met het woonhuis en uitgevoerd in dezelfde (rood)bruine baksteen. Links bevindt zich in de straatgevel een vensteropening met vernieuwd raam. De aanbouw lijkt bovendien met enige baksteenlagen te zijn verhoogd, toen de garage ertegenaan is gebouwd. Blijkens de oorspronkelijke bouwtekening heeft tegen de achtergevel, rechts naast de aanbouw, over de rechter helft van de gevel een forse, grotendeels houten serre gestaan, maar deze is verdwenen. Hier bevindt zich in de achtergevel nu een groot, niet oorspronkelijk venster. Erboven staat een venster met gemetselde lekdorpel, dat met de bovenlichten onder een strek van schone baksteen in het gepleisterde geveldeel staat. Dit venster bevat een kruisraam, waarvan de bovenramen zijn ingevuld met glas-in-lood. Het linker deel van de gevel staat boven de platte aanbouw. Het heeft een symmetrische indeling met in het midden een risalerende schoorsteen, die aan de bovenkant wordt doorsneden door de geprofileerde daklijst. Aan weerszijden van de schoorsteen bevindt zich een smal, onder een rollaag staand venster met glas-in-lood in het bovenlicht. In de top van de gevel staan twee kleine vensters onder rollaag aan weerszijden van de schoorsteen. De uitkragende dakranden rusten op lange, bewerkte houten klossen. Interieur: Het inwendige van het huis is ingrijpend gewijzigd in 1965, toen ook de gevels enkele ingrepen te verduren kregen.

Bron: Fenicks B.V.

Specificaties

Bron: Fenicks B.V.

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Herenhuis Oorspronkelijke functie
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Cronjéstraat 1 8917BS
Bron: Fenicks B.V.

Tijdlijn Cronjéstraat 1

Voeg een verhaal over dit monument toe aan de tijdlijn

Weet u meer over dit bijzondere monument of heeft u een herinnering over dit monument? Vul de tijdlijn aan. Deel uw verhaal en houd dit monument springlevend.

Andere monumenten in de buurt

Naar boven