Bouwhistorisch onderzoek
Wilt u de bouwhistorische waarde van uw monument in kaart brengen? Een bouwhistoricus helpt u hierbij. Een bouwhistoricus geeft advies over welke onderdelen van het pand zeker behouden moeten blijven en welke minder van belang zijn.
Bouwhistorische waarden
Bouwhistorisch onderzoek is van belang om inzicht te krijgen in de bouwgeschiedenis en in de historische waarden van het pand. Bij het ontwerp van de restauratie of verbouwing wordt rekening gehouden met deze waarden. Een bouwhistoricus geeft advies over welke onderdelen van het pand behouden moeten blijven en welke minder van belang zijn. Zo kunt u ontwerpvragen beantwoorden zoals: waar plaatsen we een nieuwe trap? Kan deze aftimmering weg? Kan hier een doorbraak komen?
Richtlijnen
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft richtlijnen opgesteld voor bouwhistorisch onderzoek. Deze brochure zet de richtlijnen op een rij.
Brochure
In deze brochure wordt uitgelegd wat het belang is van bouwhistorisch onderzoek, en hoe eigenaren en beheerders van historische panden dit het beste kunnen aanpakken.
Het juiste bureau kiezen
Zorg dat uw bouwhistorisch onderzoek altijd wordt uitgevoerd door een onafhankelijk onderzoeksbureau. Sommige gemeenten hebben bouwhistorisch onderzoekers in dienst. In andere gevallen kan uw gemeente u helpen om een goed onderzoeksbureau te vinden. Als eigenaar kiest u zelf met welke adviseurs u wilt werken. Een mogelijkheid is om voor een gekwalificeerd bureau te kiezen. Deze bedrijven zijn te vinden via het kwaliteitsregister van de Bond van Nederlandse Bouwhistorici.
Plan van onderzoek
Een bouwhistorisch onderzoek begint met een Plan van Onderzoek (PvO), waarin het doel, de diepgang, de fasering en de wijze van rapporteren is omschreven. Bij kleine ingrepen kan dit heel simpel zijn. Een aanvinklijst kan dan volstaan. U legt dit PvO aan uw gemeente voor als bouwhistorisch onderzoek een voorwaarde is om een bouw- of monumentenvergunning te krijgen.
Aan de slag
Bouwhistorisch onderzoek valt uiteen in twee delen. Allereerst vindt de opname van het gebouw plaats. Hierbij wordt het pand nauwkeurig bekeken en foto’s, schetsen en tekeningen gemaakt. Daarnaast is een literatuur- en archiefonderzoek nodig, waarbij kaarten, (bouw)tekeningen, foto’s en geschreven gegevens worden verzameld en geanalyseerd.
Er zijn drie categorieën van bouwhistorisch onderzoek:
Bouwhistorische inventarisatie
Bouwhistorische inventarisatie is de meest 'lichte' vorm van bouwhistorisch onderzoek. De bouwhistoricus onderzoekt het gebouw of gebied aan de hand van geconstateerde of vermoedelijke monumentwaarden.
Bouwhistorische opname
Bij een bouwhistorische opname onderzoekt de bouwhistoricus de bouw- en gebruiksgeschiedenis van een object (de gebouwde structuur) en brengt hij de elementen uit verschillende bouwfasen in kaart.
Bouwhistorische ontleding
Bij deze vorm van onderzoek levert de bouwhistoricus een gedetailleerde documentatie van een bouwwerk of object. Om dit te kunnen doen, moet hij vaak later aangebrachte interieurafwerkingen (gedeeltelijk) verwijderen zoals voorzetwanden, pleisterlagen of verlaagde plafonds.
Rapportage
De bouwhistoricus legt de resultaten van het onderzoek vast in een rapport. Hierin geeft hij in woord en beeld zijn bevindingen weer, vaak inclusief een cultuurhistorische waardestelling. Deze waardestelling beschrijft de elementen en aspecten die bijdragen aan de historische betekenis, de karakteristiek en de leesbaarheid van de bouw- en gebruiksgeschiedenis. De opdrachtgever kan de onderzoeker een mondeling of schriftelijk overdrachtsprotocol vragen: een advies over de beste manier om de onderzoeksresultaten te gebruiken. Hij kan ook nader onderzoek aanbevelen met het oog op het voorgenomen (bouw)plan.
Whitepaper: Van verleden naar toekomst het DNA van monumenten
Door u zich te verdiepen in uw monument, bijvoorbeeld met bouwhistorisch onderzoek of door te grasduinen in het archief, komt u soms onverwachtse vondsten tegen. Die kunnen interessante aanknopingspunten bieden bij de herbestemming. Minstens zo belangrijk: door kennis van uw monument verhoogt u de kans op het verkrijgen van subsidie of financiering.
Meer over uw monument onderhouden
Monumentenzorg
Er zijn veel organisaties en verenigingen waar u terecht kunt voor meer informatie en advies over monumentenzorg.
De juiste specialist
Het vinden van een goede specialist voor uw restauratieklus is niet altijd even makkelijk. Op deze pagina vindt u tips voor het vinden van de juiste vakman of -vrouw.
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) speelt vooral een rol bij rijksmonumenten. Ze wijzen namens de minister van OCW rijksmonumenten aan, verlenen subsidie voor restauratie en onderhoud, houden het rijksmonumentenregister bij en adviseren gemeenten bij ingrijpende wijzigingen van rijksmonumenten. Verduurzaming van monumentaal erfgoed is essentieel voor de instandhouding op langere termijn. Om die reden heeft de RCE het initiatief genomen voor het Ontzorgingsprogramma Verduurzaming Monumenten (2023-2025).
