Complex eigenschappen

Complexnaam:

De Beek

Complexnummer:

531001

Complex beschrijving:

Omschrijving van het complex

De HISTORISCHE BUITENPLAATS DE BEEK ligt in Bloemendaal aan het eind van de Kleverlaan, langs de Busken Huetlaan en de Bloemendaalseweg aan de duinrand. Het complex HISTORISCHE BUITENPLAATS DE BEEK omvat het HOOFDGEBOUW (1), de HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), HEKPIJLERS MET TOEGANGSHEK (3) en de TUINMANSWONING (4).

Het koetshuis is van binnen geheel verbouwd en valt daardoor buiten de bescherming.

Op de bijbehorende kaart zijn de contouren van de beschermde buitenplaats alsmede de opstallen aangeven.

Aan het eind van de 16de eeuw vestigden zich langs de duinrand een aantal bleekerijen. De Beek was oorspronkelijk een 16de-eeuwse bleekerij, die in 1636 door de zwagers Lucas van Beeck en Lucas de Clercq, askopers te Haarlem, werd gekocht. Zij verbouwen de oude blekerswoning en stichtten een buitenplaats met tuin en een boomgaard, waar men in de zomermaanden verbleef. Zij noemden de plaats Clercq-en-Beek of Clerckenbeek. In 1649 verkocht De Clercq zijn aandeel aan zijn zwager Van Beeck, die het bezit vergrootte. Op een tekening uit 1733 van J. de Bosch wordt het huis afgebeeld als een langgerekt gebouw op rechthoekige plattegrond onder een schilddak. De kadastrale minuut van 1826 laat eenzelfde plattegrond zien. Het huis blijkt aan de westkant te liggen van een sierlijk gebogen vijver. Op de daknok staan drie schoorstenen. Tot 1796 zou De Beek in eigendom van de familie Van Beeck blijven. In dat jaar verkocht mevrouw Van Beeck de plaats aan haar aangetrouwde neef Jan Messchert van Vollenhoven. Van Vollenhoven verfraaide buitenplaats De Beek met een Chinese tent. Diens zoon Josua van der Poorten van Vollenhoven zou tussen 1814 en 1826 (kadastrale minuut) een landschappelijke aanleg hebben laten realiseren. Op de kadastrale minuut van 1826, aan de hand van de bijbehorende Oorspronkelijk Aanwijzende Tafels (OAT) is het resultaat te zien. Ten oosten van het huis ligt een gebogen vijver met slanke uiteinden: water tot vermaak, aan de oostkant deels afgeschermd door een reep bos met opgaande bomen. Over de noordelijke helft van de vijver was een weids uitzicht vanuit het huis in oostelijke richting over wei- en bouwlanden. In de verkaveling lagen twee ronde vijvers. Ten westen van het huis lag de 'aanleg tot vermaak', ten zuidwesten boomgaarden, een tuin met 'broeijerij' een tuinmanswoning en stalgebouwen. Na de dood van Josua in 1830 verkocht zijn weduwe de buitenplaats. Koper in 1831 is Frederik Taunay die het negen jaar later de overplaats van De Beek verkoopt aan de weduwe Borski-Van de Velde. Dit gebied wordt een zelfstandige buitenplaats, Lindenheuvel. De Beek zelf gaat korte tijd daarna over in het bezit van J.P.A. van Wickevoort Crommelin. Hij verhuurde De Beek. Lutgers meldt in 1844: 'Hofstede de Beek, in de vorige eeuw aangelegd door David van der Poorten, en door aanhuwelijking in het geslacht der van Vollenhovens gekomen, is thans het eigendom van den heer F. Taunay en onder leiding van den Architect J.D. Zocher merkelijk veranderd geworden'. Zo bekeken lag er voor 1831 dus al een aanleg - hetgeen bevestigd wordt door de kadastrale minuut - die Zocher na 1831 veranderde. Het resultaat is afgebeeld op een plattegrond die Springer maakte van de situatie vóór de door hem doorgevoerde veranderingen. Lutgers beeldt in 1844 het huis en een deel van het park af gezien van over de vijver. In 1882 verkoopt Willem Philip Crommelin De Beek aan Johannes Borski van Hartelust. Hij geeft aan Leonard Springer de opdracht om de tuin te reorganiseren. Borski woont niet zelf op De Beek maar geeft het in huur uit. Johannes Borski overlijdt kinderloos in 1891. De Beek gaat over naar zijn achternicht Bertha Johanna Wilson-van der Vliet. Dan worden de tuinplannen uitgevoerd. Springer laat in 1885 een grote vijverpartij graven Mevrouw Wilson laat in 1895 het 17de-eeuwse huis afbreken en door een nieuw gebouw, ten noorden hiervan, vervangen. Het kwam te liggen op een verhoogd terrein, ontstaan door het uitgraven van de nieuwe voorvijver. De oude stal werd afgebroken en een nieuw koetshuis, annex stal en koetsierswoning naar ontwerp van S. van Rooy kwam in 1902 tot stand. Langs de Omvalslaan bij de moestuin werd in 1905 een woning voor de tuinbaas gesticht. De koepel aan de Bloemendaalseweg werd in 1890 afgebroken ten behoeve van de verbreding van de weg. Het huis werd in 1904 aan de oostzijde met een bodenkamer uitgebreid. In 1917 overleed mevrouw Wilson. Haar zoon besloot in 1938 het huis door een moderne villa te laten vervangen. Het ontwerp was van de Aerdenhoutse architecten A.P. Smits en C. van der Linde. In 1948 kwam De Beek in bezit van de familie Brenninkmeijer. Zij lieten het huis restaureren en het park opknappen door het aanplanten van nieuwe bomen en uitdiepen van de vijvers aan de hand van de bewaard gebleven ontwerptekeningen van Springer.

Waardering van het complex

Het complex HISTORISCHE BUITENPLAATS DE BEEK is van algemeen belang wegens:

- de ouderdom;

- de ontstaansgeschiedenis;

- als een van de buitenplaatsen buiten Haarlem langs de duinrand in het Kennemerland;

- de tuinhistorische waarde;

- als voorbeeld van een park van de hand van J.D. Zocher waar over heen een park naar ontwerp van Springer is gelegd;

- als gaaf bewaard voorbeeld uit het oeuvre van tuinarchitect L. Springer.