Omschrijving van het complex
HISTORISCHE BUITENPLAATS FLEVORAMA (gemeente Naarden en gemeente Huizen). De geschiedenis van de historische buitenplaats Flevorama gaat terug tot in de eerste helft van de 19de eeuw, waarbij gebruik werd gemaakt van een oudere aanleg die toebehoorde aan de buitenplaats Oud Bussum. In feite ligt de aanleg in de rechter flank van een voormalige ganzevoet uit de 18de eeuw, die in oorsprong tot het park van de 17de-eeuwse buitenplaats Oud Bussum behoorde en vanaf 1781 in bezit was van de eigenaar van de ten noordwesten van Flevorama gesitueerde buitenplaats Berghuizen (thans Berghuis). De lange beukenlaan langs de gehele westzijde van Flevorama betreft de centrale laan van deze ganzevoet en is een markant element in formele stijl in het verder grotendeels in landschapsstijl aangelegde park. De aanleg in landschapsstijl van het park van Flevorama kent een geleidelijke ontwikkeling, die begon vanaf 1816, toen J.P. van Rossum de buitenplaats Berghuis verwierf en het terrein geleidelijk aan in een aanleg in landschapsstijl transformeerde. In het deel van de aanleg dat in ieder geval al in 1842 Flevorama werd genoemd (vgl. de Topografische en Militaire kaart uit dat jaar) werd ongeveer de oostelijke helft van het terrein afgegraven ten behoeve van zandwinning. Zoals niet ongebruikelijk in die tijd bij zandwinning op buitenplaatsen werd het terrein zodanig afgegraven dat tegelijkertijd een aantrekkelijk en zeer geaccidenteerd landschap ontstond. De hoger gelegen gedeelten bleven bebost en werden voorzien van een patroon van slingerpaden, zoals nu nog zichtbaar is. In de tot parkweiden getransformeerde lagere gedeelten werd de brede zandvaart in curven aangelegd als een slingerende rivier in een arcadisch weidelandschap. De Topografische en Militaire kaart uit 1842 maakt zichtbaar dat in dat jaar de nu nog herkenbare aanleg in landschapsstijl al in grote trekken gereed was gekomen. Ook de huidige entree vanaf de Flevolaan naar de huisplaats is op deze kaart al geheel aangegeven. Op de plaats van het huidige landhuis Flevorama liet Van Rossum, ter plaatse van een door hem daar al eerder opgetrokken uit 's-Graveland afkomstige tabaksschuur, een belvedère als zomerhuis bouwen. Na de dood van Van Rossum in 1856 werd Flevorama afgesplitst van de buitenplaats Berghuis en werd de buitenplaats gekocht door Van Rossum's dochter, Elisabeth van Rossum, echtgenote van mr. A.E. Dudok van Heel. Kort na deze aankoop vonden een aantal veranderingen op de buitenplaats plaats. De belvedère werd gesloopt en ongeveer op dezelfde plaats werd het witgepleisterde classicistische landhuis Flevorama gebouwd. Kort erna, tussen 1858 en 1863, werd in het verlengde van de bewaard gebleven meest oostelijke laan van de ganzevoet het eveneens gepleisterde monumentale koetshuis in chaletstijl opgetrokken. De laan tussen voornoemde laan van de ganzevoet en de centrale laan van de ganzevoet (de westelijke beukenlaan op Flevorama) werd enkele decennia na de bouw van dit nieuwe landhuis gekapt en het terrein werd hier tot parkweide verbreed. Het nieuwe huis Flevorama werd ten opzichte van de Belvedère een kwartslag gedraaid, zodat de achterzijde eerst loodrecht op de laan en na de kap ervan loodrecht op de nieuwe parkweide kwam te liggen. Het doorzicht vanaf de achterzijde van het huis in deze richting heeft een grote perspectivische kwaliteit vanwege de in deze tijd in de weide geplante metasequoia. Aan de voorzijde keek het huis over de parkweide van Flevorama tot over de Naarderstraat in het ruime park met vijverpartijen van de buitenplaats Nieuw Valkeveen. Op de Bonnekaart uit 1872-1905 is te zien dat ter hoogte van dit doorzicht de Naarderstraat in deze tijd geen laanbeplanting kende. Dit doorzicht over de straat is thans niet meer aanwezig. Sinds de aanleg van de nieuwe parkweide achter het landhuis Flevorama omstreeks 1875 heeft de buitenplaats geen structurele veranderingen meer ondergaan Tot in 1989 bleef de buitenplaats in bezit van de familie Dudok van Heel. Eind jaren '90 kwam de buitenplaats in bezit van mevrouw C. Fentener van Vlissingen, die het landhuis en koetshuis liet restaureren.
Het complex historische buitenplaats Flevorama wordt aan de NO-zijde door de Flevolaan, aan de NW-zijde door de Naarderstraat en aan de ZO-zijde door de Bollelaan begrenst. De grens aan de ZW-zijde ligt op de erfgrens van de buitenplaatsen Flevorama en Zuiderhoek, even ten zuidwesten van de lange beukenlaan.
Het complex historische buitenplaats Flevorama bestaat uit de volgende samenstellende onderdelen: LANDHUIS FLEVORAMA (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), KOETSHUIS (3), TUINHUIS MONTE CASA (4).
De omgrenzing van het complex, alsmede de aanduiding van de complexonderdelen, staat op de bij de bescherming behorende kaart aangegeven.
Waardering
Het complex HISTORISCHE BUITENPLAATS FLEVORAMA is in cultuurhistorisch opzicht van algemeen belang:
- vanwege de schoonheid van de historische tuin- en parkaanleg;
- vanwege de gaafheid en ouderdom van de historische tuin- en parkaanleg;
- vanwege de hoge ensemblewaarde van het huis, koetshuis en tuinhuis;
- als gaaf bewaard voorbeeld van een ontginningslandgoed uit de eerste helft van de 19de eeuw, waarbij exploitatie van zandafgraving samenging met landschapsarchitectuur.
