Vanenburg, Putten

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Omschrijving onderdeel 6:

ORANJERIE 'Klein Vanenburg' behorende bij de historische buitenplaats Vanenburg. Ten noordoosten van het huis staat een bakstenen oranjerie uit 1891-1892. De op rechthoekige grondslag opgetrokken oranjerie van baksteen in kruisverband bestaat uit drie beuken met aan de zuidzijde één bouwlaag en aan de noordzijde twee bouwlagen onder een met gesmoorde Oud-Hollandse pannen gedekt mansardedak. De gevels worden geaccentueerd door geblokte hoeklisenen, cementlijsten om de poorten en gecementeerde lijsten op consoles bij deuren en vensters. Alle gevels, behalve de noordgevel, hebben ter hoogte van de bovendorpels van de vensters een muizentandlijst. De oorspronkelijke indeling van het INTERIEUR bestaande uit een grote overwelfde ruimte aan de zuidkant en een smalle strook met dienstruimten aan de noordkant is thans niet meer aanwezig. De symmetrisch ingedeelde zuidgevel heeft een gecementeerd middenrisaliet waarin de dubbele toegangsdeur met getoogd tweeruits bovenlicht. Boven de deur hangt een natuurstenen plaat waarop Psalm 133 vers 3 staat. Aan weerszijden van de risaliet zijn twee vensterassen met dubbele tuindeuren en een getoogd tweeruits bovenlicht. Ook de noordgevel kent een regelmatige indeling met een middendeel waarin op de entresol twee halfronde, fijn gedetailleerde ijzeren stalvensters met links en rechts daarvan een in een gecementeerd vlak opgenomen dubbele inrijdeur met meerruitsbovenlicht. De overige gevelopeningen (deur en kleine stalvensters) zijn later aangebracht. Boven de linker poort is een met fronton bekroond hijsluik die boven de gootlijst uitsteekt. De westgevel van drie vensterassen met een waterlijst ter hoogte van de kapverdieping, was oorspronkelijk ingedeeld met drie rondboogvensters. Bij wijzigingen is in het midden de dubbele inrijdeur (thans met glas) geplaatst en is het rechter venster, op het bovenlicht na, dichtgezet. De beide staldeuren zijn eveneens van latere datum. In de verdieping drie gietijzeren rondboog vensters. De eveneens drie-assige oostgevel heeft centraal een poort met winket gevat in een gecementeerd omlijsting met boog en timpaan. De poort wordt geflankeerd door een staldeur met een getoogd tweeruits bovenlicht. De vensters op de verdieping zijn later ingezet. De gevels en de kap zijn nog vrijwel geheel gaaf.

Waardering ORANJERIE 'Klein Vanenburg' van algemeen belang:

- vanwege de ouderdom;

- vanwege de vormgeving in eclectische stijl, die typerend is voor het einde van de 19de eeuw;

- als karakteristiek en functioneel onderdeel;

- vanwege de ensemblewaarde.

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Locatie

Monumentnummer
530634
Complexnaam
Vanenburg
Provincie
Gemeente
Plaats
Complexomschrijving

HISTORISCHE BUITENPLAATS VANENBURG

Omschrijving van het complex

In structuur en deels in detail gaaf bewaarde buitenplaats met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), TWEE BOUWHUIZEN een KOETSHUIS (3) en een ORANJERIE (4), TUINMANSWONING (5), ORANJERIE 'Klein Vanenbrug' (6), BRUG (7), PORTIERSHUIS (8).

Ten noordwesten van Putten ligt de historische buitenplaats Vanenburg aan de Vanenburgerallee, een aftakking van de Zuiderzeestraatweg. De buitenplaats ligt aan de rand van de Veluwe en wordt voor het eerst in 1389 als abtgoed in bezit van Wolf van Putten vermeld. Centraal op een omgracht eiland bevindt zich het hoofdhuis (1870) met op het voorplein twee bouwhuizen. Het eiland is toegankelijk via een brug en wordt geflankeerd door nog twee eilanden die gezamenlijk een vierkant vormen. Achter het huis ligt een wandelpark met waterpartij en slingerpaden.

Korte geschiedenis Na in verschillende handen te zijn overgegaan, kwam het goed in 1664 in het bezit van Hendrik van Essen. Deze gaf de Amsterdamse architect Philip Vingboons de opdracht een landhuis met twee bijgebouwen te ontwerpen. Zeer waarschijnlijk is ook de geometrische parkaanleg van zijn hand. De bebouwing in classicistische stijl, zoals afgebeeld door C.Pronk in 1780, is in de negentiende eeuw vervangen, doch de aanleg met een rechthoekige opzet van grachten en singels is bewaard gebleven.

In 1745 kwam het goed door huwelijk in handen van het geslacht Van Goltstein tot Grunsfort; Evert Jan van Goltstein legde tussen 1782 en 1798 een klein landschapspark achter het huis aan, dat in een verkoopadvertentie uit 1798 omschreven werd als een 'Engelsche Bosch waarin een capitaal stuk water, met twee cascades en Serpenteerende daarin, een Beek', verder vermelding van 'het Huis, Vleugels en Bassecour in een dubbele Gragt van lopend Water, beide met Eike- en ander Hout beplant, Cingels omgeeven, voorzien van geëxtendeerde Broeijerye'. Op de Topografische Kaart van de Veluwe en Veluwe-Zoom van M.J. de Man (1802-1812) is de formele opzet van de buitenplaats met lanenstelsel ingetekend en tevens het landschapspark aan de westzijde met slingerpaden en waterpartij. Na verkoop kwam het in handen van de heer J.L. Pit, die de lange met bomen beplante Vanenburgerallee liet aanleggen. In 1820 kwam het goed door verkoop opnieuw in bezit van familie Van Goltstein. Vanenburg verkeerde toen in vervallen staat. De verkoopakte met taxatie uit 1820 spreekt over 'den Grond of Terrein met resterend getimmerte en houtgewassen (...), de tuin tegenwoordig ook weiland'. Van de getimmerten wordt alleen het bouwhuis apart vermeld en dat is rijp voor de sloop. In opdracht van H.R.W. van Golstein is de kern van de buitenplaats, het hoofdgebouw, de beide bouwhuizen en de tuinmanswoning, naar één concept tot stand gekomen. Dit is thans nog aanwezig. De eigenaar van Vanenburg verwierf in 1848 de buitenplaats Oldenaller en vestigde zich daar. Vanaf 1870 was zijn zus, Anna F.E. Baronesse van Goltstein met haar man Frederik W.J. Baron van Pallandt, Waardenburg en Herwijnen woonachtig op de Vanenburg. In 1928 werd het goed geveild. Oude foto's uit het begin van de twintigste eeuw tonen het huis met een weelderig begroeide voorgevel, het voorplein met stervormige parterre en het park met vele exotische (kuip)planten en bomen. Op het rechter eiland lag de oranjerie en boomgaard, op het linker eiland de tuinmanswoning met tuinmuur, druivenkas en bloembakken. In de twintigste eeuw is het buiten voor verschillende functies gebruikt, onder andere als hotel. Thans is het in gebruik als conferentieoord.

Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven.

Waardering De HISTORISCHE BUITENPLAATS VANENBURG is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:

- vanwege de ouderdom;

- vanwege de gaaf bewaarde grachten- en singelstructuur waarschijnlijk aangelegd naar ontwerp van Vingboons in ca.1664 en de aanleg in vroege landschapsstijl ten westen hiervan;

- vanwege de villabouw van het hoofdgebouw die typerend is voor de derde kwart van de 19de eeuw;

- vanwege de eenheid van hoofdgebouw met bijgebouwen die in 1870 naar één concept tot stand zijn gekomen;

- vanwege de visuele samenhang tussen de complexonderdelen.

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Orangerie Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen oorspronkelijke functie Ja
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Vanenburgerallee 11 3882 RH Putten BY Ja
Types
Hoofdcategorie Subcategorie Beschrijving Notitie
Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen Oranjerie
Percelen
Kadastraal perceel Kadastrale sectie Kadastraal object Appartement Kadastrale gemeente
A 1377 Putten
Bouwperioden
Start Eind Notitie Beschrijving
1891 1892 vervaardiging
Naar boven