HISTORISCHE BUITENPLAATS DE VOORST (gemeente Lochem en Zutphen)
Omschrijving van het complex
In structuur en deels in detail gaaf bewaarde buitenplaats met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), ORANJERIE (3), BOUWHUIS (4), BRUG MET TOEGANGSHEK (5), twee identieke HEKKEN VOORPLEIN (6), SOKKEL (7), KEERMUUR ANNEX TUINMUUR (8), TUINMUUR (9), SCHUUR ANNEX HOUTOPBERGPLAATS (10), twee TUINBEELDEN (11 en 12), IJSKELDER (13), PRIEEL (14), WOONHUIS 'EIKENHOF' MET TUINMUUR (15), BOSWACHTERSWONING 'BERKELOORD' (16), PORTIERSWONING 'ALBEMARLE' (17), PIJLERS MET HEK (18), KOETSHUIS (19), RENTMEESTERSWONING JACHTLUST(20), BOERDERIJ BOOMBOSCH (21), KEUTERBOERDERIJ ALTENA (22). Ten noordoosten van Warnsveld ligt de historische buitenplaats De Voorst aan de zuidzijde grenzend aan de buitenplaats 't Velde. De oudste vermelding van 't Goet ter Voirst' dateert uit 1378. Tussen 1695 en 1700 werd voor Arnold Joost van Keppel, de gunsteling van koning-stadhouder Willem III, het huis De Voorst gebouwd. Rondom het huis werd een uitgebreide tuinaanleg met waterwerken in classicistische stijl gerealiseerd (zie gravures P.Schenk uit ca.1700). Bij de totaalaanleg waren onder andere Daniël Marot en Jacob Roman betrokken. Van de achttiende-eeuwse aanleg zijn thans nog enkele lanen aanwezig: de Voorster Allee, de Kapperallee en de in zuidelijke richting lopende dwarslaan, die overgaat in de hoofdas van de aangrenzende buitenplaats 't Velde, waar de moeder van Van Keppel huisde. De twee visvijvers aan weerszijden van de hoofdas werden in de latere landschapsperiode opgenomen. Sinds het midden van de achttiende eeuw werd de buitenplaats sporadisch bewoond en ging het goed door verkoop meerdere malen in andere handen over. Op de kaart van Hottinger (1783) is in de zuidwesthoek een slingerbosje te zien dat geldt als eerste aanzet tot de omvorming van het park in landschapsstijl. Rond 1820 werd de aanleg in landschapsstijl definitief doorgevoerd, waarvan de grote ronde weide, het parkbos met solitairen en boomgroepen, vijvers en slingerpaden resteren. In 1846 werden grote delen van het grondbezit en onderdelen van het huis verkocht. Tevens werden de zijvleugels en collonades van het huis afgebroken en werd het hoofdgebouw opnieuw ingericht. In 1909 werd het hoofdgebouw door J.J. en M.A. van Nieukerken gerestaureerd en de zijvleugels met collonades opnieuw opgetrokken Door de tuinarchitect L. Springer werd tussen 1908 en 1912 het park gereorganiseerd, de houtopstand vernieuwd en werden een rosarium en bloementuin aangelegd in formele trant; thans resteren van laatstgenoemde in 1908 aangelegde tuinen de verdiepte grasparterres achter de bouwhuizen. De overige werkzaamheden van Springer betroffen vermoedelijk de (gedeeltelijke) vernieuwing van de twee maal dubbele rij laanbomen (beuk) van de hoofdas (Voorsterallee) en dwarsas (Kapperallee) en de heraanleg in landschapsstijl van de oorspronkelijk meer tot het landgoed behorende weide en bospercelen ten zuiden en noorden van de huisplaats en het voorplein. Vergelijking van de bonnekaarten uit 1911 en 1929 laat zien dat laatstgenoemde verlandschappelijking tot de afronding van Springer's werkzaamheden op De Voorst behoren en in 1911-1912 tot stand is gekomen. In 1943 brandde het hoofdgebouw grotendeels uit. Tussen 1957-1960 werd het pand met behoud van het oude muurwerk herbouwd door Stichting Vrienden Geldersche Kastelen.
Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven. Langs de westzijde wordt de buitenplaats begrensd door met een dubbele rij beuken beplante Kapperallee met uitzondering van de uitsparing op de hoofdas, de Voorsterallee, die geheel onder de bescherming valt, langs de zuidzijde loopt de grens halverwege de rivier de Berkel en de noordoostgrens wordt bepaald door de Almenseweg en de spoorlijn Zutphen - Vorden (afleidingskanaal).
De niet-genoemde bouwkundige onderdelen zijn voor de bescherming van ondergeschikt belang (waaronder de portierswoning ca.1975)
Waardering
De HISTORISCHE BUITENPLAATS DE VOORST is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:
- vanwege de in structuur bewaarde 18de-eeuwse formele aanleg in Frans classicistische stijl, die in de 19de eeuw in landschapsstijl is veranderd;
- als voorbeeld van een buitenplaats gebouwd in de hofcultuur van Willem III;
- vanwege het complex van de bouwkundige onderdelen en de tuin- en parkaanleg.
