Omschrijving van het complex
In structuur en deels in detail gaaf bewaarde HISTORISCHE BUITENPLAATS HET WARMELO met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), OOSTELIJK BOUWHUIS (3), WESTELIJK BOUWHUIS (4), BOERDERIJ MET SCHUUR (5), DIENSTWONING (6), DIENSTWONING (7), HEK (8), HEK (9), BRUG MET TOEGANGSHEK (10), SOKKEL MET VAAS (11), TWEE BANKEN (12), SOKKEL MET VAAS (13), TOEGANGSHEKJE (14), WATERPUT (15), TOEGANGSHEK (16), BANK (17), SOKKEL MET VROUWENKOP (18), PRIEEL (19), BRUG (20), SOKKEL MET MANNENKOP (21), BANK (22), BANK (23), VIJVER (24), POORT (25), BANK (26), SOKKEL MET PUTTI (27), BANK EN TAFEL (28), ROCOCOVIJVER (29), VAAS (30), TUINBEELD (31), TWEE SIERVAZEN (32), TWEE TUINBEELDEN (33), SOKKEL MET BORSTBEELD (34), SOKKEL MET GIETIJZEREN VAAS (35), BEELD (36), TRAP (37), BEELD (38), POORTJE (39), DOOPVONT (40), TWEE PUTTI (41).
De historische buitenplaats Het Warmelo is gelegen ten zuidwesten van het oorspronkelijke esdorp Diepenheim, in het moerassige rivierdal van de Regge. Het Warmelo is een voormalige havezate en wordt in 1457 in een leencharter genoemd, waarbij bisschop David van Bourgondië Wibolt van Warmelo met het huys te Warmelo beleent. Door huwelijk van Charlotte van Gelre -tot -Warmelo gaat in 1633 het landgoed over naar de familie Sloet, die het van 1633 tot 1872 heeft bewoond. Op de Hottingerkaart uit 1738 is de situatie van de buitenplaats Het Warmelo voor het eerst duidelijk waarneembaar: op een symmetrisch ingedeeld omgracht terrein liggen het hoofdgebouw en twee bouwhuizen. Deze indeling van het terrein duidt op een Hollands classicistische aanleg uit de eerste helft van de 17de eeuw, waarbij toentertijd een Frans geometrisch park werd ontworpen. De ligging en de structurele samenhang met haar omgeving is in principe sinds zeventiende eeuw nauwelijks veranderd. In de jaren twintig van de twintigste eeuw heeft baronesse F.S.A. Creutz het huis en de tuinaanleg deels laten restaureren door de tuinarchitect H.A.C. Poortman, waarmee de buitenplaats voor het grootste deel haar huidige aanzien en karakter verkreeg. Sedert 1977 hebben reconstructies en aanvullingen plaats gevonden.
De geografische samenhang tussen kasteel Diepenheim, de oorspronkelijk middeleeuwse kerk, de toegangspoort van Huis Warmelo en de streekbebouwing binnen de stadsgracht is tegenwoordig nog steeds hetzelfde als in de tijd dat Diepenheim haar stadsrechten verkreeg in 1602. De omgrenzing van de historische buitenplaats Het Warmelo is aangegeven op de bij de registeromschrijving bijbehorende kaart. De omgrenzing wordt aan de zuidzijde bepaald door de Borculoseweg. Het gehele terrein wordt omgeven door bosaanplant en open velden.
Waardering van het complex
De historische buitenplaats Het Warmelo is in cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch opzicht van algemeen belang vanwege:
- het huis Warmelo, dat omstreeks 1633 werd gebouwd op de plaats van een oudere havezate en in 1874 ingrijpend werd verbouwd en uitgebreid tot het huidige huis;
- het historische interieur van het hoofdgebouw werd grotendeels in de periode 1927 - 1929 ingebracht;
- de deels in structuur en deels in detail gaaf bewaard gebleven historische tuin- en parkaanleg in landschapsstijl, aangelegd binnen en rondom een nog in hoofdlijnen bestaande 17de-eeuwse formele tuinaanleg, bestaande uit lanen en waterlopen, waaronder de grachten. Het totale complex werd later aangevuld met een Victoriaanse tuin, ten zuiden van het Frans geometrische gedeelte. In de jaren twintig van de twintigste eeuw werd in directe relatie tot de Franse geometrische tuin, een besloten symmetrische tuin toegevoegd;
- de twee bouwhuizen die respectievelijk uit de laatste kwart van de 17de eeuw en 1777 dateren;
- de functionele en visuele samenhang tussen de diverse gebouwen en de overige complexonderdelen;
- de karakteristieke vormgeving van de tuinsieraden.
