Inleiding

In 1885-1888 in opdracht van de woningbouwvereniging 'De Vereeniging ten behoeve der Arbeidersklasse' tot stand gekomen WOONBLOK met in oorsprong 144 ARBEIDERSWONINGEN en twee WINKELS naar een ontwerp in de stijl van het eclecticisme van de architecten P.J. en W. Hamer. Het blok heeft de lange gevel aan de zuidzijde van de Tweede Jan van der Heijdenstraat en de korte zijgevels aan de Van Woustraat en de Hemonystraat, alwaar aansluiting op de verdere gevelwand.

Omschrijving

Op een langgerekt vrijwel rechthoekig grondplan met korte zijvleugels tot stand gekomen symmetrische bebouwing met begane grond, drie verdiepingen en een zolderverdieping, afgedekt met een samenstel van dakschilden met rechtsdekkende blauwgrijze pannen en platte daken. Gemetselde rechthoekige schoorstenen en loden bekleding van noklijn en aanhechtingen met metselwerk. De gevels staan op een smalle natuurstenen plint en zijn opgebouwd uit bruine baksteen in kruisverband afgewisseld met gepleisterde speklagen, diamantkoppen, sluitstenen en enkadrering. Aan de Tweede Jan van der Heijdenstraat zijn twee zeven traveeën brede segmenten van de gevel opgebouwd uit rode baksteen in kruisverband. Hierachter bevinden zich telkens vier rug-aan-rug woningen per verdieping. De drie overige segmenten van de lange gevel zijn dertien traveeën breed. De gevels aan de Hemonystraat en aan de Van Woustraat zijn elk vijf traveeën breed. De gevels worden verticaal en horizontaal geleed middels vensterseries, bandwerk, lisenen en smalle risalieten waarin zich de toegangspartijen bevinden tot de centrale trappenhuizen: veertien aan de lange gevel en één aan de korte gevels. De brede dubbele paneeldeuren hebben boven het kalf een segmentvormig bovenlicht met roedenverdeling met ogen. De vensters op de drie verdiepingen in deze risalieten hebben een omlopend witgepleisterd kader en zesruits schuiframen. De overige vensters van de gevels zijn licht getoogd onder een gemetselde hanekam met geornamenteerde sluitsteen. De toegangspartijen in de twee gevelsegmenten in rode baksteen hebben een rijk geornamenteerd witgepleisterd kader met flankerende pilasters en een hoog fries met segmentboog met lijstwerk en leeuwenkop en florale decoratie op de zwikken en kroonlijst en een bovenlicht met snijwerk en rozet. De bovengelegen vensters van het trappenhuis zijn smal onder lichte toging en hebben zesruits schuiframen. De gemetselde gevels worden verder gesierd met gevellijsten. Verder gebruik van gevellijsten. De gevels hebben een rechte beëindiging met wit fries met rijk geornamenteerde consoles en geprofileerde kroonlijst. Boven de smalle risalieten eindigen de lisenen in een gekorniste kroonlijst op console. De risalieten van de trappenhuizen doorbreken de kroonlijst en lopen als Vlaamse gevel door tot een rechtafgesloten kapel met eenvoudig venster en hijsbalk. De twee gevelsegmenten in rode baksteen hebben een beëindiging met een fries met tegeldecoratie in geometrische patronen en aan de uiteinden segmentboogvormige frontons met schelpmotief in het timpaan en met decoratieve kuif van rolwerk. De hoeken van het woonblok met de Hemonystraat en Van Woustraat zijn afgerond en hebben op de verdiepingen overhoeks geplaatste vensters in witgepleisterd kader en met eveneens gebogen tweeruits schuiframen met dito tweeruits bovenlicht. Van de winkels op de hoeken bevat die bij de Hemonystraat nog de oorspronkelijke toegang op de hoek, hoge natuurstenen plint met getoogde openingen tot het souterrain, dubbel bovenlicht en gecanneleerde pilasters met koppen en fries met kroonlijst. Op en nabij de hoeken bevinden zich ronde en rechthoekige cassettes in het fries bij de kroonlijst. De korte gevels onderscheiden zich door een paarsgewijze plaatsing van de consoles. In oorsprong met balustrade boven de gevelbeëindiging. Bij de achtergevel zijn de geveldelen van de in rode baksteen uitgevoerde segmenten iets teruggezet.

Waardering

Woonblok met arbeiderswoningen en twee winkels uit 1885-1888 van algemeen belang vanwege de architectuur- en cultuurhistorische waarde als representatief en overwegend gaaf bewaard voorbeeld van filantropische woningbouw in voor de bouwtijd kenmerkende eclectisch-neorenaissancistische trant. Als een van de weinige verenigingsblokken in een door revolutiebouw gedomineerde omgeving en vanwege zijn typologische waarde tevens van sociaal-historische waarde.