Inleiding
BEGRAAFPLAATSCOMPLEX 'de Nieuwe Oosterbegraafplaats', gesitueerd in de Watergraafsmeerpolder, ingeklemd tussen de Middenweg en de Gooiseweg, de Kruislaan en de Zaaiersweg. Het complex bestaat uit de volgende beschermde onderdelen: de oorspronkelijke PARKAANLEG in landschappelijke stijl en latere uitbreidingen van voor WOII met bijbehorende padenstelsels en beplanting(A); de DIRECTEURSWONING(B); BARENLOODS(C); 3 DIENSTWONINGEN voor doodgravers(D); LIJKENHUIS(E); TOEGANGSPOORT(F); het GRAFMONUMENT van Van Heutsz (G); het GRAFMONUMENT van Jacques Perk (H); het GRAFMONUMENT van Van Nek (I); het GRAFMONUMENT van S.N. Sablairolles(J); het GRAFMONUMENT van J.H. Albregt(K); het GRAFMONUMENT van de familie Rädecker (L); het GRAFMONUMENT van E.C. Boom (M); het GRAFMONUMENT van S.N. Tartaud (N); het GRAFMONUMENT van K. Ris (O); het GRAFMONUMENT van E.J. Potgieter (P); het GRAFMONUMENT van A. Hahn (Q); het GRAFMONUMENT van J. de Groot (R); het GRAFMONUMENT van de familie Pieneman (S); het GRAFMONUMENT van het echtpaar Kleine-Gartman (T); het GRAFMONUMENT G.F. Westerman (U); het GRAFMONUMENT van T. Schwartze (V); het GRAFMONUMENT van E. Albers van der Zee (W)en de AULA (X). De Nieuwe Oosterbegraafplaats is na de Westerbegraafplaats, de (Oude) Oosterbegraafplaats en Zorgvlied de vierde gemeentelijke buitenbegraafplaats in Amsterdam. De begraafplaats en de meeste gebouwen zijn aangelegd naar het winnend prijsvraagontwerp van L.A. Springer (1855-1940) uit 1889; op 1 mei 1894 werd de begraafplaats in gebruik genomen. In 1939 kwamen de aula naar een ontwerp uit 1938 van ir. J. Leupen en een administratiegebouwtje gereed. De begraafplaats werd meerdere malen uitgebreid: in 1917(naar ontwerp van Springer), in 1928-1930 (naar ontwerp van Publieke Werken), in 1942 en voor het laatst in 1959 tot een totale oppervlakte van 33 ha.
Omschrijving
De Nieuwe Oosterbegraafplaats is aangelegd op een langgerekt, rechthoekig kavel op een daartoe opgehoogd en omgracht terrein, waarbij de hoofdtoegang excentrisch (links van het midden) is gesitueerd aan de Kruislaan, de doorgraverswoningen (links) en directeurswoning (rechts) hier onmiddellijk achter liggen, het lijkenhuis en de barenloods tegenover de centraal aan de hoofdas gelegen aula. Alle in 1892 uitgevoerde begraafplaatsgebouwen zijn uitgevoerd in rode verblendsteen met hardstenen ornamenten onder met leien gedekte zadel- en schilddaken. De parkaanleg van de eerste fase is in landschappelijke tuinstijl uitgevoerd met slingerende, schaduwrijke paden, boom- en heestergroepen en kreupelhout. De centrale as vanaf de westelijk gelegen entree, is verbonden met de gebogen zijpaden van wisselende breedte, waarlangs de verschillende open grafvelden bereikbaar zijn. De parkaanleg van de latere uitbreidingen is met een strakker en eenvoudiger padenpatroon uitgevoerd. Alle beschermde objecten liggen in het 19de-eeuwse gedeelte van de begraafplaats.
Waardering
De Nieuwe Oosterbegraafplaats met bijbehorende onderdelen is vanwege de herkenbaar gebleven samenhang en de betekenis van de parkaanleg, de architectuur en funeraire sculptuur van algemeen belang wegens cultuurhistorische en architectuurhistorische waarde, alsmede uit het oogpunt van de tuinarchitectuur en funeraire historie. Voorts is de Nieuwe Oosterbegraafplaats van belang als buitenbegraafplaats in een goed herkenbare laat negentiende-eeuwse landschapsstijl, gecombineerd met uitbreidingen in landschappelijke stijl uit het eerste kwart en eerste helft van de twintigste eeuw. De begraafplaats kent een grote variëteit aan grafmonumenten. De aanwezigheid van grafmonumenten van nationaal bekende personen vormt een toegevoegde genealogische waarde.
