Inleiding
Gefaseerd tot stand gekomen HISTORISCHE BUITENPLAATS DE WITTENBURG met WOONHUIS (1), PARKAANLEG (2), twee paar HEKPIJLERS (3 en 4), KOETSHUIS (5), PORTIERSWONING (6), DIENSTWONING (7), PERGOLA (8), LANTAARNS (9), twee BRUGGEN (10 en 11), een stel HEKPIJLERS (12), IJSKELDER (13) en een GRENSPAAL (14) .
De in oorsprong zestiende eeuwse buitenplaats dankt de huidige verschijningsvorm grotendeels aan veranderingen die in de negentiende en twintigste eeuw zijn doorgevoerd in parkaanleg en bebouwing.
Het landhuis en de bijgebouwen in de stijl van de Neo-Hollandse Renaissance zijn in opdracht van Jonkheer J.M. Speelman en zijn echtgenote baronesse Sophie Sloet van Olderuitenborgh in 1899-1900 gebouwd. De architect J.J. van Nieukerken (1854-1913) en zijn zonen Marie Adrianus (1879-1963) en Johan (1885-1962) ontwierpen het huis met de bijgebouwen rond een basse-court. Het in 1945 verwoeste kasteel Zuilestein bij Amerongen, waar Speelman enige tijd woonde, diende als uitgangspunt bij het ontwerp. Uitwendig kreeg het landhuis het aanzien van een typisch Hollands kasteel, inwendig werd een breed scala aan interieurstijlen toegepast, passend bij de functie van de betreffende vertrekken. De bouw werd opgedragen aan de aannemer H. Mulder Jzn. uit Terwolde en een zekere Muns werd opzichter.
Kort na de eeuwwisseling werd de tuin in Gemengde Tuinstijl aangelegd en het bestaande negentiende eeuwse landschapspark door de Utrechtse tuinarchitect Henri Copijn (1842-1923). In 1910 en later zijn in de tuin wijzigingen door L.A. Springer (bloementuin) aangebracht. De oorsprong van de buitenplaats ligt in de zestiende eeuw met het huis 'De Colffmaekerswoning', dat in de achttiende eeuw de naam Groot Hoefijzer kreeg. In 1804 werd op het terrein een nieuw huis gebouwd dat in 1846 ingrijpend werd verbouwd in Engelse Tudorstijl. In dezelfde periode werd ook het omliggende landschapspark vergroot en verfraaid. Niet lang daarna kwam de buitenplaats in handen van de heer C. Schiffer van Bleiswijk, die na een verbouwing het huis in 1855 de naam 'De Wittenburg' gaf. Aan het eind van de negentiende eeuw raakte het huis in verval en degradeerde het tot boerderij. In 1899 kocht Jonkheer H.M. Speelman de buitenplaats met het vervallen huis en verwilderd park van C.J. van der Oudermeulen, de bewoner van kasteel Oud Wassenaer. Het oude huis, dat ongeveer op de locatie van de villa Bloemcamplaan 7, was gesitueerd werd afgebroken. De vijverpartij met eilandje in de tuin van deze villa hoorde oorspronkelijk bij het oude huis.
Omschrijving
Het terrein van De Wittenburg wordt aan de zuidzijde begrensd door de buitenplaats Beukenhorst, aan de noord- en westzijde door de villabebouwing aan de Bloemcamplaan en de Bremhorstlaan, en aan de zuidoostzijde door de Rijksstraatweg. In het landschappelijke park liggen het landhuis, koetshuis en de dienstwoning rond de rechthoekige basse-cour. De portierswoning staat bij de entree tot de oprijlaan vanaf de Rijksstraatweg. Vanaf de Bloemcamplaan geeft een tweede rechte oprijlaan toegang tot het terrein.
Waardering
De historische buitenplaats De Wittenburg is van algemeen belang vanwege de cultuur- en architectuurhistorische waarde
- als voorbeeld van een in oorsprong 16de-eeuwse, doch naderhand getransformeerde buitenplaats met gebouwen en parkaanleg uit de 19de en 20ste eeuw, kenmerkend voor de ontwikkeling van Wassenaar als vestigingsplaats voor welgestelden rond 1900.
- als gaaf en representatief voorbeeld van de Neo-Hollandse Renaissance. Het is één van de eerste grote landhuizen in historische trant, die zo kenmerkend zijn voor het bouwkundige oeuvre van de architecten Van Nieukerken. De bouwkundige onderdelen zijn gaaf in hoofdvorm, materiaalgebruik en detaillering, zowel in- als uitwendig.
- in hoge mate van stedebouwkundig belang vanwege de historisch functionele, ruimtelijke en stilistische samenhang tussen de gebouwen en objecten in relatie tot de parkaanleg in Gemengde Tuinstijl van H. Copijn en als onderdeel van de landgoederenzone langs de Rijksstraatweg in Wassenaar.
