Omschrijving van het complex (Oud Over 8 te Loenen aan de Vecht): HISTORISCHE BUITENPLAATS BIJDORP
In structuur en deels in detail gaaf bewaarde buitenplaats met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), TOEGANGSDAM met HEK en SCHAMPPALEN (3), CISTERNE (4), TUINMUUR (5), TUINBEELDEN (6). Even ten zuidoosten van de dorpskern van Loenen ligt op de oostelijke oever van de Vecht de historische buitenplaats Bijdorp. Bijdorp is een representatief en gaaf bewaard voorbeeld van een kleiner Vechtbuiten uit ca. 1700. In 1786 bestond de buitenplaats uit "Een extra fraaye en welgesitueerde Hofsteede genaamd Bijdorp met deszelfs Heeren Huizinge, Koetshuis en Stallinge voor 11 paarden, Boerenhofstede met zijn annexe Wooninge, Stallinge voor Hoornvee, Paarden etc.; Warmoesierdery, benevens de Wooningen, Schuuren en Moesland, voorts de Landerijen, waaronder en meest alle extra goed Veenland samen ruim 23 Morgen". In deze verkoopadvertentie uit de Opregte Haarlemsche Courant van 25 juli 1786 werd onder punt twee aangeboden: "Twee Huizen en Erven, en bestaande in vyf Wooningen, benevens een strook Land waar ten einde een Steyger tot omslag van Goederen aan de Vecht, gelegen schuins tegenover gemelde Hofsteede, alle gelegen by en over elkanderen naby het dorp Loenen, even over de Brug van de Vecht; ...". Op de voornoemde hofstede zouden de makelaars tevens verkopen: "Paarden, Koeyen, Jagthonden, Tuin- en Tuinmansgereedschappen, Lessenaars en Broeiraamen, Oranjeboomen en Kasgewassen, Hooi, Stroo etc. ..." Deze omschrijving alsmede 18de eeuwse kaarten van het gebied doen vermoeden dat de aanleg vooral functioneel was. In 1806 was de oppervlakte van de buitenplaats gehalveerd, de boerderij en bijbehorende gronden worden in de transportakte van dat jaar niet meer genoemd. De buitenplaats bestond onder meer uit een "heerenhuis, stalling en tuinmanswoning", "kassen en kribben", "een voorstuk van tuin over den dijk" (de overtuin), "de dijk ter breedte van de plaats" (de weg Oud Over, ook tegenwoordig nog ter breedte van de buitenplaats eigendom van de eigenaar van Bijdorp) en weilanden. Op het noordelijk aangrenzende perceel staat tegenwoordig nog een boerderijcomplex, mogelijk de oorspronkelijk bij Bijdorp behorende boerderij met woning en stallen. De grensscheiding met dit perceel (deels schuttingen, deels muurwerk, waarin een poort was opgenomen) werd in 1808 vervangen door een muur. Dit zou de thans nog bestaande erfafscheiding kunnen zijn. Gedurende de eerste decennia van de 19de eeuw moeten delen van de tuinaanleg zijn ingericht in landschappelijke stijl. De overtuin zou volgens een weergave van Lutgers (1836) een beplanting van sparren hebben gekend waartussen slingerende wandelpaden waren aangelegd. De buitenplaats bestaat thans uit het herenhuis, een diepe tuin, een schuur en kas uit de 20ste eeuw en een overtuin, tesamen ruim 1 ha. Het koetshuis, een groot gebouw dat ten noorden van het huis aan de straat gelegen was, is tijdens een storm in 1935 ingestort, de muur aan de straatzijde is blijven staan. Naast de resterende muur herinnert ook een tweetal geknotte lindebomen aan de plaats waar het koetshuis heeft gestaan. Het exterieur van het hoofdgebouw is sinds de bouw nauwelijks gewijzigd, het interieur werd in de jaren '30 van de 20ste eeuw voorzien van een aantal stijlkamers. Eveneens uit de jaren '30 van de 20ste eeuw dateren het verhoogde terras aan de zuidzijde van het huis, het ontwerp van de overtuin en de karakteristieke aankleding van overtuin en tuin met een groot aantal tuinbeelden en -vazen. De tuin rond het huis werd in de jaren '80 van de 20ste eeuw ingrijpend gewijzigd naar plannen van Trudi Woerdeman. Het nieuwe ontwerp behelsde een formele inrichting van het voorplein en van de ruimte achter het huis. Ter weerszijden van het huis bleven de restanten van de 19de eeuwse landschappelijke aanleg grotendeels behouden. In het meest oostelijke deel van het terrein is eind jaren '90 van de 20ste eeuw een hoogstamboomgaard van oude fruitrassen aangeplant. Het zuidelijk deel van dit perceel was tot in de 19de eeuw in gebruik als boomgaard.
Voor de bescherming van ondergeschikt belang zijn: - de oprit naar de parkeerplaats en de parkeerplaats ten zuiden van het huis; - de kas en schuur ten noordoosten van het huis; - de laat 20ste eeuwse formele inrichting van de tuin direct achter het huis.
Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven. De westelijke grens wordt gevormd door de Vecht, in het noorden vormt de perceelscheiding de grens, ten oosten loopt de grens langs de perceelgrens en ten zuiden wordt de grens gevormd door de perceelscheiding. De muur die als noordelijke perceelscheiding fungeert is in zijn geheel beschermd.
Waardering
De HISTORISCHE BUITENPLAATS BIJDORP is van algemeen cultuur-, architectuur-, en tuinhistorisch belang:
- vanwege de ouderdom;
- vanwege de visuele samenhang van de complexonderdelen;
- vanwege de historische tuin- en parkaanleg met overtuin en tuinbeelden;
- vanwege het gaaf bewaarde hoofdgebouw (ca. 1700) met 17de, 18de en 19de eeuwse interieurafwerking welke deels van elders afkomstig is en in de jaren '30 van de 20ste eeuw door de toenmalige eigenaar in huis Bijdorp werd aangebracht;
- als gaaf bewaard voorbeeld van een kleinere buitenplaats aan de Vecht van omstreeks 1700;
- als beeldbepalend element binnen de buitenplaatsenaanleg langs de Vecht in het algemeen en binnen de bebouwing van het Oud Over in het bijzonder.
