Inleiding
Het complex buitenplaats Duin en Kruidberg is rond 1890 gesticht door de samenvoeging van de bestaande buitenplaatsen Duin en Berg en De Kruidberg. Het huidige terrein van de buitenplaats omvat ongeveer het voormalige gebied van Duin en Berg. De belangrijkste bebouwing van Duin en Kruidberg is tussen 1895 en 1910 tot stand gekomen in opdracht van de toenmalige eigenaar Jacob Theodoor Cremer (1847-1923), president van de Nederlandsche Handel Maatschappij. Als zomerverblijf had hij de oude landgoederen Duin en Berg en De Kruidberg aangekocht. In eerste instantie liet Cremer de uit de jaren veertig van de 19de eeuw daterende villa Duin en Berg vergroten, maar in 1906 kreeg architect J.J. van Nieukerken (1854-1913) opdracht een groot nieuw landhuis te ontwerpen zodat de getrouwde kinderen van het echtpaar Cremer met hun gezin tegelijk te gast konden zijn. Na de oplevering in 1909 werd de oude villa Duin en Berg gesloopt om plaats te maken voor een door L.A. Springer ontworpen tuin in gemengde stijl. Het complex buitenplats Duin en Kruidberg bestaat uit de volgende onderdelen: het HOOFDGEBOUW (1907-1909), de in hoofdlijnen herkenbaar gebleven PARKAANLEG (1908-1912) van L.A. Springer, een voormalig STALGEBOUW annex koetshuis (1899) met aangebouwd machinegebouw (1908), een voormalige TUINMANSWONING (1895), een door J. Kuit ontworpen voormalige PORTIERSWONING (1903), een voormalige CHAUFFEURSWONING (1910) ontworpen door G. Meppeling, twee ijzeren HEKKEN uit omstreeks 1912, drie paar zandstenen HEKPIJLERS die vermoedelijk uit dezelfde tijd dateren, en een decoratieve TUINBANK uit circa 1922. Tevens zijn er in het huidige landgoed een aantal onderdelen opgenomen die van eerdere datum zijn. Dit zijn een MOESTUIN met twee bijbehorende tuinmuren, en een IJSKELDER uit 1845.
Omschrijving
Het aan de oostkant van een duinrug gesitueerde complex buitenplaats Duin en Kruidberg bevat veertien afzonderlijk te beschermen onderdelen: het aan de westzijde van de Duin en Kruidbergerweg gelegen voormalige stalgebouw annex koetshuis, circa 100 meter ten westen hiervan het hoofdgebouw met de ingang aan de noordzijde, ten zuiden van het hoofdgebouw de parkaanleg van Springer met in de as van de oorspronkelijke oprijlaan de tuinbank, ten zuiden hiervan de moestuin met bijbehorende tuinmuren, aan de oostzijde van de Duin en Kruidbergerweg en circa 250 meter zuidelijk van het stalgebouw een voormalige portierswoning, circa 100 meter zuidelijker aan de westzijde van diezelfde weg een voormalige tuinmanswoning, ruim 200 meter zuidwestelijker aan dezelfde kant van de Duin en Kruidbergerweg een voormalige chauffeurswoning, in de genoemde duinrug een ijskelder, ter weerszijden van de Duin en Kruidbergerweg twee smeedijzeren spijlenhekken en twee paar hekpijlers, en in de zuidwesthoek een derde paar hekpijlers die de toegang markeren van het oorspronkelijk bij Duin en Kruidberg horende duingebied. Het stalgebouw en de dienstwoningen zijn opgetrokken in oranjerode verblendsteen en hebben een hoogte van één bouwlaag onder een samengesteld dak gedekt met pannen (de portierswoning heeft als uitzondering een leien dak, de tuinmanswoning een zadeldak). Het in rode baksteen opgetrokken hoofdgebouw bestaat uit een souterrain, een parterre en één à twee verdiepingen onder een samengesteld dak gedekt met leien. Bij het hoofd- en het stalgebouw is natuursteen toegepast als ornament en voor constructieve onderdelen zoals dorpels en lateien.
Waardering
Het complex buitenplaats Duin en Kruidberg, bestaande uit een hoofdgebouw, drie dienstwoningen, een stalgebouw annex koetshuis, een moestuin, een ijskelder, een parkaanleg, een tuinbank, twee hekken en drie paar hekpijlers, is van algemeen belang wegens architectuurhistorische en cultuurhistorische waarde als grotendeels gaaf bewaard voorbeeld van een historisch gegroeid landgoed waarop een in neo-Hollandse renaissancestijl opgetrokken landhuis uit het eerste kwart van de 20ste eeuw en een tuinaanleg van L.A. Springer uit dezelfde periode. Het landhuis is tevens van belang als hoogtepunt uit het oeuvre van architect J.J., M.A. en J. van Nieukerken.
