Historische buitenplaats Offem. HISTORISCHE BUITENPLAATS OFFEM Nieuwe Offemweg 1 te Noordwijk-Binnen
Omschrijving van het complex
In structuur en deels in detail gaaf bewaarde buitenplaats met HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (1), KOETSHUIS (2), DIENSTWONING (3), TUINSIERADEN (4), PRIEEL (5), MOESTUINENSEMBLE (6), DIENSTWONING (deel van het huidige hoofdgebouw) MET TUINMUUR (7), PORTIERSWONING ACHTERHEK (8), TOEGANGSBRUG met HEK (9). Ten oosten van de bebouwde kom van Noordwijk-Binnen tussen de Dinsdagsche en Woensdagsche Watering ligt de buitenplaats Offem, gelegen op de gronden van de in 1430 door Margaretha van Bourgondië verheven heerlijkheid Offem welke Jan van de Boekhorst in dat jaar in leen ontving. Een kaart uit 1566 van landmeter Jan Potter toont deze heerlijkheid met, nabij het dorp Noordwijk, een rechthoekig, door bomen omgeven terrein dat als de 'viver' wordt aangeduid (de latere bouwplaats en de kern van de tegenwoordige plaats). De ambachtsatlas van Rijnland (1615) en de kaartboeken van de kloosters Leeuwenhorst en Rijnsburg (Jan Pieterz. Dou, 1625 en 1635) geven dit terrein, toegankelijk middels een rechte laan komende vanuit Noordwijk, gedetailleerder weer met een dubbele omgrachting, een boomgaard en een huis, zeer waarschijnlijk de woonstede van de toenmalige eigenaren de familie Pijnssen. Omschrijvingen noemen een huysinge voor de heerlijkheid aan het einde van de laan 'omcingelt door gragten, mit viver ende boomgaert'; in een testament uit 1606 wordt naast de genoemde elementen ook de 'laen ende cingel' vermeld. De rechte laan en delen van de gracht zijn thans nog aanwezig. In de loop van de zeventiende eeuw werd de aanleg verder uitgebreid en verfraaid. De samenstellende onderdelen, die genoemd worden in de verkoopbeschrijving uit 1660: 'omwaterde huyse, gragten, laenen, boomgaerden, plantagiën etc. idem mette bouwhuysinge aldaer ende noch met seeckere kleyne huyskens omtrent de voors. laen' vormen een formeel, rechthoekig patroon zoals weergegeven staat op een plattegrond van landmeter De Roos uit 1704 met een sterrenbos ten westen van het huis en voor het huis een parterre de broderie, die is omhaagd en omgracht met een halfronde afsluiting (zie onder andere de gravure van J.Lamsvelt uit 1712). Offem was een aanzienlijk bezit. Bij de verkoop van 1660 kwam Offem in bezit van het geslacht Van der Does. In 1811 erfde Wigbold van der Does graaf van Limburg Stirum het goed onder wiens beheer de aanleg in landschapsstijl vergraven werd. Hiervan is een ontwerp(situatie)tekening uit 1817 bewaard gebleven van de hand van landmeter H. van Zutphen, die zich, zoals uit een rekening van 1813 blijkt, ook met de aanleg heeft bezig gehouden ('van U aangenomen het maken van een Engelsche partij'). Een afbeelding van Lutgers (ca.1855) toont de landschappelijke setting van het huis met slingerende waterpartij en weide, zoals thans nog redelijk aanwezig is. Achter het huis was een boomgaard en aan weerszijden de moestuin gelegen; op de kaart van Van Zutphen staat tevens rechts van het huis een stal annex koetshuis (thans onderdeel van het huidige hoofdgebouw) aangegeven. Tussen 1855 en 1900 vonden vele bouwactiviteiten op Offem plaats. Door de nieuwe eigenaar Frederik Albert Govert graaf Van Limburg Stirum kreeg het huis een ander aanzien (1856) hierbij werd de oriëntatie met een kwartslag van het noordoosten naar het zuidoosten gedraaid, daarnaast werd ten zuidoosten van het huis een nieuw koetshuis (1858) met dienstwoning (1866) gebouwd evenals een oranjerie (1867 sloop 1912) en bij het achterhek een portierswoning (1862). De moestuin, die aan weerszijden van het hoofdgebouw was gesitueerd, werd naar het oosten, uit het zicht van het huis, verplaatst (ca.1862). Recht voor de nieuwe voorgevel van het huis werd rond 1913 een siertuin (thans gras) aangelegd, waarvoor de oranjerie werd gesloopt. Ten noordwesten van het huis werd de voormalige moestuin, gesitueerd achter de voormalige stal annex koetshuis en een kleine dienstwoning in cottage stijl (XIXd), als siertuin ingericht. In de Tweede Wereldoorlog werd het hoofdgebouw door de Duitsers als commandopost gebruikt en vervolgens in 1953 grotendeels afgebroken (thans nog bestaande uit twee ruimten). Rond 1952 werden de cottage en schuur door een aanbouw met elkaar verbonden, waarna het als hoofdgebouw dienst ging doen. In 1999-2000 werd dit gebouw gerenoveerd/gerestaureerd.
Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven. De grens wordt bepaald door de Nieuwe Offemweg -exclusief de villawijk Hofvennepark- (west), de Dinsdagsche Watering (noord), de Woensdagsche Watering (zuid) en de Nachtegaalslaan (oost).
Waardering De HISTORISCHE BUITENPLAATS OFFEM is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege de herkenbaarheid van de oude bouwplaats die een centrale plaats binnen de aanleg inneemt; - vanwege de bij de buitenplaats behorende aanleg in landschapsstijl uit ca.1812 (uitgevoerd en vermoedelijk ontworpen door de landmeter H. van Zutphen) met behoud van enkele formele elementen, zoals grachten en lanen; - vanwege de overige gebouwde opstallen, die tezamen een gaaf bewaard, karakteristiek ensemble van midden-19de-eeuwse buitenplaatsarchitectuur vormt; - vanwege de visuele samenhang tussen de complexonderdelen.
