Inleiding
Deze gaaf bewaarde en van een bijzonder interieur voorziene voormalige fabrikantenvilla met bijbehorend voormalig laboratoriumhuisje en prieel is gelegen aan de zuid-oostzijde van de Hendrikus Avelinghstraat. Samen met het naastliggende pand Hendrikus Avelinghstraat 1 vormt het complex een sterk beeldpalend ensemble in deze straat. De huizen met de omringende tuinen weerspiegelen nog in hoge mate het oorspronkelijke karakter. De villa Hendrikus Avelinghstraat 3 is waarschijnlijk tussen 1862 en 1867 gebouwd in de stijl van het vroege Eclecticisme in een nog door het Neo-Classicisme bepaalde hoofdvorm. De architect is tot op heden onbekend. De villa maakt deel uit van drie luxueuze, in opdracht van de steenbakkers- en leerlooiersfamilie Avelingh gebouwde, villa's die verrezen aan de Stationsstraat en de Hendrikus Avelinghstraat. Deze laatste straat vormt de verbinding tussen de Stationsstraat en de President Kennedylaan. Aan de Kennedylaan, oorspronkelijk Beekstraat geheten, bevindt zich nog een watermolen en een ander bedrijfsgebouw die toentertijd eigendom waren van de familie Avelingh. De eerste villa die gebouwd werd was de villa Sperata die in de jaren tussen 1858 en 1860, als gevolg van de verbouwing van een ouder pand, tot stand kwam. Deze in opdracht van Hendrik Avelingh verbouwde villa werd aan het einde van de negentiende eeuw grondig verbouwd en van een bijzonder rijk interieur voorzien. De opdrachtgever van de een aantal jaren later gebouwde villa Hendrikus Avelinghstraat 1 was mogelijk Coenraad Avelingh. Hendrikus Avelinghstraat 3 werd waarschijnlijk in opdracht van Tieleman Avelingh gebouwd. De villa is mogelijk in het interbellum voor wat het interieur betreft verder verfraaid. In ieder geval werd in 1919 de huidige serre aan de achterzijde gebouwd. Het huis ligt iets van de weg af en heeft een grote voortuin met een oprijlaan en diverse oude bomen en struiken. De voortuin eindigt direct aan de straat. Er is geen stoep. Aan de achterzijde van het pand bevindt zich een grote tuin.
Omschrijving
Het complex wordt gevormd door een gepleisterde villa van twee bouwlagen op een rechthoekige plattegrond onder een samengesteld schilddak. De villa heeft aan de achterzijde een in 1919 toegevoegde serre die door middel van een tussenlid verbonden is met een rechts van de villa gelegen voormalig laboratoriumhuisje uit 1906. Het huisje werd gebouwd in opdracht van de toenmalige bewoner van het pand Hendrik van de Rovaart, doctor in de chemie en bacterioloog. Dit ondiepe huisje heeft één bouwlaag onder een zadeldak met de nok haaks op de weg. De niet van rijkswege beschermde aanbouw aan de achterzijde van het laboratoriumhuisje (nu in gebruik als kantoor), die al op een verbouwingstekening van het pand Hendrikus Avelinghstraat 1 uit 1937 staat aangegeven is ca.1970 verbouwd en is nu in gebruik als garage. Achter het laboratoriumhuisje bevond zich oorspronkelijk een bloemenkas. Ter linker zijde van de villa bevindt zich een op een zeshoekige plattegrond gebouwd prieel onder een door een lantaarn bekroond zeszijdig tentdak.
Waardering
Architectuurhistorische waarden:
- Het complex is van belang vanwege de villa die een gaaf bewaard voorbeeld vormt van een villa met de kenmerken van de voor het derde kwart van de 19de eeuw karakteristieke Eclectische stijl met een nog voornamelijk door het Neo-Classicisme bepaalde hoofdvorm alsmede vanwege het later toegevoegde tuinhuis en prieel.
- Het complex is van belang omwille van de gaaf bewaard gebleven hoofdvorm van de diverse onderdelen, de detaillering en het materiaalgebruik.
- Het complex is van belang vanwege het bijzonder gaaf bewaarde interieur van de villa waartoe ondermeer een in een rijke Neo-Renaissancestijl uitgevoerde kamer behoort.
Stedebouwkundige waarden:
- Het complex vormt een sterk beeldbepalend onderdeel van de gaaf bewaarde zuidzijde van de Hendrikus Avelinghstraat en heeft tevens een sterke ensemblewaarde met het pand Hendrikus Avelinghstraat 1. Beide panden zijn voorzien van een ruime tuin, direct aan de straat gelegen. Het bochtig karakter van de straat en de nog aanwezige oude beplanting met o.a. enkele dennensoorten, beuken en rhododendrons versterken dit oorspronkelijke karakter. Deze straat is van bijzondere betekenis voor het aanzien van het dorp Velp.
Cultuurhistorische waarden:
- Het complex is van belang als een herkenbaar element uit een maatschappelijke ontwikkeling. De villa met bijgebouwen werd gebouwd in opdracht van de familie Avelingh die reeds in een vroeg stadium, vooral in het kader van de baksteenfabricage, betrokken was bij de industrialisatie van Gelderland. Het vrijwel compleet bewaarde complex geeft in samenhang met de overige nabij gelegen, in opdracht van deze familie gebouwde villa's, een duidelijk beeld van de huisvesting van deze nieuwe kapitaalkrachtige elite die zich bij voorkeur vestigde in kapitale villa's buiten de stad in een omgeving met veel natuurschoon. Goede verbindingen met de stad, in dit geval Arnhem, en het westen des lands waren echter wel een vereiste. Deze nieuwe bevolkingsgroep droeg ertoe bij dat het aanzien en de sociale gelaagdheid van het dorp Velp sterk veranderde.
