Complex Nieuwstraat 28 Oirschot

Inleiding

De KLOOSTERKAPEL van het R.K. klooster van de zusters Carmelitessen te Oirschot ligt aan de zuidelijke zijde van de reeds beschermde zestiende-eeuwse gebouwen. De georiënteerde kapel ligt met het koor en de aangrenzende sacristie aan de Nieuwstraat. Het schip, een eenvoudige zaalvormige ruimte, is geïncorporeerd in de zuidelijke kloostervleugel uit 1931: het vormt de begane grond van deze vleugel. Oorspronkelijk heeft dit bouwdeel gedeeltelijk als kapittelzaal gefungeerd. Omstreeks 1980 is de zuidelijke zijde van de sacristie gedeeltelijk door nieuwbouw ingesloten.

Beschrijving De kapel bestaat uit drie delen: een zaalvormig, vlakgedekt eenbeukig schip dat deel uitmaakt van de begane grond van de zuidelijke kloostervleugel; een tweelaags rechtgesloten koor met aangebouwd portiek, grenzend aan de Nieuwstraat, en een ten zuiden van het koor gelegen eenlaagse sacristie met gebedsruimte.

Het koor is het opvallendste element van de kapel. In de traditie van het oeuvre van Valk staat de architectuur van de kapel in dienst van de doctrine van de 'CHristocentrische Kruisbasiliek'; alhoewel het gebouw geen parochiekerk is, was het wel toegankelijk voor het publiek, dat vanuit het aangrenzende, aan de zuidelijke zijde naar de kapel opengebroken zestiende-eeuwse deel de mis kon volgen. Dientengevolge heeft het gebouw geheel in de traditie van Valk een bijzonder dominant tegenwoordigheidscentrum en offerplaats, waaromheen aan twee zijden de gelovigen zijn gezeten. Het altaar wordt volgens de architect zo 'van het hoofd naar het hart' van zowel de gelovigen als het gebouw gebracht. Door het koor ook in de hoogte te benadrukken (het enige deel van het gebouw met twee bouwlagen plus zadeldak en de hoog geplaatste klokken in de nokruiters van de zijgevels) wordt het altaar nadrukkelijk belicht. De gehele kapel is opgetrokken in handvorm baksteen en heeft vlechtingen en een afsluitende lijst van profielsteen. De zadeldaken zijn, als op het zestiende-eeuwse deel, belegd met oud Hollandse pannen. Het schip (het zusterkoor) wordt verlicht door vier gekoppelde spitsboogvensters. Oorspronkelijk waren dit rechtgesloten vensters. Ook sacristie en koor hebben dergelijke spitsboogvensters. Hier zijn ze oorspronkelijk: de sacristie wordt door de oostelijke gevel verlicht door vier spitsboogvensters met eenvoudig gekleurd glas-in-lood, terwijl het aangrenzende koor in deze gevel twee hoge lancetvensters met glas-in-lood heeft (onder meer met afbeelding musicerende engelen). De scheiding van priester- en zusterkoor is zichtbaar in de parketvloer.

Aan de noordoostelijke zijde van het koor staat een klein portiek onder lessenaardak met oud Hollandse pannen. Via een getoogde poort met smeedijzeren hek stapt men in het portiekje (met granito vloer), alwaar een kalkstenen gevelsteen met de tekst: "Domus Haec sor Carm.d. / Ao D. 1663 vi relicta / Fauste Reconstr. 1931 / Solemn. ben. A.R.D. / H.C.M. Freyssen Dom. / S.S. Trinitatis". In het witgeschilderde interieur van de kapel van Valk is onder meer van belang de opengewerkte kap op muurstijlen, en de triomfbogen tussen koor, schip en zestiende-eeuws deel, gedeeltelijk met spitsboognisjes.

In het interieur zijn onder meer van belang het altaar van W. Pompe en de glas-in-lood vensters van de fa. Tepe, Amsterdam (geschonken door de fam. Smits).

Waardering

De kloosterkapel is van algemeen belang. Het gebouw heeft cultuurhistorische waarde als voorbeeld van een geestelijke ontwikkeling, namelijk de herstichting van oudere orden in de negentiende en twintigste eeuw en is tevens van belang als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van het contemplatieve klooster voor bedelorden in het Interbellum. Het is architectuurhistorisch van belang vanwege de uiterst eenvoudige, het ideaal van armoede uitdragende stijl en is tevens van belang als voorbeeld van de uitwerking van het christocentrisme in het werk van de architect Valk. Het heeft ensemblewaarden vanwege de samenhang van klooster en kapel. Het is tevens van belang in samenhang met de gaafheid van de omgeving.