Inleiding

Vijf geschakelde fabriekshallen (van west naar oost: 1,2,3,4,5) in fasen tot stand gekomen in de ZW-hoek van het terrein van de voormalige Nederlandse Fabriek van Werktuigen en Spoorwegmaterieel - het latere Werkspoor en Stork - begrensd door de Wittenburgervaart, de Oostenburgerdwarsvaart, de Oostenburgervaart en de spoorlijnen langs de Parallelweg. De toegang tot dit terrein ligt in het verlengde van de Oostenburgervoorstraat. Uitbreiding van de fabriek werd noodzakelijk door een bestelling van 40 locomotieven en 400 goederenwagons voor Zuid-Afrika. De bestaande bebouwing werd hiervoor gesloopt. A.L. van Gendt ontwierp de hallen 1,2 en 3 in een functionele baksteenarchitectuur met enkele invloeden van de neo-renaissance in de detaillering. De drie geschakelde hallen werden in 1898 voltooid. In deze hallen werden ook scheepsmotoren gefabriceerd, waaronder de eerste gietijzeren diezelmotor in 1903. In 1903 bouwde de Gebr. Van Gendt ALzn. hal 5, de locomotiefstelplaats. In 1910 werd deze hal verlengd. Hal 4 werd omstreeks 1905 gebouwd en bevatte de turbinestelplaats. De huidige situatie is ontstaan nadat in 1922 de turbinestelplaats en locomotiefstelplaats deels waren uitgebrand. Onmiddellijk na de brand zijn de hallen in de oorspronkelijke stijl herbouwd, onder leiding van architect G.J. Langhout.

NB. In de 19de eeuw vestigde zich op dit terrein de eerste grote machinefabriek, producent van stoommachines en ijzeren schepen. In 1845 bouwde P. van Vlissingen hier het eerste ijzeren stoomraderschip en in 1851 werden hier de sluisdeuren voor het Suezkanaal vervaardigd.

Omschrijving

De langgerekte hallen hebben alle een rechthoekig grondplan en gemetselde gevels. De hallen 1,2 en 3 hebben lange zadeldaken met lichtkap en gedeeltelijk met pannen. De middelste hal (hal 2) is hoger opgetrokken en heeft doorlopende bovenlichten. Gemetselde gevels op plint en decoratief gebruik van natuursteen boven bloktandlijsten. De voor- en achtergevels hebben een oplopend en getand fries met consoles en lisenen. Aan de achtergevel van hal 2 ontbreekt dit fries grotendeels. De vensters en deuren hebben vaak nog de oorspronkelijke gietijzeren kozijnen. Meerruits vensters met lichte toging en brede toegangen met houten schuifdeuren. De zijgevel aan de Wittenburgervaart heeft een serie 28-ruits vensters op de begane grond en een serie 12-ruits vensters daarboven. Enkele toegangs- en vensteropeningen zijn dichtgemetseld of vervangen. Interieur met houten kapconstructie. Hal 4 heeft een langgerekte en gedrukte mansardekap met lichtkap. Skeletbouw met gemetselde voor- en achtergevel met hoge toegangen en ijzeren vakwerkverdeling. Interieur met gelede ijzeren staanders en spanten en resten van de oorspronkelijke geleiding van de loopkranen. De dichte delen van de kap hebben een samenstel van langs- en dwarsregels. Hal 5 heeft een langgerekt en geknikt zadeldak. De gemetselde vijf traveeën brede voorgevel heeft een geknikte geveltop en oplopend getand fries en lisenen. Overwegend getoogde vensters met segmentvormige strek. Gevelbeëindiging met decoratief metselwerk. De gemetselde achtergevel heeft een geveltop met pleisterwerk en oplopend fries en lisenen en consoles op korte bloktandlijsten. Hier nog de oorspronkelijke meerruits roedenverdeling. Zijgevel met serie 28-ruits vensters op de begane grond en serie 12-ruits vensters daarboven. Nabij de ZO-hoek van de zijgevel bevindt zich een natuurstenen gedenkteken. Interieur met lichte ijzeren kapconstructie.

Waardering

In fasen tot stand gekomen ensemble van vijf geschakelde fabriekshallen van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische en typologische waarde. en als één van de laatste restanten van zware industrie en scheepsbouw van rond de eeuwwisseling in Amsterdam. Verder van historisch belang als herinnering aan de ontwikkelingvan de Nederlandse ijzer- en machinebouw techniek.