Inleiding

WONINGCOMPLEX bestaande uit DRIE DUBBELE WOONHUIZEN met tussenliggende smeed- en gietijzeren HEKWERKEN, TUINMUREN en een in baksteen en basalt opgetrokken achterliggende WATERKERING uit 1912 naar ontwerp van rijksbouwmeester C.H. PETERS (1847-1932) met aan de Neo-Renaissance en het Rationalisme ontleende elementen. De woningen werden gebouwd ten behoeve van de huisvesting van hogere douanebeambten (hogere verificateurs, chefs, stuurlui). Het complex is samengesteld uit de volgende drie onderdelen:

1. Hoofdstraat 1;3 - dubbel woonhuis

2. Hoofdstraat 5;7 - dubbel woonhuis

3. Hoofdstraat 9;11 - dubbel woonhuis

Het complex bestaat uit drie blokken van twee aan twee geschakelde woningen, waarvan het bouwblok 1;3 identiek is aan het bouwblok 9;11. De dubbele woning 5;7 telt twee bouwlagen in tegenstelling tot de bouwblokken aan weerszijden die slechts één bouwlaag tellen. De woningen vertonen een grote eenheid door de identieke detaillering, het materiaalgebruik en de onderlinge compositie met zowel een sterke stedebouwkundige als een (ieder afzonderlijke) architectonische symmetrie-as. De drie bouwblokken op de hoek van de Hoofdstraat en de Krib, zijn direct aan de dijk gesitueerd met een geringe onderlinge afstand. Tussen de bouwblokken bevinden zich giet- en smeedijzeren hekwerken en gemetselde bakstenen tuinmuren met telkens twee rechtgesloten deuren. De bouwblokken hebben allen een rechthoekige plattegrondvorm met een net even losgehouden bijgebouw er direct achter van één bouwlaag met een plat dak. De woningen bezitten een op twee niveau's gelegen tuin aan de achterzijde. Deze twee niveau's worden van elkaar gescheiden door een bakstenen door een ezelsrug afgesloten muur die aan de aan de buitendijkse zijde bekleed is met basaltblokken en als waterkering fungeert. Tussen de bouwblokken bevinden zich smeedijzeren hekken. Het merendeel van de woningen bezit nog de oorspronkelijke indeling. Diverse woningen bezitten nog oorspronkelijke interieurelementen als trappenhuizen met bewerkte trappalen, paneeldeuren en schoorsteenmantels.

Waardering

WONINGCOMPLEX uit 1912 bestaande uit DRIE DUBBELE WOONHUIZEN met HEKWERKEN, TUINMUREN en WATERKERING, gebouwd voor hogere douanebeambten met aan de Neo-Renaissance en het Rationalisme ontleende elementen naar ontwerp van de rijksbouwmeester C.H. PETERS.

- Van architectuurhistorische waarde als vrij gaaf bewaard voorbeeld van eenvoudige doch zorgvuldig gedetailleerde, in opdracht van het Rijk in 1912 ten behoeve van overheidsambtenaren gebouwde, dubbele woonhuizen met aan de Neo-Renaissance en het Rationalisme ontleende elementen. De detaillering en vormgeving van de woningen is kenmerkend voor het rijksbouwen in deze periode in het Eerste district in het algemeen en voor het werk van de rijksbouwmeester C.H. Peters in het bijzonder. Het bouwblok valt op vanwege de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp die onder meer tot uitdrukking komen in de gave verhoudingen, de zorgvuldige detaillering en het materiaalgebruik. Karakteristiek voor deze voor hogere beambten uitgevoerde woningen is onder meer de toepassing van hardsteen voor lateien en lekdorpels. Dit in tegenstelling tot de bij de woningen van de lagere beambten gebruikte geglazuurde profielsteen. De woningen bezitten nog voor een aanzienlijk deel de oorspronkelijke interieurelementen. Het bouwblok is van belang voor het oeuvre van de architect C.H. Peters. Voor zover tot op heden bekend is behoren deze woningen tot de weinige voorbeelden van dit bouwtype binnen zijn oeuvre. De woningen behoren tevens tot de laatste werken van deze belangrijke architect.

- Van stedenbouwkundige waarde als onderdeel van de historisch gegroeide dorpskern van Tolkamer waarbinnen het complex door zijn ligging aan het begin van de Hoofdstraat op de hoek met de Krib en in de as van de Binnenweg niet alleen de entree van de dorpskern markeert maar ook aldaar door de symmetrische opzet van de drie bouwblokken een opvallend en beeldbepalend element vormt dat van bijzondere betekenis is voor het aanzien van het dorp.

- Van cultuurhistorische waarde vanwege als goed voorbeeld van de functionele en typologische ontwikkeling van het woonhuis in de vroege twintigste eeuw. De woningen zijn tevens van belang als bijzondere uitdrukking van de sociaal-economische geschiedenis van Tolkamer in de vroege twintigste eeuw vanwege hun relatie met de voor deze plaats kenmerkende douaneactiviteiten.