HISTORISCHE BUITENPLAATS DE TEMPEL (Delftweg 186, 186-1 en BIJ 186, Overschie). De historische buitenplaats De Tempel is gelegen aan de oostzijde van de Schie en ten westen van de snelweg A13, in de Rotterdamse deelgemeente Overschie. De huidige buitenplaats ontstond aan het begin van de 18de eeuw uit een in oorsprong middeleeuwse hofstede. Vermoedelijk werd in 1512 deze hofstede door Jan van Kralingen overgedragen aan mr. Jan Jacobsz., wiens geslacht het goed tot 1592 behield. In 1592 werd de hofstede overgedragen aan Reinier van Oldenbarneveldt, de minderjarige zoon van Johan van Oldenbarneveldt. In 1695 kwam de hofstede, toen nog aangeduid met 'huis, schuur, berg en geboomte', in eigendom van Mr Johan van der Hoeven die vanaf 1696 burgemeester van Rotterdam was. Hij bouwde op het terrein een nieuw buitenhuis en verfraaide in de periode 1706-1715 de aanleg met onder meer boomgaarden, tuinen, vijvers en een ingenieus systeem van waterwerken dat gevoed werd door het water van de Schie. De natuurstenen waterspuwende dolfijn aan de voorzijde van het huis dateert zeer waarschijnlijk nog uit deze periode. Een aantal van de op de buitenplaats aanwezige fraaie tuinsieraden kan uit deze periode stammen, maar is mogelijk afkomstig uit de bezittingen van de familie Criellaert, die in 1783 de buitenplaats aankocht en in 1819 de buitenplaats verfraaide met enkele 18de-eeuwse tuinbeelden afkomstig van de buitenplaats Zijdebalen bij Utrecht, en het huis ingrijpend liet verbouwen. De familie liet na aankoop van de buitenplaats in 1783 de baroktuin in een landschappelijke aanleg herinrichten, wellicht naar ontwerp van de tuinarchitect Pieter Schonck. Omstreeks 1850 werden de noordelijk gelegen plassen uitgeveend, tot ongeveer hun huidige omvang en vorm. Een aantal bestaande bomen in het zgn. 'Engelse park' dateren uit ca. 1830-1860. Omstreeks 1875 werden de plassen vergraven tot een slingerende vijverpartij met eiland. In 1939 werd door de laatste particuliere eigenaar van De Tempel, de heer A.H.J. van Beek, het bestaande hoofdgebouw van de buitenplaats afgebroken en vervangen door het huidige hoofdgebouw, dat vermoedelijk gedeeltelijk op de oude fundamenten werd opgetrokken. In 1946 werd de buitenplaats aan de gemeente Rotterdam verkocht, die de buitenplaats nog altijd bezit. Tussen de Delftweg en de Schie ligt een strook grond die in de 18de eeuw als overtuin is aangelegd. Van de tuin- en parkaanleg maken behalve het hoofdgebouw en de zeer fraaie tuinsieraden, tevens een 19de-eeuws koetshuis, tuinmanswoning, Chinees tuinhuisje, enkele smeedijzeren hekken en een aantal smeedijzeren bruggen deel uit. Aan de voorzijde van het huis is in 1997 bij de vijver een beeldengroep van Neptunus en twee stroomgodinnen, in de volksmond "Lot en zijn dochters" geplaatst, bestaande uit drie witte natuurstenen, liggende beelden -twee vrouwen en een man-. De stenen beelden zijn replica's van de oorspronkelijke, vermoedelijke laat 17e-eeuwse grenenhouten beeldengroep die, vanwege de slechte staat waarin zij verkeert, opgeslagen is bij het Historisch Museum Rotterdam. De nieuwe beelden zijn vanwege hun ouderdom (in 1997 gehakt) van ondergeschikt belang voor de bescherming. De oorspronkelijke houten beeldengroep is van groot belang voor de historie van de buitenplaats, maar maakt geen deel meer uit van de historische tuin- en parkaanleg en wordt derhalve niet van rijkswege beschermd.
De omgrenzing van de historische buitenplaats is aangegeven op de bij de registeromschrijving bijbehorende kaart en wordt in onderdeel 2 van dit complex nader gespecificeerd.
De historische buitenplaats De Tempel is uit de volgende samenstellende onderdelen opgebouwd: 1. Hoofdgebouw (Huis De Tempel), zie voor omschrijving hierna; 2. Historische tuin- en parkaanleg, zie idem; 3. Koetshuis, zie idem; 4. Tuinmanswoning, zie idem; 5. Twee toegangshekken, zie idem; 6. Dolfijntje, zie idem; 7. Tuinvaas, zie idem; 8. Twee schilddragende leeuwtjes, zie idem; 9. Tuinbeeld: 'Apollo', zie idem; 10. Tuinbeeld: 'Diana', zie idem; 11. Twee borstbeelden op sokkels, zie idem; 12. Tuinbeeld op voetstuk: 'Flora', zie idem; 13. Tuinbeeld op voetstuk: 'Diana', zie idem; 14. Twee natuurstenen bollen, zie idem; 15. Twee voetstukken, zie idem 16. Tuinbeeld op sokkel: 'Flora', zie idem; 17. Tuinbeeld op sokkel: 'Hercules', zie idem; 18. Chinees tuinhuisje, zie idem; 19. Zes smeedijzeren bruggen, zie idem; 20. Rustieke brug, zie idem; 21. Moestuinhek, zie idem.
Buiten de bescherming van rijkswege vallen wegens te geringe monumentale waarden en ouderdom: het in het westen van de aanleg gelegen slaapgebouw (1967-1969) en de opstallen rondom de tuinmanswoning.
Waardering De historische buitenplaats De Tempel is in cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch opzicht van algemeen belang, vanwege: - de historische tuin- en parkaanleg in formele en landschappelijke stijl die deels in structuur en deels in detail nog aanwezig is; - vanwege het hoofdgebouw van de buitenplaats dat een fraai voorbeeld is van een in een neo-classicistische stijl opgetrokken hoofdgebouw dat vanaf 1939 het oorspronkelijke huis vervangt; - de laat 17de- en 18de-eeuwse fraai uitgevoerde tuinsieraden, waarvan een gedeelte afkomstig is van de voormalige buitenplaats Zijdebalen en die in het begin van de 19de eeuw in de landschappelijke aanleg geplaatst werden; - de functionele waarde van het hoofdgebouw, tuinmanswoning, koetshuis en bruggen; - de ornamentele waarde van de tuinsieraden en bruggen; - de visuele waarde van de onafhankelijke complexonderdelen.
