Dolderseweg 256, Den Dolder

Monumenttype:: Rijksmonument
Monumentnummer:: 510230
Monumentnaam:: Dolderseweg 256
Plaats:: Den Dolder

Bron: HenkvD via Wikimedia Commons

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Voeg uw verhaal toe

Beschrijving

Omschrijving complexonderdeel 8

T-HUISBOERDERIJ evenwijdig aan de oprijlaan (door de W.A. Stichting Boerderijlaan genoemd) gelegen op een nagenoeg rechthoekige plattegrond, bestaande uit een voorhuis van twee bouwlagen onder een afgewolfd zadeldak, waarvan de nok haaks op de weg staat. Het stalgedeelte heeft een afgewolfd zadeldak, dat evenwijdig aan de weg ligt. Alle dakschilden zijn met rode kruispannen gedekt, waarop enkele dakkapellen zijn geplaatst onder zinken afgewolfde steekkapjes met pironnen. De gevels zijn voorzien van speklagen ter hoogte van de onder- en bovendorpels van de vensters. De strekken bezitten aanzet- en sluitstenen.

De west- of voorgevel van het voorhuis kent een symmetrische indeling van drie vensterassen, met een in het midden geplaatste risaliet onder een afgewolfde steekkap. De steekkap heeft een windvaan met de letters `WAH' (Willem Arntsz Hoeve) als bekroning gekregen. Het risaliet heeft op de begane grond en op de verdieping een drielichts venster met bovenlichten. In de top bevindt zich een venster met een dubbel draairaam. Ter weerszijden van het risaliet bevinden zich op de begane grond enkele vensters met bovenlichten en op de verdieping bevinden zich T-vensters.

Tegen de rechter zijgevel van het voorhuis is later een aanbouw onder plat dak gebouwd, dat buiten de rijksbescherming valt. Rechts naast genoemde aanbouw is een deur gezet. Boven de aanbouw bevindt zich links een dichtgezet venster (oorspronkelijk), voorts een T-venster en een tweelichts venster. In de top is een T-venster geplaatst.

De linkerzijgevel is overeenkomstig de rechterzijgevel, maar heeft geen aanbouw.

Het stalgedeelte is elf vensterassen lang. In de eerste, zesde en achtste as van links in de rechter zijgevel bevinden zich staldeuren. In de overige assen zijn getoogde ijzeren stalvensters geplaatst. Boven de staldeur op de zevende as (niet origineel) bevindt zich een dakerker onder een afgewolfde steekkap met een dubbele hooideur. De linker zijgevel is min of meer conform de zuidgevel.

De achtergevel van de stal heeft een baander op de middenas en wordt aan beide zijden geflankeerd door twee getoogde stalvensters. Boven de baander is een dubbel hooiluik aangebracht. Aan weerszijden van het hooiluik is een rozetvenster gezet. Boven het hooiluik is een simpele, geometrische gevelversiering in baksteen aangebracht. Ter hoogte van de strek van de baander bevinden zich vier muurankers. De koeienstal heeft een met tegels bedekte vloer en een zoldering van beton (Monnierwerk).

Waardering complexonderdeel 8

De boerderij is van cultuurhistorische waarde als één van de eerste gebouwen van de op de heide nabij Den Dolder gestichte Willem Arntsz Hoeve en als uitdrukking van de toen nieuwe geneeswijze middels arbeidstherapie. Voorts van architectuurhistorische waarde als zeldzaam voorbeeld van een gestichts-boerderij met bijgebouw met neorenaissance invloeden, alsmede van ensemble waarde als historisch onderdeel van de W.A. Stichting.

Bron: Rijksmonumentenregister

Specificaties

Monumentnummer:: 510230
Artikel ZKP:: rijksmonument
Provincie:: Utrecht
Gemeente:: Zeist
Plaats:: Den Dolder

Bron: Rijksmonumentenregister

Complex eigenschappen

Complexnaam:: Willem Arntszhoeve
Complexnummer:: 510222
Complex beschrijving:: Inleiding complex

Het terrein van de Willem van de Arntsz Stichting werd in 1905 door het College van Regenten van de stichting gekocht van de Amsterdammer P.W. Scholten. Bij de koopakte werd het ruim 207 hectare grote terrein beschreven als land dat oorspronkelijk bij het landgoed `Ewijckshoeve' hoorde en uit wei- en bouwland, bossen, heide, wegen en lanen bestond. De aanleiding om een buitencomplex te realiseren, kwam voort uit het feit dat aan het eind van de negentiende eeuw in de psychiatrie een nieuwe zienswijze aan kracht won, die een voor die tijd een revolutionaire geneeswijze van `lijders aan krankzinnigheid' voor ogen had door middel van verpleging in een rustige omgeving vol schoonheid in de vrije natuur. Deze gedachte is ook wel bekend onder de naam forensische psychiatrie of sociotherapie. Belangrijk onderdeel van deze therapie was dat de patiënten verschillende soorten arbeid dienden te verrichten, bijvoorbeeld door middel van land- en tuinbouwwerkzaamheden. In 1906 werd begonnen met de bouw van de boerderij. Groepjes patiënten waren reeds maanden van te voren bezig het land bouwrijp te maken, als onderdeel van de therapie. Dit gebeurde onder begeleiding van en samenwerking met de Nederlandse Heide Maatschappij. Nadat de boerderij was opgeleverd trokken zes patiënten in het huis onder toezicht van twee boerenknechten. Alhoewel de eerste bevindingen geen succes waren, vermoedelijk door de onkundigheid van de boerenknechten, werd besloten het buitengesticht verder te ontwikkelen. Als architect werd F.W.M. Poggenbeek aangetrokken, die tot 1915 verantwoordelijk was voor alle bouwactiviteiten op het terrein. Poggenbeek had reeds een ruime ervaring met het ontwerpen van gestichtsgebouwen, ondermeer in Santpoort, Castricum en Apeldoorn. Er werden drie dubbele arbeiderswoningen, een woning voor de geneesheer-directeur en een woning voor de landbouwopzichter gerealiseerd. Deze objecten vallen niet onder de rijksbescherming. In de jaren 1911 en 1912 verrezen het directiegebouw (Dolderseweg 164), de gehoorzaal (Dolderseweg 166) die onder de rijksbescherming vallen en het bedrijfsgebouw dat niet onder de rijksbescherming valt. De laatstgenoemde gebouwen werden gebouwd in de hoofdas van het complex die als toegangsweg fungeert en aan elke zijde drie zijassen kreeg waarlangs tot 1915 een aantal paviljoens werden gebouwd. Het directiegebouw is aan de kop van de hoofdas gesitueerd. Voor het gebouw, waar een rond grasperkje is gerealiseerd, splitst de weg zich en loopt aan weerszijden langs het directiegebouw, gehoorzaal en bedrijfsgebouw, waarna beide wegen zich weer samenkomen. In de staart van de hoofdas, geheel afgezonderd, realiseerde Poggenbeek in 1909 een paviljoen voor TBC-lijders. Dit object valt eveneens onder rijksbescherming. De bouwactiviteiten gingen na 1915 door onder leiding van architect H.J. Kolk, die tot 1928 verantwoordelijk was voor de ontwerpen. In 1928 werd architect H.F. Mertens uit Bilthoven aangesteld, die een groot aantal gebouwen ontwierp, waarvan de zusterhuizen (Dolderseweg 164A-G) uit 1928 en de werkplaatsen uit 1937 onder de rijksbescherming vallen.

Omschrijving complex

Het COMPLEX VAN DE WILLEM ARNTSZ STICHTING omvat dertien objecten die met uitzondering van de boerderij en wagenloods langs de hoofdas van het complex liggen. De volgende complexonderdelen vallen onder rijksbescherming: 1. het directiegebouw, Dolderseweg 164, gebouwd in 1911 (ZT141F) 2. de gehoorzaal, Dolderseweg 166, gebouwd in 1911 (ZT141G) 3. de werkplaatsen, Dolderseweg ong., gebouwd in 1937 (ZT141K) 4. het TBC-paviljoen, Dolderseweg ong., gebouwd in 1909 (ZT141M) 5. de zusterhuizen type A `Florence & Louise', `Frederica & Fabiola', `Johanna & Aafke' en `Elisabeth & Jeanne', Dolderseweg 164A, gebouwd in 1928 (ZT141Y-A) 6. de zusterhuizen type B `Josephine & Petronella 'en `Emilie & Kartini' Dolderseweg 164E, gebouwd in 1931 (ZT141Y-B) 7. het zusterhuis type C `Dimphna' Dolderseweg 164E, gebouwd in 1928 (ZT141Y-C) 8. de boerderij, Dolderseweg 256, gebouwd in 1906 (ZT141W-A) 9. de wagenloods met paardenstal, Dolderseweg 256, gebouwd in 1909 (ZT141W-B).

Waardering complex

Het complex van de Willem Arntsz Stichting is van cultuurhistorische waarde als voorbeeld van pionierswerk in de psychiatrie aan het begin van de twintigste eeuw. Alsmede van architectuurhistorische waarde door de eenheid in de architectuur en de zeldzaamheid van de bouwtypen, waarbij de ontwikkelingsgeschiedenis van het complex tot uiting komt.

Bron: Rijksmonumentenregister

Voeg uw verhaal toe

Eigenschappen

Functies
Functie	Hoofdcategorie	Subcategorie	Functietype	Is hoofdfunctie
Psychiatrische inrichting	Cultuur, gezondheid en wetenschap	Gezondheidszorg	oorspronkelijke functie	Ja

Adressen
Straat	Getal	Achtervoegsel	Postcode	Plaats	Locatie	Situatie	Is hoofdadres
Dolderseweg	256	–	3734 BS	Den Dolder	–	–	Ja

Percelen
Kadastraal perceel	Kadastrale sectie	Kadastraal object	Appartement	Kadastrale gemeente
–	A	3834	–	Zeist

Bouwperioden
Start	Eind	Notitie	Beschrijving
1906	1906	–	vervaardiging

Types
Hoofdcategorie	Subcategorie	Beschrijving	Notitie
Boerderijen, molens en bedrijven	Boerderij (M)	–	Langhuisboerderij

Ambachten
Name	Beroep	Notitie
Masselink, H. ; Utrecht	architect / bouwkundige / constructeur	–
Masselink, H. ; Utrecht	architect / bouwkundige / constructeur	–

Bron: Rijksmonumentenregister

Tijdlijn Dolderseweg 256

Voeg een verhaal over dit monument toe aan de tijdlijn

Weet u meer over dit bijzondere monument of heeft u een herinnering over dit monument? Vul de tijdlijn aan. Deel uw verhaal en houd dit monument springlevend.

Voeg een verhaal toe over dit monument