Huis Doorn is gelegen temidden van een bosrijke omgeving, direct grenzend aan de zuidrand van het dorp Doorn. Van oorsprong is het huis een uit het midden van de 9de eeuw daterende versterkte woning, die als Villa Thornhem voor het eerst vermeld werd in 838 op een 'lijst van goederen en hoorigen der St. Maartenskerk te Trecht' en een aantal keren verbouwd werd. In 1322 werd het Huis Doorn verwoest en in 1347 met de opdracht "weder op te bouwen hetwelk te voren verdestrueerd was" herbouwd. In 1536 werd het huis, dan bewoond door domproost Johannes Slaghek (1535-1543), tot Ridderhofstad benoemd. Mogelijk liet domproost Frederik Willem van Diest, die op 9 februari 1701 "[...] de Adelijke Huyzinge te Doorn, met alle 't gene dat daarinne aard en nagelvast is, mitsgaders de kamerbehangsels en alle stoelen van wat die soude moge zijn, zoo verre deselve in den boedel gevonden zijn [...]" kocht, het kasteel in de eerste helft van de 18de eeuw verbouwen. Hierbij werd o.a. de ronde toren op de noord-westhoek gesloopt en de toren op de zuid-westhoek verhoogd. De woontoren op de noord-westhoek werd gemoderniseerd, waarbij de kapvorm van een zadeldak in een schilddak werd gewijzigd en de sekreten aan de noordgevel werden verwijderd. Over het interieur bestaat wat minder duidelijkheid aangezien een aantal elementen tijdens verbouwingen in 1762 en 1796 zijn verdwenen. In 1762 erfde Herman Frederik Richard Lijnslager het huis en liet het vervolgens aan de heersende mode aanpassen; op de begane grond zijn in de noordvleugel thans nog drie kamers aanwezig waarvan het interieur in oorsprong Lodewijk XV-kenmerken vertoont. Vermoedelijk werd het niveau van de eerste verdieping van de noordvleugel toen gelijk getrokken met de rest van kasteel: thans liggen twee vloeren boven elkaar met een tussenruimte van een meter. In de noordwestelijke kamer op de begane grond werd een rococo-stucplafond aangebracht. Uit een vondst van twee stukken goudleerbehang mag worden afgeleid dat deze deel uit maakten van de voornoemde 'kamerbehangsels'.
In 1792 werd het huis verkocht aan Wendela Eleonora ten Hove, weduwe van mr Jan Carel Godin en "vrouwe van Doorn, den Bosch en Sleeburg". Verkocht werd "Den adelijken Huize Doorn, met zijn naar binnen en buitenpleyn, Stallinge, Hoveniers-woning, Duiven en Duiven-Torens, bermen, grachten, Cingels, Boomgaarden [...]", waaruit af te leiden valt dat het huis in 1792 nog grotendeels zijn middeleeuwse uiterlijk bezat. In de periode 1792-1800 werd het huis in opdracht van mevrouw Godin aan grootscheepse verbouwingen onderworpen. Met name in 1796 werd een aantal verbouwingen uitgevoerd waarbij het huis zijn huidige uiterlijk kreeg; het huis werd op de overgang van Lodewijk XVI naar Empire verbouwd naar ontwerp van waarschijnlijk Abraham van der Hart en B.W.H. Ziesenis. Van het ontwerp voor de verbouwing resteren nog een aantal tekeningen. De verbouwing in 1796 was erg ingrijpend: het middeleeuwse uiterlijk werd gewijzigd in dat van een neo-classicistisch landhuis, waarbij het torentje op de zuidwesthoek en de omgrachting nog doen denken aan de kasteelvorm. Het is niet bekend hoeveel middeleeuws metselwerk van het oude huis in het 'nieuwe' gepleisterde huis werd opgenomen. Aangenomen mag worden dat de noord-, zuid- en westgevels thans grote delen oorspronkelijk materiaal bevatten en dat voor de zuidgevel van de noordvleugel hetzelfde geldt. Het huis kreeg een nieuw doorlopend dak, het westelijke deel werd voorzien van een dubbele kap met zakgoot. Van het gebouw ten oosten van de oorspronkelijke poort is dan nog een deel over in de vorm van een kleine oranjerie. De vloer van deze oranjerie bestaat uit een, wellicht laat 18de-eeuwse, mozaïek van gekleurde kiezelstenen, dat na de sloop van het gebouwtje een tijd lang met zand bedekt is geweest. Omstreeks 1988 is de mozaïek opgegraven en weer hersteld.
Na de dood van mw. Godin op 26 februari 1814 erfde haar zoon jhr.mr. Andries Cornelis Willem Munter (1775-1861) de buitenplaats. Hij liet aan de zuidzijde van het huis dakkapellen aanbrengen en mogelijk ook aan de zuidgevel van de noordvleugel en aan de noordgevel van de zuidvleugel. In 1861 vererfde de buitenplaats aan zijn vrouw J.M. Warin, waarna haar schoonzoon Samuel Johan, graaf van Limburg Stirum, de buitenplaats in 1874 erfde. Hij verkocht in dit jaar de buitenplaats aan mw. Cornelia Henrietta Labouchere-van Lennep (1821-1902) voor fl 125.000 gulden. Na haar overlijden in 1902 kocht mw. B.C. baronesse van Heemstra-de Beaufort (1843-1927) op 28 april 1903 de buitenplaats "...bestaande in heerenhuis, koetshuis, paardenstal, koetsierswoning, oranjerie..." voor fl 210.000. Zij liet het huis inwendig verbouwen. In de vestibule werden de ramen voorzien van glas-in-lood. Centrale verwarming werd aangelegd en de vier 18de-eeuwse symmetrisch geplaatste schoorstenen werden vervangen door een aantal onregelmatig geplaatste pijpen. De zakgoot boven de westvleugel werd vervangen door een plat dak en boven de zoldertrap kwam een daklicht. Na 1903 werd in het fronton van de middenrisaliet een klok geplaatst.
Op 16 augustus 1919 kocht de gevluchte ex-keizer van Duitsland Friedrich Wilhelm Victor Albert, telg uit het geslacht Von Hohenzollern, de buitenplaats. Op 31 oktober 1919 vond de overdracht plaats. Voordat Wilhelm het huis ging bewonen liet hij in 1920 de trap die aan de binnenzijde van de hal was opgenomen, naar het exterieur verplaatsen waardoor binnen de ruimte vergroot werd en buiten de middenrisaliet een ander beeld kreeg. Boven de verhoogde ingang werd een balkon gebouwd en een jaar later werd voor de ingangspartij een glazen tochtportaal geplaatst om de vestibule en hal geschikt te maken voor ontvangsten en godsdienstoefeningen van de ex-keizer. Het tochtportaal is thans niet meer aanwezig. In 1920 werd tevens aan het interieur een en ander veranderd; de noordwestkamer werd behangen met thans nog aanwezige 18de-eeuwse Franse gobelins uit het bezit van Frederik de Grote bespannen en er werden twee 18de-eeuwse grisailles aangebracht, één (aan de oostwand) werd in 1920 bijgemaakt. Willem II overleed op 4 juni 1941. Om vrijstelling van personele belasting te krijgen kreeg het huis op 1 januari 1942 de functie van museum: het "Hohenzollern Museum". Na de oorlog werden het huis en de collectie door de staat geconfisceerd, maar wel weer opengesteld als museum. In 1990-92 werd Huis Doorn geheel gerestaureerd en enigszins gemoderniseerd, het huis bleef zijn museale functie behouden.
De nog bestaande historische parkaanleg van de buitenplaats gaat in oorsprong terug naar het begin van de 18de eeuw. Van voor deze tijd zijn er geen stukken bekend dat de tuinen een ander dan utilitair karakter hebben gekend. Omstreeks 1660 werd het huis omringd door twee natte grachten: een binnen- en een buitengracht, waartussen een voorplein met bijgebouwen. In een verkoopbericht van Huis Doorn in 1721 wordt geschreven over "Den adelijken Huize Doorn, met zijn binnen en buitenpleyn, Stallinge, Hoveniers-woning, Duiven en Duiven-Torens, bermen, grachten, Cingels, Boomgaarden [...]". Het huis lag in deze periode binnen een, voor de tijd niet ongebruikelijke, ingewikkelde geometrische structuur van waterwerken en omgrachte terreinen, die vermoedelijk al in de 17de eeuw of daarvoor aanwezig was. De aanplant van de nog bestaande beukendwarslaan ten oosten van het huis is vóór de tweede helft van de 18de eeuw geschied, ditzelfde kan verondersteld worden voor de noordelijke as en de zuidelijke dwarslaan. Aan het einde van de 18de-eeuw werd een aanzet gegeven tot verlandschappelijking van de parkaanleg, waarschijnlijk door eigenaresse mevrouw Godin. De parkaanleg werd in fasen tussen ca. 1790 en 1875 gedeeltelijk verlandschappelijkt. In de periode 1920-1941 werd door Willem II de aanleg enigszins gewijzigd: zo werd ondermeer in 1920 de oprijlaan aan de noordzijde verlegd naar de Langbroekerweg en verrees op de plaats van de voormalige tuinmanswoning (verplaatst naar de Van der Leelaan te Doorn) een nieuw poortgebouw in de stijl van de Hollandse renaissance en werd in 1921 in het park de zichtas naar het zuiden aangelegd.
De volgende onderdelen maken thans deel uit van de historische tuin- en parkaanleg van Huis Doorn: hoofdgebouw Huis Doorn, oranjerie, koetshuis, garage met klokkentoren, poortgebouw, fietsenstalling, kapel, prieeltje, duiventil, mausoleum, muur met toegangshek, toegangshek bij het kasteeleiland en het poortgebouw en het huis 'Campanella'.
De omgrenzing van de historische buitenplaats is aangegeven op de bij de registeromschrijving bijbehorende kaart en wordt in onderdeel 2 van dit complex nader gespecificeerd.
De historische buitenplaats Huis Doorn is uit de volgende samenstellende onderdelen opgebouwd:
1. Hoofdgebouw (Huis Doorn) met voorplein en boogbrug, zie voor omschrijving met monumentnummer 506961;
2. Historische tuin- en parkaanleg met de daartoe behorende tuinsieraden, grafzerken ed., zie voor omschrijving met monumentnummer 506963;
3. Oranjerie, zie voor omschrijving met monumentnummer 506964;
4. Koetshuis, zie voor omschrijving met monumentnummer 506965;
5. Garage met klokkentoren, zie voor omschrijving met monumentnummer 506966;
6. Poortgebouw, zie voor omschrijving met monumentnummer 506967;
7. Fietsenstalling, zie voor omschrijving met monumentnummer 506968;
8. Kapel, zie voor omschrijving met monumentnummer 506969;
9. Prieeltje, zie voor omschrijving met monumentnummer 506970;
10. Duiventil, zie voor omschrijving met monumentnummer 506971;
11. Mausoleum, zie voor omschrijving met monumentnummer 506972;
12. Muur met toegangshek, zie voor omschrijving met monumentnummer 506973;
13. Huis 'Capanella', zie voor omschrijving met monumentnummer 506975;
14. Toegangshek kasteeleiland, zie voor omschrijving met monumentnummer 506977;
15. Toegangshek bij poortgebouw, zie voor omschrijving met monumentnummer 508085.
De historische buitenplaats Huis Doorn is in cultuur-, architectuur en tuinhistorisch opzicht van algemeen belang, vanwege:
-het van oorsprong middeleeuwse hoofdgebouw dat in de 18de eeuw zijn huidige classicistische uiterlijk heeft gekregen,
-de in oorsprong 18de-eeuwse historische tuin- en parkaanleg die in de periode 1790-1875 deels en in fasen werd verlandschappelijkt en als zodanig karakteristiek voor Huis Doorn is,
-de ornamentele waarde van de complexonderdelen,
-de visuele samenhang tussen de complexonderdelen.
