Complex eigenschappen

Complexnaam:

Arbeiderswoning

Complexnummer:

502105

Complex beschrijving:

Inleiding

In 1919 in sobere baksteen-architectuur gerealiseerde ARBEIDERSWONING van het krimptype met HOK. De hoekwoning Mûntsegroppe 14 is het meest gaaf bewaard gebleven voorbeeld van de vier resterende woningen van dit type. In 1919 werd aan de (ook thans) onverharde Mûntsegroppe een rijtje van vijf identieke arbeiderswoningen gebouwd op ruime eigen percelen door de St. Woningbouw Achtkarspelen (destijds Bouwcommissie Buitenpost). Deze woningen werden gebouwd ter vervanging van spitketen in hetzelfde gebied en waren doorgaans toegerust met een 'koehuis' waarin ruimte was voor enkele stuks vee, en een hok waarin eveneens stalruimte, berging en privaat. De grond romdom de woning was bedoeld om aardappelen en groente te verbouwen. De woning ligt in een voormalig hoogveen heidegebied dat in de loop van de (18e ?) 19e en 20e eeuw werd ontgonnen. Dit wigvormigerestverkavelingsgebied wordt gekenmerkt door het geaccidenteerde karakter (vermoedelijk ontstaan als gevolg van de plaatselijke onsystematische hoogveengraverij), het naast elkaar voorkomen van ontgonnen gronden en niet ontgonnen delen (heide) en door de houtwallen, boomsingels en onverharde paden. De kenmerken van dit gebied moeten zeer algemeen zijn geweest voor de voormalige hoogveengebieden in Friesland en zijn elders door vernieuwing, uitbreiding, ruilverkaveling en dergelijke nagenoeg verdwenen.

In 1948 is een kippenhok op het erf gebouwd, in 1989 een schapenhok; beide vallen buiten de bescherming van rijkswege wegens te geringe ouderdom.

Waardering

De arbeiderswoning van het krimptype met hok, in 1919 in Harkema gerealiseerd, is van algemeen cultuurhistorisch en architectuurhistorisch belang:

- als bijzondere uitdrukking van de sociaal-economische ontwikkeling op het platteland, m.n. van de sociale woningbouw,

- vanwege de typologische verwantschap met de keuterboerderijtjes,

- vanwege de hoge mate van architectonische gaafheid,

- vanwege de hoge mate van visuele gaafheid van het complex op zichzelf en als hoekwoning van het gehele rijtje van woningen,

- vanwege de bijzondere betekenis van het complex wegens de situering en het ontstaan, verbonden met de ontwikkeling van de streek,

- vanwege de historisch-ruimtelijke relatie met de omgeving, het restontginningsgebied, de heide, de onverharde wegen en het boomwallandschap,

- wegens de structurele en visuele gaafheid van het complex met de landschappelijke omgeving,

- wegens de hoge mate van zeldzaamheid van de woning als onderdeel van een rijtje in even zeldzaam restontginningsgebied.