Alle monumenten springlevend! Het Restauratiefonds heeft voor elk monument een passende financiering. Bezoek Restauratiefonds.nl
Herbestemming.nu helpt initiatiefnemers van herbestemmingen met kennis, praktijkvoorbeelden en een netwerk van specialisten. Bezoek Herbestemming.nl

Buitenstvallaat 4, Drachten

Rijksmonument
Monumentnummer:
499043
Buitenstvallaat 4
Drachten
Afbeeldingen toevoegen

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Voeg uw verhaal toe

Beschrijving

Inleiding

Het SLUISWACHTERSHUIS, of verlaatmeesterswoning, is in 1893 gebouwd in opdracht en naar standaardontwerp van de Provinciale Waterstaatsdienst door de aannemer O.M. Meek uit Donkerbroek. De woning staat georiënteerd op de sluis: de voorgevel van de vorensprong staat direct aan het vm. jaagpad (thans verbreed) dat de woning scheidt van de sluiskolk (zgn. Sluis I) in de Drachtstervaart. Aan de achterzijde ligt een ruime tuin.

Wegens te geringe architectonische waarde en geringe ouderdom vallen buiten de bescherming van rijkswege: een aan de achterzijde van de woning rond 1950 aangebouwde bijkeuken van bakstenen onder zadeldak en de vm. werkplaats.

Omschrijving

De plattegrond van de dienstwoning is winkelhaakvormig. De woning bestaat uit één bouwlaag onder een samengesteld zadel-schilddak. Het pand is voornamelijk opgetrokken in roodbruine bakstenen. De plint is beraapt met portlandcement en met donkergroene verf zijn banden aangeduid ter hoogte van de onder-, wissel- en bovendorpel van de raamvensters en als imitatiespeklagen in de geveltop; bovendien is deze verf toegepast als verlevendiging op de imitatiesluitsteen en op de liggende koppenlaag boven de segmentboog.

Het samengestelde zadel-schilddak met ruim overstek is belegd met gesmoorde gegolfde Friese pannen. Op het rechter dakschild is een gemetselde schoorsteen. De windveer van de topgevel is voorzien van een sierlijst; de gootlijsten zijn thans vlak. Op de hoeken van de omgaande gootlijsten zijn eenvoudige hangende decoratiesaangebracht en merendeels bewaard gebleven. Op de hoeken van de nok zijn houten afdekkingen over de koningsstijlen geplaatst; die op de topgevel sluit een sierspant af en is bekroond met een windvaan.

Bijna alle vensters in de voor- en zijgevels hebben een natuurstenen lekdorpel en zijn afgesloten door een segmentboog met een trommelveld bestaande uit siermetselwerk van gele baksteentjes; het smalle venster in de linkerzijgevel wordt afgsloten door een rollaag. De ramen van de voorgevels bevatten zesruitsvensters met buitenluiken, de ramen van de zijgevels bevatten drieruitsvensters. De voordeur is vernieuwd; het bovenlicht bevat resten van een geschilderd imitatie glas-in-loodraam. In de geveltop is een nieuw tweelichtsvenster aangebracht.

Waardering

De sluiswachterswoning uit 1893 is van cultuurhistorisch en typologisch belang:

- als essentieel onderdeel van het waterstaatkundig complex in de Drachtster Compagnonsvaart dat bewaard is gebleven,

- als typologisch voorbeeld van de gestandaardiseerde dienstwoning van de Provinciale Waterstaat,

- vanwege de redelijke mate van gaafheid van het exterieur van de dienstwoning,

- vanwege de historisch-ruimtelijke relatie met de sluis in de Drachtstervaart,

- vanwege de hoge mate van visuele gaafheid,

- vanwege de redelijke mate van zeldzaamheid, als sluiswachterswoning langs de Drachtster Compagnonsvaart.

Bron: Rijksmonumentenregister

Specificaties

Monumentnummer:
499043
Artikel ZKP:
rijksmonument
Provincie:
Friesland
Gemeente:
Smallingerland
Plaats:
Drachten
Bron: Rijksmonumentenregister

Complex eigenschappen

Complexnaam:
Buitenstvallaat
Complexnummer:
499040
Complex beschrijving:

Inleiding

Een COMPLEX bestaande uit de SLUIS (zgn. Sluis I) gebouwd in 1893 en hersteld in 1935 en het SLUISWACHTERSHUIS uit 1893. De waterloop heeft het karakter van trekvaart behouden door de aanwezigheid van een jaagpad op de zuidelijke oever. De vaart mondt uit in de Oude Drait en vormde het zgn. eerste pand van de Drachtster Compagnonsvaart. In dit kanaal, dat tussen het vm. Buurtsterverlaat en Frieschepalen is gedempt, lagen vijf schutsluizen, waarvan geen enkele andere bewaard is gebleven.

Eerder lag ter plaatse van het Buitenstverlaat een sluis uit 1642. Aanvankelijk hadden de gemeenten Smallingerland, Opsterland en Ooststellingwerf de Compagnonsvaart grotendeels in eigendom en beheer. Om te komen tot de voltooiing van het net van waterwegen heeft de provincie de waterloop overgenomen. De nieuwe aanleg van sluis en woning in 1893 in opdracht van de Provinciale Waterstaat Friesland met het Hoendiep in Groningen via de Wilpster Hoofdvaart - Jonkersvaart - Leekster Hoofddiep en de Drentse Hoofdvaart in Drenthe via het Veenhuizer Kanaal. Bij het complex hoort ook een smalle ijzeren ophaalbrug over de sluiskolk, die in 1935 werd vervangen door de huidige brug met gelijke maatvoering: deze brug valt buiten bescherming wegens ondergeschikt belang. De op het perceel van de sluiswachterswoning gelegen werkplaats, garage en aangebouwde bijkeuken vallen buiten de bescherming vanwege ondergeschikt belang en te geringe ouderdom.

Waardering

Het complex bestaande uit sluis en sluiswachtershuis uit 1893 is van algemeen cultuurhistorisch belang:

- als bijzondere uitdrukking van de sociaal-economische ontwikkeling van Drachten, die samenhangt met de turfvaart sedert de 17de eeuw,

- als bijzondere uitdrukking van de waterstaatkundige ontwikkeling, die samenhangt met de verbetering van het net van waterwegen in Zuidoost Friesland met Drenthe en Groningen,

- als waterstaatkundig complex in de Drachtster Compagnonsvaart dat bewaard is gebleven,

- als karakteristieke, gestandaardiseerde typologische eenheid van sluis en sluiswachterswoning,

- vanwege de redelijke mate van gaafheid van de samenstellende onderdelen van het complex,

- vanwege de historisch-ruimtelijke relatie met de Drait aan de monding van de trekvaart de Drachtstervaart,

- vanwege de hoge mate van visuele gaafheid,

- vanwege de hoge mate van zeldzaamheid, als enig overgebleven sluis in dit kanaal.

Bron: Rijksmonumentenregister
Voeg uw verhaal toe

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
– Woningen en woningbouwcomplexen Dienstwoning(K) oorspronkelijke functie Ja
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Buitenstvallaat 4 – 9204 WX Drachten – – Ja
Percelen
Kadastraal perceel Kadastrale sectie Kadastraal object Appartement Kadastrale gemeente
– D 403 – Drachten
Bouwperioden
Start Eind Notitie Beschrijving
1893 1893 – vervaardiging
Ambachten
Name Beroep Notitie
PWS-Friesland ; Drenthe architect / bouwkundige / constructeur –
Meek, O.M. ; Drenthe aannemer / uitvoerder –
Bron: Rijksmonumentenregister

Tijdlijn Buitenstvallaat 4

Voeg een verhaal over dit monument toe aan de tijdlijn

Weet u meer over dit bijzondere monument of heeft u een herinnering over dit monument? Vul de tijdlijn aan. Deel uw verhaal en houd dit monument springlevend.
Voeg een verhaal toe over dit monument

Andere monumenten in de buurt