BUITENPLAATS AMERONGEN. Kern van een adellijk goed, gevormd door een edelmanshuis met bijbehorende gebouwen en terrein, geldend als het monumentaalste voorbeeld in Nederland van een dergelijke, uit een middeleeuws kasteelcomplex voortgekomen aanleg van beperkte omvang, waarvan de vormgeving hoofdzakelijk wordt bepaald door haar infrastructuur, en bestaande uit een hoofdgebouw, terreinen met een tuin- en parkaanleg begrensd volgens een stippellijn op de bijbehorende kadastrale kaart 8409/4, tuin- en parkelementen en gebouwde objecten. Historische aanleg als aangegeven op de bijbehorende aanleg/structuurkaart 8409/5.
De historische buitenplaats Amerongen heeft de volgende, samenstellende onderdelen:1. HOOFDGEBOUW, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 332550.
2. TUIN- EN PARKAANLEG, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 332557.
3. ORANJERIE, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333597.
4. MUREN OM DE GROTE MOESTUIN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333598.
4a. KEERMUUR EN PERGOLA, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333599.
4b. PUTTO IN DE GROTE MOESTUIN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333600.
4c. ZONNEWIJZER IN DE GROTE MOESTUIN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333601.
5. BANK, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333602.
5a. BORSTBEELD VAN MERCURIUS OP MUURTJE, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333603.
6. PUTTO IN DE ROZENTUIN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333604.
6a. KINDERHUISJE, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333605.
7. INRIJHEK AAN DE OVERSTRAAT, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333606.
7a. LANTAREN MET HEK VOOR HET HOOFDINRIJHEK, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333607.
8. MUUR c.a. VOOR DE OPRIJWEG, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333608.
8a. HOOFDINRIJHEK, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333609.
9. KOETSIERSHUIS MET POMP, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333610.
9a. MUREN OM DE KLEINE MOESTUIN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333611.
10. BRUG MET LANTARENS IN DE OPRIJWEG NAAR HET BASTION, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333612.
11. POORT OP HET BASTION, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333613.
12. WALMUREN EN LANTARENS VAN HET BASTION, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333614.
13. TWEE KANONNEN OP HET BASTION, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333615.
13a. VIER PUTTI OP BASTION, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monument-nummer 333616.
13b. TWEE VAZEN OP HET BASTION, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333617.
14. BRUG TUSSEN BASTION EN VOORPLEIN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333618.
15. STAL EN KOETSHUIS MET DIENSTWONINGEN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333619.
16. POORT EN DOORGANG AAN HET VOORPLEIN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333620.
16a. MUREN EN TRAPPEN MET BEELDEN EN BOLLEN VAN HET VOORPLEIN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333621.
17. DUBBELE BRUG TUSSEN VOORPLEIN EN HOOFDGEBOUW, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333622.
18. KLOKKESTOEL MET BEL, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333623.
19. ZONNEWIJZER OP HET VOORPLEIN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333624.
19a. TWEE LANTARENS OP HET VOORPLEIN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333625.
20. WALMUUR VAN HET PAD ONDERLANGS HET VOORPLEIN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333626.
20a. HEKKEN AAN HET PAD ONDERLANGS HET VOORPLEIN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333627.
21. WALMUURTJES LANGS DE BINNENGRACHT, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333628.
22. MUREN MET VAAS VAN DE OPRIT NAAST HET VOORPLEIN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333629.
23. TWEE VAZEN IN DE BOULINGRINS IN HET ZUIDELIJK PARKDEEL, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333630.
23a. WATERBASSIN IN HET ZUIDELIJK PARKDEEL, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333631.
24. TWEE VAZEN OP L-VORMIG GRASVELD IN HET ZUIDELIJK PARKDEEL, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333632.
24a. BEELD VAN DIANA, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333633.
25. PAARDEGRAF, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333634.
26. HONDEGRAVEN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 333635.
27. PRIEEL (v.m. muziektent), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 334176.
Hoewel hier en daar details van de parkaanleg verloren zijn gegaan, is het geheel, gevormd door hoofd- en bijgebouwen, voormalige dienstwoningen en het omringende terrein met zijn oranjerie, kinderhuisje, prieel, bruggen, hekken en poorten, muren, lantarens, kanonnen, waterbassin, zonnewijzers, beelden, vazen, bank en klokkestoel,
- wegens de sobere, eigenzinnige architectuur en de interessante interieurs van het hoofdgebouw,
- wegens de boeiende compositie en het monumentale aspect van de infrastructuur (d.w.z. de aard- en waterwerken en gebouwde objecten) van het park, waarin in laat-17e-eeuwse vormen een herinnering aan middeleeuwse weerbaarheid wordt opgeroepen,
- wegens de kundige wijze waarop hierbij gebruik is gemaakt van het betrekkelijk kleine en ongunstig gelegen terrein,
- wegens de voor de decennia rond 1900 karakteristieke wijze waarop de parkaanleg is gemoderniseerd en aangekleed,een voortreffelijk voorbeeld van een volgens het gereserveerde stijlgevoel van de laatste decennia van de 17e eeuw, tot een adellijk lustverblijf omgevormd en rond 1900 nogmaals aan de toen heersende opvattingen aangepast kasteel met omringend terrein, waarvan de infrastructuur de parkaanleg beheerst,welk geheel van groot algemeen belang is op grond van zijn plaats in en betekenis voor de geschiedenis van de architectuur, de beeldende kunsten en tuinkunst in Nederland.
