Inleiding
Kerkcomplex 'Grote Kerk', bestaande uit een Nederlandse Hervormde ZAALKERK, gebouwd in 1890-1891 in Neo-Renaissance stijl en gedeeltelijk herbouwd in 1976 na een brand in 1971 waarbij de muren zijn blijven staan; een KERKTOREN, gebouwd in 1481 in Gotische stijl en herbouwd in 1974 na de brand; een TUINHUIS, gebouwd in de achttiende eeuw in traditionele bouwtrant en gerestaureerd in 1984; en een CATECHISATIELOKAAL, gebouwd in de negentiende eeuw in eclectische stijl en gerestaureerd in 1976. De middeleeuwse toren is opgenomen in het rijksmonumentenregister onder monumentnummer: 22165. Het complex is beeldbepalend gesitueerd op een terrein tussen de Kerkbrink en de Oude Torenstraat. De voorgevel van de kerk is gericht op het oosten (Kerkbrink), terwijl de kerktoren zich aan de westzijde (Oude Torenstraat) bevindt. Het tuinhuis, oorspronkelijk vrijstaand, is gesitueerd aan de noordoostzijde en het catechisatielokaal, oorspronkelijk vrijstaand, aan de noordwestzijde. Het tuinhuis en het catechisatielokaal zijn verbonden met een aanbouw, gebouwd in 1977, aan de noordzijde van de kerk.
N.B. De bovengenoemde aanbouw uit 1977 valt buiten de bescherming.
Omschrijving
Nederlandse Hervormde zaalkerk, opgetrokken op een rechthoekige plattegrond met risalerende tuitgevel aan de oostzijde waarin de ingangspartij, toren op de zuidoosthoek, rechthoekige aanbouw met nevenfuncties aan de zuidzijde en middeleeuwse toren aan de westzijde. De toren, op vierkant grondplan, is opgebouwd uit drie delen, waarin gothische en deels blinde spitsboogvensters, in het bovenste deel met galmborden onder hoog opgaand en veelhoekig spits dak met klokken en windvaan, dat oprijst achter een borstwering. De kerk is opgetrokken in rode baksteen op een hellende plint in gele baksteen, terwijl de overstekende dakvlakken met zeeg op gesneden consoles zijn bedekt met zwarte leipannen. De risaliet aan de oostzijde is onder zadeldak aangekapt aan het schilddak van de kerkruimte, de toren op de zuidoosthoek heeft een hoog opgaand tentdak met piron en de aanbouw aan de zuidzijde heeft een haaks aangekapt schilddak met pirons. De hoeken van de gevels bevatten gestucte blokken. Speklagen en vensterranden zijn uitgevoerd in rode baksteen. De neo-renaissantistische detaillering rond vensters en deuren is uitgevoerd in stucwerk. De vensters bevatten glas-in-loodramen met paarse en gele randen.
Het tuinhuisje is opgetrokken op een vierkante plattegrond met gestucte gevels met schijnvoegen onder een tentdak met gesmoorde Hollandse pannen met piron en in de noord-, oost- en zuidgevel een dubbel venster met luiken.
Het catechisatielokaal is opgetrokken op een rechthoekige plattegrond ter hoogte van één bouwlaag onder schilddak. De gevels zijn gepleisterd en worden geleed door schijnvoegen, lisenen en hoeklisenen, waarboven gesneden Corinthische consoles onder de gootlijst.
Waardering
Het kerkcomplex 'Grote Kerk' is van algemeen belang wegens architectuur- en cultuurhistorische waarde als gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een Nederlands Hervormd kerkcomplex bestaande uit een zaalkerk in Neo-Renaissance stijl uit 1890-1891 met Gotische kerktoren uit 1481, een tuinhuis uit de achttiende eeuw in traditionele bouwtrant en een catechisatielokaal in eclectische stijl uit 1890-1891, beeldbepalend gesitueerd in het centrum van Hilversum.
