Voorstreek 58
Centraal Apotheek, gebouwd in 1904/1905 in art-nouveau-vormen naar ontwerp van architect G.B.Broekema te Kampen.
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Slager Jan van der Weide richtte op 1 december 1894 een schriftelijk verzoek aan Burgemeester en Wethouders van Leeuwarden om zijn “slagersaffaire” aan de Gedempte Keizersgracht (waar hij ook woonde) te mogen verplaatsen naar de Voorstreek. Een pand in gebruik bij sigarenhandelaar A. Ypes op de noordelijke hoek van de Amelandsstraat kwam hem “zeer doelmatig en ruim” en “gunstig gelegen” voor om zijn nering voort te zetten. Het betrof het pand met het toenmalige adres Voorstreek no. 280 (kadastraal B 2493). De gevraagde hinderwetvergunning met bijbehorende voorwaarden van de Directeur der Gemeentewerken werd Van der Weide per brief van 21 december 1894 verleend. Een van de voorwaarden was dat de beoogde verbouwing voltooid moest zijn vóór 1 januari 1896. Het bewuste pand aan de Voorstreek was een oorspronkelijk vermoedelijk zeventiende- of achttiende-eeuws pand (zie zijgevels met reeksen muurankers), dat rond 1800 of iets later een nieuwe voorgevel had gekregen ter vervanging van vermoedelijk een topgevel. De vestiging van Van der Weides slagerij in het pand en de daarmee gepaard gaande verbouwingen, ook latere, hebben in belangrijke mate het uiterlijke karakter van het pand bepaald. Vermoedelijk in 1895 is de uitzonderlijk rijke winkelpui in eclectische trant aangebracht, terwijl in 1905 wederom bouwactiviteiten plaatsvonden in opdracht van Van der Weide, gericht op modernisering van het bedrijf. Naar een ontwerp van architect H. Feddema verrees aan de achterzijde een uitbreiding met een werk- en een slachtplaats in Overgangsstijl. Deze min of meer eigenstandige uitbreiding kreeg aan de Amelandsstraat een fabriekachtig front met een bedrijfsdeur. Op 2 juni 1905 markeerde het leggen van een stichtingssteen de aanvang van de bouw. Een historische foto uit hetzelfde jaar toont de voorgevel aan de Voorstreek, waarop goed zichtbaar de reclame-uitingen “STOOMFABRIEK VAN FIJNE VLEESCHWAREN” (fries van de kroonlijst) en “VARKENSSLAGER” “J vd WEIDE” “VLEESCHHOUWER” (puibalk) waren aangebracht. In 1917 liet Van der Weide nog een kleine inpandige verbouwing uitvoeren onder supervisie van de gebroeders A. en J. Woltring. De bescherming geldt het exterieur (de winkelpui verkeert overigens niet meer volledig in originele staat) en delen van het interieur. Exterieur: Vrijstaand, tussen de Amelandsstraat (zuidzijde) en een smalle steeg (noordzijde) gesitueerd samenstel van twee panden op een ruwweg trapeziumvormige plattegrond. Het twee bouwlagen hoge oudste pand heeft vooraan de Voorstreek een evenwijdig aan de straat liggend, met vernieuwde, geglazuurde pannen gedekt schilddak (XVIIId-XIXa), dat op beide nokhoeken is voorzien van een met witte profiellijsten verlevendigde schoorsteen met vonkvangers. Achter het schilddak staat het pand onder een met vernieuwde, geglazuurde pannen gedekt zadeldak (XVII of XVIII?). Het dak van het vroegtwintigste-eeuwse volume daarachter is grotendeels plat, behoudens een voorschild met gesmoorde gegolfde Friese pannen. De gemetselde gevels zijn in schoonwerk (een klein stuk pleisterwerk aan de zuidelijke zijgevel na) en hebben nog het originele voegwerk: een in strakke, paarsig bruine steen en met verfijnde kalkmortelvoeg uitgevoerde voorgevel aan de Voorstreek, in bruinrode steen en eveneens met kalkmortel gemetselde zijgevels en voor de uitbreiding aan de Amelandsstraat een oranjerode verblendsteen (voorgevel) en een grauwe steen (oostelijke zijgevel) De voorgevel van het pand aan de Voorstreek is een lijstgevel (XVIIId-XIXa), die wordt gedomineerd door een wit geschilderde, grotendeels houten winkelpui. De symmetrische pui bestaat uit een centraal geplaatste winkelentree met een weerszijden een grote etalage. De pui is aan de hoeken voorzien van deels gecanneleerde houten pilasters boven een basement van hardsteen. De pilasters zijn versierd met ijzeren rozetjes en worden beëindigd door consoles die een geprofileerde kroonlijst dragen. De winkelentree wordt geflankeerd door op hardstenen basementen staande, houten halfzuilen in de Toscaanse orde, versierd met draperieën en eveneens beëindigd door consoles. Deze ondersteunen het middelste, verkropte deel van de kroonlijst, waarop een geprofileerd, rondboogvormig fronton is geplaatst. Dit fronton bevatte oorspronkelijk een sculptuur van een koeienkop boven een festoen. De spiegelruiten van de winkeletalage staan boven aan de onderzijde rustiek behakte hardstenen borstweringen met vensterbank. De ramen zijn voorzien van bovenramen met siersmeedwerk in de kwartronde zwikken. De (niet originele) winkeldeur staat onder een geprofileerd kalf en een bovenlicht met gietijzeren snijraam. Boven de winkelpui zijn drie recht gesloten, onder strek en boven houten lekdorpels staande vensters met ongedeelde schuiframen in de gevel opgenomen (deze ramen zijn al zichtbaar op een historische foto uit de jaren-1890, maar oorspronkelijk zullen het zesruiters zijn geweest). De gevel wordt beëindigd door een houten entablement met een uitkragende, geprofileerde kroonlijst (het vlakke fries is overigens vernieuwd, XXd, met detonerende platen). In het dakschild boven de gevel staat een niet oorspronkelijke, verbrede dakkapel (XX). De linker zijgevel is opgetrokken in bruinrode baksteen en bevat recht gesloten, onder rollagen staande gevelopeningen van uiteenlopend formaat en op variabele hoogte in beide bouwlagen. Enkele vensters in deze gevel zijn dicht getimmerd. De deur naar de bovenwoning staat onder een geprofileerd kalf en een bovenlicht. Het oudere, in roodbruine baksteen gemetselde linker deel van de rechter zijgevel in de Amelandssteeg is gepleisterd op de begane grond, waar het is voorzien van vier dicht getimmerde, recht gesloten vensters en een kleiner venster. Van de drie vensters op de verdieping is het linker te vergelijken met dat in de voorgevel. De andere twee zijn vroegtwintigste-eeuws. Het rechts hiervan staande, in 1903 door Feddema toegevoegde volume was de werk- en de slachtplaats. Dit volume heeft door de afwijkende kenmerken een grote mate van zelfstandigheid. Het betreft een drie traveeën breed en drie bouwlagen hoog volume. De op de Amelandsstraat gerichte gevel is uitgevoerd in oranjerode verblendsteen boven een hoge hardstenen plint en is verlevendigd met details van grijsgele kunststeen. Alle gevelopeningen in deze iets schuin op de oudere linker gevel staande fabrieksgevel zijn recht gesloten en staan boven hardstenen lekdorpels en onder segmentboogvormige ontlastingsbogen met kunststenen aanzet- en sluitstenen met diamantkop. De bogen verschillen per bouwlaag. Die op de begane grond zijn niet veel meer dan licht getoogde strekken. De bogen op de eerste verdieping hebben een sterkere boog dan die op de tweede verdieping. De middentravee bevat bredere gevelopeningen dan die aan weerszijden. Op de begane grond staat (achter beplating) een dubbele deur en in de verdiepingsvensters boven de entree staan de originele zesruits ramen. In de smallere verdiepingsvensters aan weerszijden zijn eveneens originele vierruits ramen opgenomen. De stijlen en regels van alle ramen zijn geprofileerd. De gevelopeningen op de begane grond zijn dicht getimmerd, waardoor de deuren en de ramen niet meer zichtbaar zijn. Onder de vensters op de begane grond bevinden zich onder rollagen staande openingen, die kunnen wijzen op de aanwezigheid van een kelder of souterrain. Tussen de begane grond en de eerste verdieping ligt een brede plaat van cementsteen, waarop oorspronkelijk een geschilderde tekst stond, die nog vagelijk leesbaar is: vermoedelijk “VLEESCHWARENFABRIEK …. J V.D. WEIDE”. In de plint rechts van de deur is de tekst “DE EERSTE STEEN / GELEGD DOOR / I.A. V.D. WEIDE, / S.I. V.D. WEIDE, / 2 JUNI 1905.” gehakt. De (oostelijke) zijgevel van dit volume, tevens de achtergevel van het gehele complex, is rechts voorzien van een risaliet, die schuin staat op het bredere linker geveldeel. De muuropeningen staan onder een rollaag en hebben afzaatonderdorpels. Enkele vensters in deze gevel zijn dicht gemetseld. Interieur: De ruimte-indeling in de winkelwoning is niet meer oorspronkelijk en ook de oude onderdelen zijn niet meer aanwezig. Achter de in de noordelijke steeg staande voordeur bevindt zich een halletje met een trap naar de woonverdieping en de zolder. De trap is een vroegtwintigste-eeuwse trap met leuningen met gesneden spijlen, bewerkte trappalen en geprofileerde handlijsten. De trap naar de verdieping is een steektrap. Voor de vertrekken aan de overloop staan nog vier oude paneeldeuren. De trap naar de zolderverdieping is een scheluwe trap met vergelijkbare leuningen.
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Winkel/woonhuis | – | – | Oorspronkelijke functie | – |
| Woonfunctie | Woningen en woningbouwcomplexen | – | Huidige functie | – |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Amelandsstraat | 1 | – | 8911KA | – | – | – | – |
Centraal Apotheek, gebouwd in 1904/1905 in art-nouveau-vormen naar ontwerp van architect G.B.Broekema te Kampen.
Pakhuis onder zadeldak tegen puntgevel; ontlastingsbogen met blokken; datum en gevelsteen. Gerestaureerd.
Pand onder zadeldak tegen gepleisterde topgevel.