Het volkswoningcomplex van de ‘Koestraten’ is in 1919-’20 gebouwd in opdracht van de Vereeniging voor Volkshuisvesting naar een plan van architect Andries Baart. De Vereeniging voor Volkshuisvesting werd op 25 september 1917 toegelaten als instelling in het kader van de Woningwet (1902). Dat bood de mogelijkheid om gesubsidieerde woningen te bouwen, maar in de eerste jaren van haar bestaan beperkte de Vereeniging zich tot het beheer en de exploitatie van woningen die ze niet zelf had gebouwd. Het complex van de ‘Koestraten’ zou het eerste worden, dat de Vereeniging zelf ontwikkelde en realiseerde met subsidie op basis van de Woningwet. Het bestuur besloot na enige discussie in de zomer van 1918 om referenties in te winnen over Andries Baart als mogelijke architect. Een bestuurslid had vernomen dat Baart, “thans directeur der Ambachtsschool te Amersfoort, vroeger onderdirecteur aan de Ambachtsschool hier, er over denkt zich hier als architect te vestigen”. Tegelijk ontspon zich een principiële discussie. Eén van de andere bestuursleden vroeg zich af “of ’t zo nodig is, dat we voor woningbouw een eerste klas architect hebben. ’t Is toch maar eenvoudig werk en de schoonheid behoeft hier toch geen hoofdzaak te zijn”. Uiteindelijk viel in oktober 1918 na goede referenties toch de keuze op Baart. Hem werd eind januari, begin februari 1919 verzocht om een schetsplan te maken voor een 100-tal woningen. Dat kwam in maart gereed. Een aanzicht van de woningen aan het Koeplein met een voorstel voor de pleininrichting draagt het onderschrift “Amersfoort. Maart 1919. de Architect. A. Baart.” Baart werkte dus nog steeds vanuit het midden van het land. Al in mei 1919 was Baart bezig met de bestektekeningen en op 31 juli 1919 stuurden B&W de bouwvergunning. De bouw werd in september voor een bedrag van f 422.377,- aan M. Meijer en Co. gegund en al in oktober startte de bouw. Een jaar later, op 7 oktober 1920, kwam het complex gereed. De ‘Koestraten’ hebben er in belangrijke mate aan bijgedragen, dat Andries Baart een architectenpraktijk in Leeuwarden kon opbouwen. Het complex van de Koestraten omvatte oorspronkelijk 100 woningen in zestien of zeventien reeksen en blokken van gevarieerde grootte. Bij een grote renovatie in 1980-’82 zijn daarvan 8 woningen aan de zuidzijde van de Koestraat afgebroken, zodat er thans nog vijftien blokken met 92 woningen over zijn: Koeplein 1 t/m 19, Koeplein 2 t/m 12, Koeplein 14 t/m 22, Paardestraat 1 t/m 5, 1bv en 3bv, Paardestraat 2 t/m 6, 2bv en 4bv, 2e Koestraat 1 t/m 11, 2e Koestraat 13 t/m 19, 2e Koestraat 2 t/m 12, 2e Koestraat 14 t/m 20, 1e Koestraat 1 t/m 11, 1e Koestraat 13 t/m 17, 1e Koestraat 2 t/m 12, 1e Koestraat 14 t/m 20, Koestraat 1 t/m 5, Koestraat 13-15, Koestraat 2 t/m 6, 4bv en 6bv, Koestraat 8 t/m 16, 8bv en 10bv, Koestraat 28 t/m 36 en tot slot Veestraat 12-20. Het merendeel zijn grondgebonden woningen, maar op vier hoeken staan woongebouwen, die elk twee beneden- en twee bovenwoningen bevatten en bedoeld zijn voor kleine gezinnen. De straathoeken van het complex: waar de Paardestraat uitkomt op het Koeplein, het Koeplein overgaat in de Koestraat, de Sontstraat de Koestraat verbindt met het Cambuursterpad, en op de hoeken van de 1e en 2e Koestraat met de Koestraat, zijn stedenbouwkundig geaccentueerd door lage, geronde tuinmuren op de grens van openbare straat en private voortuinen. Deze tuinmuurtjes bestaan uit een borstwering van schoon metselwerk met daarop een ezelsrug, welke tegenwoordig is bepleisterd. Baart maakte ook het definitieve inrichtingsplan voor het Koeplein. Meest opvallende onderdeel vormde een monumentale bakstenen zitbank met een bekronende lichtopstand in baksteen-expressionistische stijl. De bestektekening voor deze “Pleinversiering” voltooide hij in juni 1920.* Het beeldbepalende element is blijkens foto’s wel uitgevoerd, maar inmiddels afgebroken, vermoedelijk in de jaren-1960 of -1970. Het volkswoningcomplex is in stilistisch opzicht verwant aan de expressionistische baksteenarchitectuur van de destijds in zwang zijnde Amsterdamse School. Het complex is gerenoveerd in 1980-’82 gerenoveerd door Bouwbedrijf Friesland en onderging daarbij diverse wijzigingen, zoals de genoemde sloop van 8 woningen. De bescherming geldt het exterieur en de ruimtelijke samenhang van het woningcomplex en ook de tuinmuurtjes op de straathoeken. De rijen en blokken woningen staan grotendeels noord-zuid gericht aan het Koeplein en aan de 1e en 2e Koestraat. Enkele blokken en korte rijtjes staan er dwars op. Aan het Koeplein staan ook nog twee rijen woningen die schuin zijn geplaatst en voor een belangrijk deel bijdragen aan de vorming van het plein. De rijen staan aan de straatzijde voornamelijk met één bouwlaag en hier en daar met een tweede bouwlaag onder met rode Friese golfpannen gedekte zadeldaken met dakschilden van verschillende lengte en met schoorstenen op de nok. Aan de achterzijde staan twee volledige bouwlagen onder de kap. De rijen aan het Koeplein zijn voorzien van hoger opgaande gevelpartijen met zadeldakvormige steekkappen. De rijen aan de Koestraat, alsmede die aan de 1e en de 2e Koestraat zijn voorzien van hoger opgaande gevelpartijen met schilddakvormige steekkappen. Enkele hoekblokken staan onder tentdaken en samengestelde daken. De daken zijn aan de straatzijde voorzien van vernieuwde dakkapellen. De dakgoten liggen op klossen. De gevels zijn opgetrokken in schone, roodbruine baksteen. De deels ten opzichte van elkaar verspringende gevels bevatten recht gesloten gevelopeningen voor de woningen, waarin de deuren onder geprofileerde kalven, bovenlichten en rollagen staan. De deuren aan het Koeplein zijn bovendien overluifeld. De vensters zijn geplaatst tussen rollagen. De rollaag boven de vensters ligt onder een lijst van uitgemetselde donkere baksteen. De rollaag onder de vensters is over de gevels doorgetrokken. De ramen en de deuren zijn vernieuwd. Tussen een aantal rijtjes en blokken is een verbindend muurtje geplaatst, waarin een rondboogvormige opening is opgenomen. De horizontale geveldelen worden beëindigd door rollagen. De puntgevels voor de steekkappen zijn afgedekt met een uitgemetselde rollaag. Enkele puntgevels zijn boven de zoldervensters voorzien van een horizontaal accent in de vorm van een uitgemetselde lijst van donkere baksteen. Ook de rollagen van de gevelbeëindigingen van de woningen aan het Koeplein worden geaccentueerd door donkere koppen. De hoektuintjes aan de straathoeken van Koeplein/Paardestraat, Koestraat/Sontstraat en Koestraat/1e Koestraat, Koestraat/2e Koestraat liggen achter kwartrond gebogen gemetselde muurtjes die later zijn afgedekt met een betonnen ezelsrug. De woningen op de hoeken van de Koestraat met de 1e en de 2e Koestraat hebben een terugstaande ingangstravee. De hoekblokken op beide hoeken van de Paardestraat/Koeplein en Koestraat/Sontstraat wijken af. Het zijn blokken met twee woningen op de begane grond en twee woningen op de verdieping. Ze staan onder een schilddak met een zeer korte nok, waardoor bijna sprake is van een tentdak. De vier boven granito drempels staande deuren van de woningen staan in een deels uitpandige, onder een betonnen luifel staande portiek, met aan weerszijden een ondiepe uitbouw met een klein staand venster in de schuin staande muurdelen. De blokken zijn verbonden met een vijfde woning (Paardestraat 5 en 6 en Koestraat 2) of met een woningrijtje (Koestraat 12-16). De tegenover elkaar staande kopgevels van de rijtjes die door middel van een poortdoorgang met elkaar zijn verbonden zijn voorzien van een tuit, die tevens fungeert als schoorsteen. Van de oorspronkelijke structuur en inrichting van het plein is in de huidige aanleg weinig terug te vinden. Tegen de hoger opgaande achtergevels staan toegevoegde houten schuren met een plat dak (deze vallen buiten de bescherming). Daarboven worden de gevels geleed door een uitgemetselde schoorsteen. Het inwendige van de woningen is meermalen gewijzigd, waardoor er geen behoudenswaardige zaken in de woningen bewaard zijn gebleven.