Groeneweg 1, Leeuwarden

Monumenttype:
Gemeentelijk monument
Monumentnummer:
1007422900
Monumentnaam:
Groeneweg 1
Plaats:
Leeuwarden

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Beschrijving

Het als Tweede Stads-Tusschenschool en Stedelijke Bewaarschool gestichte schoolgebouw verrees bij de Boterhoek, aan de westkant van het voormalige Toernooiveld in de Prinsentuin. In het voorjaar van 1841 werd het schoolgebouw in gebruik genomen. Bouwtekeningen zijn er niet meer, maar het schoolgebouw is waarschijnlijk een ontwerp van de toenmalige stadsarchitect, Gerrit van der Wielen. Uit archiefstukken valt op te maken dat de architect de bouwtekeningen in januari 1840 gereed had. De aanbesteding volgde in juni van dat jaar. Bernardus Sjerps en Douwe Melles Postma voerden de bouw uit voor de som van 9.610 guldens. De bestekken (bouwbestek, schilderbestek en een afzonderlijk bestek voor het schoolmeubilair) zijn wel bewaard gebleven. Aan de hand van het bouwbestek is ook precies na te gaan wat van de huidige gedaante nog origineel is. De bewaarschool was bestemd voor kinderen in de leeftijd van drie tot vijf jaar, van in de gemeente woonachtige handwerkslieden en daarmee gelijkstaande ingezetenen. Het wekelijkse schoolgeld per kind zou 5 cent bedragen, evenveel als voor de kinderen op de tussenschool. Het ook als de Prinsentuinschool bekende onderwijsgebouw heeft na de oorlog ook nog de functie gehad van school voor buitengewoon lager onderwijs, als hulpstudio voor de RONO, als onderkomen voor Omrop Fryslân en als gemeentelijk bestuurscentrum. In het voormalige, in neoclassicistische trant gebouwde schoolgebouw is sinds 2007, na een ingrijpende verbouwing en restauratie, het Historisch Centrum Leeuwarden gevestigd. In 1879-’80 is in de oostelijke zijgevel van het gebouw, de zijde die grenst aan het Prinsentuingedeelte waar ooit het Tournooiveld lag, een herinneringsmonument voor de zeventiende-eeuwse stadhouder Willem Frederik opgenomen. Exterieur: Het voormalige schoolgebouw is een tweebeukig complex , dat oost-west is georiënteerd met de voorste langsgevel gericht op de Groeneweg. Het schoolgebouw is vanuit een rechthoekige plattegrond één laag hoog opgetrokken in gepleisterde baksteen, die voor een deel wordt verlevendigd door schijnvoegen. De dubbele beuk is in het inwendige niet meer goed als zodanig te ervaren, maar wel uitwendig door de twee evenwijdige schilddaken. De kap is gedekt met gesmoorde holle pannen en de dakgoten rusten op gesneden klossen. De op de Groeneweg gerichte zuidgevel is voor een deel aan het oog onttrokken door een moderne aanbouw. In de oorspronkelijke, nu als binnenmuur fungerende buitengevel staat een aantal, niet originele, recht gesloten gevelopeningen. In de op de Prinsentuin gerichte noordelijke langsgevel staan negen rondboogvensters, waarvan zeven ijzeren ramen hebben met een roedenverdeling en bovenramen met gebogen traceringen en twee zijn voorzien van houten ramen. De gevel heeft een zwart geschilderde plint en wordt verlevendigd door liggende schijnvoegen. In de hoger dan de overige gevels opgaande oostgevel, grenzend aan het gedeelte van de Prinsentuin waar ooit het Tournooiveld lag, zijn vier terugstaande gevelvelden met rondboogfriezen opgenomen. Elk veld bevat een rechtgesloten, niet origineel venster. De gevel wordt onder de vensters geleed door een rechte, over de muurdammen kornissende onderdorpel (cordonlijst). Ter hoogte van de bovenrand van de vensters ligt een lijst in vier van de vijf muurdammen. In de centrale muurdam bevindt zich een 19e-eeuws herinneringsmonument voor stadhouder Willem Frederik Graaf van Nassau (zie de beschrijving onder Overige). De gevel wordt beëindigd door een dunne lijst die kornist boven de buitenste en de centrale muurdam. De westelijke gevel is voor een belangrijk deel niet meer zichtbaar door een moderne aanbouw. Het nog zichtbare deel is blind, op een kleine, niet oorspronkelijke, recht gesloten deur na. Evenals de noordgevel is de westgevel voorzien van een zwart geschilderde plint. Interieur: Het interieur van het gebouw is ingrijpend gewijzigd en bevat geen beschermingswaardige onderdelen meer, met uitzondering van de draagconstructie van de resterende scheidingsmuur tussen de twee beuken en de vloerbalken c.q. balkenzoldering. Overige: Het centraal in de oostgevel van de voormalige bewaarschool aan Groeneweg opgenomen herinneringsmonument (gedenksteen) voor stadhouder Willem Frederik Graaf van Nassau dateert van 1879-’80. Willem Frederik, telg uit het geslacht Nassau-Dietz, was stadhouder van Friesland van 1640 tot 1664. In 1648 vroeg hij de magistraat van Leeuwarden om binnen de Doeledwinger een lusthof te mogen inrichten. De stadhouder verkreeg deze toestemming en werd daarmee de stichter van de Prinsentuin, waar de herinneringssteen uiteindelijk ook terecht kwam. De steen zou aanvankelijk worden geplaatst in een van de gevels van het Stadhouderlijk Hof aan het Hofplein, maar kreeg uiteindelijk een plek in de schoolgevel aan de Tournooiveldzijde van de Prinsentuin. Voor deze nieuwe locatie werd de tekst in de steen aangepast. Het herinneringsmonument, de grootste in een gebouw opgenomen gedenksteen in Leeuwarden, is vervaardigd door de Leeuwarder beeldhouwer W.B.G. Molkenboer. Molkenboer maakte voor de vervaardiging van het monument gebruik van savonnière steen en een eclectische stijl met sterke invloeden van de Neo-Hollandse Renaissance. De grote herinneringssteen is voorzien van voluten aan de vleugelstukken, balustervormige pilasters op gegroefde consoles geflankeerd door rolwerk, diamantkoppen, aan linten opgehangen vruchten (druiventros, appel resp. peer), composietkapitelen en een zwaar, boven de pilasters kornissend en van een eierlijst voorzien hoofdgestel met geprofileerde kroonlijst. Deze is boven de pilasters voorzien van een bolbekroning. Boven het tekstgedeelte bevindt zich het zes velden tellende wapenschild van Willem Frederik, dat is voorzien van een kroon en wordt geflankeerd door zwaar krullend eikenloof. In het tekstveld is de volgende tekst opgenomen: “TER HERINNERING AAN WILLEM FREDERIK GRAAF VAN NASSAU STADHOUDER VAN FRIESLAND, 1640-1664: DIE NA HET EINDE VAN DEN TACHTIGJARIGEN STRIJD, WAARIN VADER EN BROEDER VOOR 'S LANDS VRIJHEID HET LEVEN LIETEN, DEZEN LUSTHOF ALS EEN WERK DES VREDES HEEFT AANGELEGD".

Bron: Fenicks B.V.

Specificaties

Bron: Fenicks B.V.

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Gedenksteen Oorspronkelijke functie
Los object Voorwerpen op pleinen en dergelijke Huidige functie
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Groeneweg 1 8911EH
Bron: Fenicks B.V.

Tijdlijn Groeneweg 1

Voeg een verhaal over dit monument toe aan de tijdlijn

Weet u meer over dit bijzondere monument of heeft u een herinnering over dit monument? Vul de tijdlijn aan. Deel uw verhaal en houd dit monument springlevend.

Andere monumenten in de buurt

Naar boven