Wynser Binnepaed 11, Miedum

Monumenttype:
Gemeentelijk monument
Monumentnummer:
1007421300
Monumentnaam:
Wynser Binnepaed 11
Plaats:
Miedum

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Beschrijving

Met de voorgevel op de Dokkumer Ee georiënteerde en met de zuidelijke langsgevel aan het Miedumer Diep staande stelpboerderij die in 1890 is gebouwd voor de familie Hettinga Tromp. In 1887 werd in Stiens een Coöperatieve Zuivelfabriek in werking gesteld. In die tijd bezat Mr. Tiete Solkes van Hettinga Tromp meerdere boerderijen, die vrijwel het hele dorpsgebied van Miedum besloegen. Van Hettinga Tromp was een vooruitstrevende landheer die de opkomst van de zuivelfabrieken een warm hart toedroeg. Zijn vooruitstrevendheid kwam ook tot uitdrukking in continue modernisering van zijn boerderijen. Zo liet hij in 1871 de fraaie kop-hals-rompboerderij met opkamer, Eeburgh Zathe, aan de Canterlandse weg 1 onder Lekkum bouwen en in 1890 kwam aan het Wynser Binnenpaed op de locatie van een oude voorganger (een kop-hals-rompboerderij met een zijdelings uitgebouwde melkkelder) een nieuwe stelpboerderij te staan. Was Eeburgh Zathe nog uitgerust met een melkkelder, hier ging de pachter de melk rechtstreeks aan een zuivelfabriek leveren, aanvankelijk de fabriek te Stiens en vanaf 1896 de Leeuwarder Melkinrichting, een coöperatieve zuivelfabriek aan de Emmakade te Leeuwarden. Daar de nieuwe boerderij geen melkkelder meer behoefde te hebben, kon een zogenoemde doorlopende stal worden ingericht. Deze stelp staat daarmee aan het slot van de historische ontwikkeling van de traditionele boerderijtypen. Met dit type inrichting werd een zeker optimum bereikt, dat pas achterhaald werd door de ontwikkeling van de ligboxenstallen. De boerderij in Miedum toont in alles dat zij uit een ruime beurs is gebouwd. Bijvoorbeeld wordt de verhoudingsgewijze hoge gebintconstructie (vier gebinten waartussen drie tasruimten) gekenmerkt door zeer zorgvuldig gezaagd en nauwkeurig gemonteerd hoogwaardig grenenhout van een fijne nerf die een hogere hardheidsgraad bezit dan de gemiddelde kwaliteit. Het woongedeelte was oorspronkelijk gedekt met zwart geglazuurde, gegolfde Friese pannen, maar deze zijn in de jaren negentig vervangen door eigentijdse geglazuurde, dicht sluitende dakpannen. Het schuurdak is met riet gedekt en verkeert in een uitstekende staat van onderhoud. Het betreft hier één van de weinige overgebleven gave rieten schuurdaken in de gemeente Leeuwarden. Opmerkelijk is ook de opgaande achtergevel van de boerderij. Dit soort gevels kwam vooral voor bij akkerbouwbedrijven in verband met de inrichting van een dorsruimte achter in de schuur. Hier had die gevel een andere reden. In plaats van een jongveestal werd er een hoge paardenstal ingericht waarin liefst vier paarden gestald konden worden. De ongebruikelijke stalomvang had als achtergrond dat Van Hettinga Tromp ook zijn rijtuigpaard(en) er aanvankelijk liet stallen, omdat het in de Leeuwarder binnenstad te bezwaarlijk werd. In 1964 ging de boerderij over in handen van de familie Van der Sluis. Deze verbouwde een deel van de stal op de zuidwesthoek tot een woonkeuken. De gang erachter, met de oude hoofdingang op het noorden, werd doorgetrokken tot aan de zuidgevel. De deur hier werd daardoor de daadwerkelijke ‘voordeur’. Tot slot werd een halve stal (één koestand) aan de andere zijde tegenover de kamer verbouwd tot een toilet. De rook van het hout- en turfgestookte fornuis werd vroeger geleid door het op de zolder boven deze schouw gebouwde stenen spekhok, om vervolgens via een gesleepte schoorsteen uit te komen boven de nok vooraan op het schilddak. In de Tweede Wereldoorlog heeft deze installatie nog dienst gedaan als rookhok voor ham, worsten en spekzijden. Tot in de twintigste eeuw was roken in een spekhok een voortreffelijke manier van vleeswaren conservering. Iedere boer slachtte immers eeuwenlang in de herfst eigen vee. Volgens informatie van het Meertens Instituut is Friesland het langste trouw gebleven aan het vleesroken in een spekhok. Het spekhok op deze boerderij is goed bewaard gebleven en zou na een schoonmaak opnieuw in gebruik gesteld kunnen worden. Dit kan als uniek worden beschouwd. De boerderij heeft geen brandmuur tussen het bedrijfsgedeelte en het woongedeelte. Brandmuren vonden pas in de loop van de eerste helft van twintigste eeuw algemeen ingang. In de schuur zijn de deel en de drie hooitassen vrijwel intact bewaard gebleven. In 1974 is de koestal vergroot tot een dubbele stal. Daarvoor is een deel van de muur tussen stal en schuur verplaatst in het schuurgedeelte. Twee gebintstijlen in de stal zijn op een gewapende betonconstructie precies boven de nieuwe grup komen te staan. Begin jaren negentig is het boerenbedrijf op deze boerderij beëindigd. Een groot deel van het bijbehorende land is verkocht. De bescherming geldt uitsluitend de boerderij. Exterieur: De in schone bruine baksteen opgetrokken stelpboerderij heeft de voor een stelpboerderij karakteristieke, rechthoekige plattegrond. De boerderij staat onder een schilddak dat op het achterste dakschild en op het zuidelijke zijschild van het bedrijfsgedeelte aan de onderkant is gedekt met op riet gelegde, geglazuurde Friese pannen en daarboven een volledige rietdekking heeft. Het achterste dakschild wordt bekroond door een uilenbord. Boven het woongedeelte is de boerderij gedekt met nieuwe pannen. De op de Dokkumer Ee gerichte voorgevel heeft een asymmetrische indeling met zes getoogde vensters onder wit geschilderde, gebogen rollagen. Tussen de twee links in de gevel en de twee vrijwel in het midden staande vensters is een getralied keldervenster in de gevel opgenomen. Rechts in de gevel staat nog een zesde venster. De vijf grotere vensters zijn voorzien van schuiframen. Aan de gevel is een reeks van elf muurankers met schieter bevestigd. De gevel wordt beëindigd door een ‘pseudo-kroonlijst’ van wit geschilderde baksteen onder een geprofileerde, op klossen liggende gootlijst. In het dakschild hierboven staat een brede dakkapel met plat dak en ramen met een roedeverdeling aan weerskanten van een houten middenpenant. In de linker (noordelijke) zijgevel van het woongedeelte bevindt zich de representatieve entree van het woongedeelte. De boven een stoepje en onder een getoogd bovenlicht en een geprofileerd kalf staande deur is de originele paneeldeur met decoratieve smeedijzeren raamroosters voor de twee deurlichten. Dit deel van de gevel staat onder een geprofileerde, op klossen liggende gootlijst. Links van de deur bevindt zich een krimp, die de overgang van het woongedeelte naar de keuken/bijkeuken en het bedrijfsgedeelte markeert. De twee keukenramen in dit onder een plat dak staande geveldeel zijn recht gesloten en staan onder rollagen. Links ervan bevindt zich eveneens een boven een halfrond gemetseld stoepje staande deur met bovenlicht. Het bedrijfsgedeelte links van deze deur bevat een later toegevoegde of verbrede deur en een drietal getoogde vensters met roedeverdeling in de ijzeren ramen. Dit deel van de gevel staat onder een zinken mastgoot. De achtergevel is de meest interessante en meest gave. Rechts in deze gevel staan de licht getoogde deeldeuren, die zijn opgehangen aan duimgehengen. Aan weerszijden hiervan is een klein licht getoogd venstertje met drieruits raam in de gevel opgenomen. Links van het midden staat een aan lange duimgehengen hangende deur onder een getoogd bovenlicht. Rechts ervan staat een met het deurkozijn verbonden rondboogvenster met roedeverdeling in het slanke raam. Tussen dit venster en de deeldeuren is een kippenren tegen de gevel geplaatst. Het linker deel van de gevel bevat een stel onder een drieruits bovenlicht staande, openslaande opgeklampte deuren aan duimgehengen. Links hiervan staat nog een met het deurkozijn verbonden rondboogvenster met roedeverdeling in het slanke raam. Geheel links staat een houten privaat (hûske) met lessenaardak tegen de gevel. Boven de gevel ligt een geprofileerde gootlijst op gesneden klossen. De zuidelijke langsgevel is in het bedrijfsgedeelte voorzien van een reeks vrij hoog in de gevel staande, getoogde vensters met drieruits ijzeren stalramen en gemetselde onderdorpels. In het bij de woning horende linker deel van de gevel staan een paneeldeur met bovenlicht onder rollaag en een roedeverdeling in het deurlicht, en een moderne schuifpui met glasdeuren er links van. Interieur: In het inwendige van het woongedeelte zijn diverse oorspronkelijke onderdelen bewaard gebleven. De tussen de twee buitendeuren en achter de woonkamers liggende hoge gang bevat een tochtdeur en is halverwege voorzien van een rondboogvormige doorgang. De deuren aan de gang zijn de originele, deels gehoute paneeldeuren met houten deurknoppen en er op geschilderde geometrische lijndecoraties. Het plafond van de gang is een balkenplafond. Een van de kamers is voor een belangrijk deel nog intact met een schouw met marmeren schoorsteenmantel en een houten boezem met pilasters, geprofileerde kroonlijst en diamantkoppen alsmede een bedstedewand met twee stel openslaande bedstededeuren en een enkele deur voor de diggelkast. Ook deze deuren zijn paneeldeuren. In de bijkeuken is nog de wandbetegeling bewaard gebleven. De vier bintvakken lange schuur bevat een vernieuwde stalinrichting. De oude dekbalkgebinten met op hoge gemetselde poeren staande bintstijlen en geschoorde hanebalken onder de sporenkap zijn nog aanwezig. Ook zijn er in de schuur nog een versleepte schoorsteen en een gemetselde spekkast te vinden.

Bron: Fenicks B.V.

Specificaties

Bron: Fenicks B.V.

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Stelpboerderij Oorspronkelijke functie
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Wynser Binnepaed 11 9082BA
Bron: Fenicks B.V.

Tijdlijn Wynser Binnepaed 11

Voeg een verhaal over dit monument toe aan de tijdlijn

Weet u meer over dit bijzondere monument of heeft u een herinnering over dit monument? Vul de tijdlijn aan. Deel uw verhaal en houd dit monument springlevend.

Andere monumenten in de buurt

Naar boven