Willemskade 12
Inleiding
HERENHUIS uit omstreeks 1875, thans in gebruik als verpleeginstituut, uitwendig in ingetogen en gave Eclectische stijl, inwendig een authentiek interieur, grotendeels in een ingetogen Art Deco-stijl.
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
De eerste grote stadsuitbreiding van het ‘moderne’ Leeuwarden kwam tot stand naar een plan uit 1866 van stadsarchitect Thomas Romein. Het uitbreidingsplan omvatte het gebied tussen het Zaailand en het nieuwe station en behelsde onder meer het rechttrekken van de zuidelijke, zeventiende-eeuwse gebastionneerde stadsgracht. Ofschoon het plan met gigantische investeringen gepaard ging, werd het in 1868 en 1869 uitgevoerd – de gemeente was overigens al in 1865 begonnen met aankoop van gronden. Over de terreinen aan weerszijden van de gekanaliseerde stadsgracht legde Romein een strak, min of meer rechthoekig stratenpatroon, met de Sophialaan en Prins Hendrikstraat als centrale noord-zuid as tussen het Zaailand en het spoorwegstation. Langs de stadsgracht kwamen brede kaden, de Willemskaden. Zo ontstonden vier langgerekte bouwblokken, die in bouwkavels konden worden uitgegeven. De kavels bleken zeer gewild. In de jaren-1870 en -1880 verrezen er hoofdzakelijk woonhuizen voor welgestelde Leeuwarders. Deze herenhuizen worden op enkele plekken afgewisseld met een representatief bedrijfspand. Op drie van de vier hoekpercelen van de Prins Hendrikstraat kwamen rijzige panden te staan, die een kleine bouwlaag hoger werden opgetrokken dan de belendingen. Op de zuidoostelijke hoek verrees al in 1869-’70 een “huis, gedeeltelijk ingericht tot woning van de wachter bij de Prins Hendrikbrug”. Gelet op het handschrift op de bewaard gebleven bouwtekening en gegeven dat het om een gemeentelijke opdracht ging, is het zeer waarschijnlijk dat Thomas Romein zelf het ontwerp hiervoor heeft geleverd.* Het architectonisch verwante volume op de zuidwestelijke hoek, Willemskade 10b en Prins Hendrikstraat 14, is zelfs nog iets eerder neergezet. De datum “3 JULI 1869” is te lezen op de sokkel van een borstbeeld van Prins Hendrik, dat tegenwoordig aan de oostelijke gevel langs de Prins Hendrikstraat is bevestigd, maar vroeger op de ronde hoek hing. De buste is geplaatst ter ere van een bezoek van de prins aan Leeuwarden in de daaropvolgende dagen. Het pand moet er dus toen al hebben gestaan en vermoedelijk is dan in 1868 met de bouw begonnen. Dit pand had een beneden- en een bovenhuis* en was daarmee een van de vroegste voorbeelden, zo niet het eerste, van gestapelde woningbouw in de stad. Een bijzonderheid was, dat het pand een hoekvolume aan de Willemskade van drie bouwlagen en een lager gedeelte aan de Prins Hendrikstraat van twee bouwlagen had. De begane grond was als zoveel panden in dit gebied gepleisterd in een blokkenmotief om een beeld van dure natuurstenen bekleding op te roepen.* In 1910 onderging het pand op de begane grond een ingrijpende wijziging. Het benedenhuis werd grotendeels verbouwd tot een sigarenwinkel in opdracht van J.E. de Vries en onder leiding van de gebroeders bouwkundigen A. en J. Woltring. Het lagere volume bleef bij de verbouwing buiten schot. Aan de buitenzijde werd de nieuwe functie zichtbaar gemaakt door op de hoek de gevel open te breken met een tweezijdige pui, waarbij de winkelentree in de ronde hoek kwam te staan. De laatste grote verandering van het pand kwam zes jaar later tot stand. Op 20 januari 1916 richtte kleermaker I.J. Ibelings een verzoek aan Burgemeester en Wethouders om vergunning te krijgen voor het verbouwen en verhogen met een verdieping van het lage volume aan de Prins Hendrikstraat. Het plan hiertoe was ontworpen door architect Hendrik Kramer* Een subtiel kleurverschil van de baksteen op de bovenste, nieuwe bouwlaag laat de ingreep zien en verraadt de bouwgeschiedenis. Het kleermakersbedrijf van de Gebr. Ibelings is tot in de jaren-1950 hier gevestigd geweest. In 1982 kreeg het gebouw een horecabestemming toen de winkel werd verbouwd tot restaurant met bar. Een bijzonder element aan de gevel in de Prins Hendrikstraat is het op een console staande, zinken borstbeeld van Prins Hendrik. Oorspronkelijk hing dit aan een balkon op de ronde hoek. Nog vóór 1900 werd het balkon verwijderd, blijkt uit historisch beeldmateriaal, maar het borstbeeld bleef op de hoek hangen, nu meteen aan de muur bevestigd. Zelfs na de verbouwing van 1910, waarbij de gevel werd geopend met een winkelpui, keerde het borstbeeld terug op de hoek. Pas in de vroege jaren-1960 is het beeld verplaatst naar de huidige plek. Het borstbeeld is in 1869 ontworpen door Willem Molkenboer en uitgevoerd door de Leeuwarder gieterij van B. Mohrmann & Co. Het hoekpand heeft de uiterlijke kenmerken van het destijds gangbare Eclecticisme, aangevuld met onderdelen in de trant van de vroeg twintigste-eeuwse Vernieuwingsstijl. Exterieur: Pand op een samengestelde, grotendeels rechthoekige plattegrond met een volume van drie bouwlagen aan de Willemskade en een volume van oorspronkelijk twee maar later tot drie bouwlagen verhoogd volume dat op de Prins Hendrikstaat is gericht. Het hoekvolume van het pand staat met twee hoge bouwlagen en een iets lagere derde onder een schilddak met geglazuurde golfpannen en ver na de oorlog toegevoegde dakkapellen. De straatgevels tellen vier gewone traveeën (Willemskade) respectievelijk één brede (Prins Hendrikstraat), die bijeenkomen in een halfronde hoektravee, zoals ze indertijd, gestimuleerd door de stedelijke overheid, meer voorkwamen in Leeuwarden. Het bouwdeel aan de Prins Hendrikstraat telde oorspronkelijk twee bouwlagen die even hoog zijn als het zuidelijke deel. Later is daaraan een bouwlaag toegevoegd, die opnieuw in hoogte aansluit bij de derde van het zuidelijke deel, en onder plat dak staat. De voorgevel heeft de voor stadswoonhuizen standaard indeling in drie traveeën. Het geheel is boven een gepleisterde begane grond met schijnvoegen gemetseld in schone, roodbruine baksteen, waarbij er een zeer licht kleurverschil waarneembaar is tussen de oorspronkelijke baksteen en de iets bruinere steen waarmee het bouwdeel aan de Prins Hendrikstraat later is opgehoogd. De oorspronkelijke gevelopeningen zijn licht getoogd en staan binnen kozijnen met geprofileerde lijsten. De vensters staan boven houten onderdorpels. De gevelpartij aan de Prins Hendrikstraat bevat op de begane grond twee vensters met profiellijst en een er rechts van staande entreepartij in de vorm van een portiek met een hardstenen vloertje, een rechte en een schuine wand met schijnvoegen, en een paneeldeur met bovenlicht voor de bovenwoning. Deze portiekentree is het gevolg van de verbouwing van het pand in 1916. Beide puidelen zijn voorzien van een geprofileerde kroonlijst. Op zowel de eerste als de tweede verdieping zijn drie vensters met schuiframen geplaatst. Evenals de vensters in de rest van het pand hebben de vensters op de eerste verdieping een geprofileerde omlijsting. Deze ontbreken op de toegevoegde tweede verdieping. Tussen de tweede en de derde bouwlaag ligt een cordonlijst, ter hoogte van de oorspronkelijke gevelbeëindiging. Dit geveldeel is voorzien van een eenvoudige kroonlijst met geprofileerde bovenrand. In de slechts één travee brede, in roodbruine baksteen opgetrokken travee tussen voornoemde gevelpartij en de overhoekse ingangstravee is per bouwlaag een licht getoogd, binnen een geprofileerde omlijsting staand venster met glas-in-lood bovenraam opgenomen. In deze travee is in de jaren-1960 de voorheen boven de winkeldeur staande buste van Prins Hendrik herplaatst. De granieten sokkel waarop de van zink vervaardigde buste staat, dateert ook uit (het begin van) de jaren-1960 en vermeldt de datum “3 JULI 1869”. In de gevel aan de kant van de Willemskade bevindt zich links op de begane grond een onder een bovenlicht staande deur voor de bovenwoning. De twee recht gesloten gevelopeningen met de terrasdeuren hier rechts van zijn de gewijzigde versies van de vensters die hier oorspronkelijk zaten. De pui is ook hier voorzien van een geprofileerde kroonlijst. De vensters op de beide verdiepingen zijn getoogd. Het Franse balkon op de eerste verdieping was oorspronkelijk ook een venster en evenals de overige vensters voorzien van ramen. Tussen de tweede en de derde bouwlaag ligt een geprofileerde cordonlijst. De om de hoek gaande winkelpui is symmetrisch opgezet met een afgeronde entreepartij in het midden, waarin de deur onder een dichtgemaakt bovenlicht staat. Aan weerszijden van de entree staan de etalagevensters boven geschilderde hardstenen plinten. De bovenhoeken van de etalages zijn versierd met een kwartrond hardstenen hoekelement met bloemdecoratie. De puipenanten aan weerszijden van de entree en de etalages zijn eveneens van hardsteen. Ze worden bekroond door een kraagstuk, waarin een bloem in Art Nouveau trant is verwerkt. In de ingangstravee is boven de deur in beide bouwlagen een venster met gebogen T-raam geplaatst. De oorspronkelijke T-ramen zijn omstreeks 1960 vervangen door de huidige ramen met glas-in-lood in de bovenramen. Evenals de vensters in de gevelpartijen aan weerszijden zijn de vensters voorzien van een geprofileerde omlijsting. De gevels van het hoekpand, het rechter deel aan de Prins Hendrikstraat buiten beschouwing gelaten, worden verticaal geleed door pilasters die overgaan in een hoofdgestel met profiellijstjes en een bloktandlijst onder een geprofileerde kroonlijst. Deze kornist ter hoogte van de pilasters en wordt daar gedragen door dubbele consoles.
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Herenhuis | – | – | Oorspronkelijke functie | – |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Prins Hendrikstraat | 14 | – | 8911BK | – | – | – | – |
Inleiding
HERENHUIS uit omstreeks 1875, thans in gebruik als verpleeginstituut, uitwendig in ingetogen en gave Eclectische stijl, inwendig een authentiek interieur, grotendeels in een ingetogen Art Deco-stijl.
Inleiding
HERENHUIS uit omstreeks 1890, thans in gebruik als kantoor, vooral uitwendig in gave Neo-Renaissance-stijl.
In de stadsuitleg naar ontwerp van Thomas Romein rond 1870 ontstaan twee bouwlagen tellend blokvormig pand onder afgeknot met platte friese pannen belegd schilddak; wit gepleisterd en van getrokken voegen voorzien; erker; de hoek Willemskade/Sophialaan afgeschuind en bekroond door fries met flora