Tweebaksmarkt 45
Pand met verdieping en zolderverdieping onder zadeldak tegen puntgevel; geblokte vensternissen en overkraging op ornamentlijst tussen de vensters van de verdieping. Achter puntgevel.
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Bankgebouw op de hoek van de Tweebaksmarkt en het Nieuwstraatje, gebouwd als Gratama Bank in opdracht van de Gebr. Gratama Kassiers door Hendrik Kramer in 1885. Evenals bij enkele andere werken van Kramer bestelde hij onderdelen voor het exterieur en interieur bij buitenlandse leveranciers: de (verdwenen) tegeltableaus aan de toren bij Parvillée uit Brussel, de frontons met de zestien consoles en de elf guirlandes aan de koepel (verdwenen) bij Francken in Brussel, frontonvullingen bij Gillet in Parijs. Kramer had een deel van zijn opleiding in Brussel ontvangen. Voorts bestelde hij kolommen bij Engers in Amsterdam en kapitelen en basementen in brons en koper, de bekroning van de koepel en en handelsembleem bij Scheltema, eveneens in Amsterdam. Reeds is 1904 ging de bank failliet en kreeg het pand een andere (bank)bestemming, aanvankelijk als Friesche Handelsbank en nog tot in 1961 als Nederlandsche Bank. In laatstgenoemde jaar werd het gebouw overgenomen door de belendende Provinciale Waterstaat, om rond 1990 in gebruik te worden genomen door de Provincie Friesland, waartoe het, vooral inwendig, sterk verbouwd werd. Het exterieur heeft toen geleden onder het verven van de baksteen (ook de voeg) en de vervanging van de raamkozijnen toen er verlaagde plafonds werden aangebracht. Het ijzeren hek om de hardstenen stoep ging verloren, evenals het tegeltableau op het hoektorentje en de guirlandes aan het koepeltje, waarvan in het rekeningenboek van Kramer sprake is. In 2008 onderging het een verbouwing tot hotel. Het pand is opgetrokken in een eclectische, overwegend Neo-Renaissance stijl. De bescherming geldt het exterieur en de overgebleven delen van het interieur. Het afwijkende en gewijzigde rechter deel van de gevel aan het Nieuwstraatje maakt deel uit van een toevoeging en valt buiten de bescherming. Exterieur: Hoekgebouw op rechthoekige grondslag met twee traveeën aan de Tweebaksmarkt en zeven aan het Nieuwstraatje. De hoek is torenvormig opgelost. Er is een gedrukte benedenverdieping (voor de publieksruimten), waarboven een hoge bel-etage (voor de representatieve ruimten) onder een grotendeels plat dak met dakschilden aan de beide straatzijden. Het torenvormige hoekdeel heeft een mezzanine, bekroond door een koepeldak. Het gebouw rust op een vrij hoge, hardstenen plint, waarvan de onderste laag ter hoogte van de risalieten gebosseerd is. De linker travee aan de Tweebaksmarkt bevat de ingang. De rechter travee risaliseert licht en is afgesloten met een fronton, dat rust op vier consoles. Aan de zijde van het Nieuwstraatje risaliseren de eerste, vierde en zevende travee, waarbij de eerste en zevende een fronton bezitten en de vierde recht gesloten is. De verdiepingen zijn van elkaar gescheiden door een hardstenen cordonlijst en onderdorpelband. De gevels worden afgesloten door een geprofileerd fries, dat gecornist is ter hoogte van de risalieten. De vensters op de begane grond zijn rechtgesloten en voorzien van negblokken. De vensters van de bel-etage zijn rondbogig gesloten met blinde velden, eveneens voorzien van negblokken, dit maal met diamantkoppen. De middelste stenen in de risalieten hebben maskerkoppen: aan de Tweebaksmarkt een mannenkop, aan het Nieuwstraatje een Mercurius en een gekroonde vrouwenkop. De schilden van de afgeknotte schildkap zijn belegd met leien in maasdekking, het koepeltje heeft geschubde leien, benevens een dakvenster in de vorm van een oeil de boeuf. Bovenop staat een bekroning in de vorm van een bal. Interieur: Het inwendige van het voormalige bankgebouw is ingrijpend gewijzigd, maar in enkele ruimten op de verdieping resteren bijzondere decoratieve onderdelen. De meest authentiek bewaard gebleven vertrekken zijn de hoekkamer op de tweede bouwlaag (de vroegere directiekamer) en de belendende antichambre boven de ingang. In de antichambre bleven onder andere bewaard de lambrisering en de paneeldeuren in geprofileerde omlijstingen. In de hoekkamer bevinden zich onder meer nog de lambrisering (hoger dan in de antichambre), paneeldeuren in geprofileerde omlijstingen, resten van een kastenwand en een deels gepolijste hardstenen schoorsteenmantel met tegen de boezem twee boven elkaar gelegen spiegels, geflankeerd door gecanneleerde pilasters met Ionische kapitelen. De wanden worden naar boven afgesloten door een hoofdgestel met eier- en bloktandlijsten, behorende bij de Ionische orde van de schoorsteenboezem. Het stucplafond heeft in het midden een langwerpige cartouche, die omgeven is door schilderwerk dat met onder andere goudverf brokaat imiteert. Dit veld wordt omsloten door een langwerpige, houten zeshoek van balken, die op de hoekpunten bezet zijn met rozetten. Deze zeshoek is door middel van zes korte balken met de wanden verbonden.
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Bankgebouw | – | – | Oorspronkelijke functie | – |
| Horecafunctie - Logiesfunctie | Bestuursgebouwen rechtsgebouwen en overheidsgebouwen | – | Huidige functie | – |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tweebaksmarkt | 27 | – | 8911KW | – | – | – | – |
Pand met verdieping en zolderverdieping onder zadeldak tegen puntgevel; geblokte vensternissen en overkraging op ornamentlijst tussen de vensters van de verdieping. Achter puntgevel.
Vijf traveeën breed pand met verdieping; de gevel ingedeeld door pilasters doorlopend in verkroppingen in de geblokte kroonlijst. Voor het dwarse zadeldak tussen topgevels, waarboven schoorstenen met bord, groot tympaan met snijwerk versierd.
Provinciale Griffie, in pand met elf traveeën brede gevel waarvan de middelste zes een ondiep risaliet vormt, bekroond door segmentvormig fronton, 1784 opgetrokken.
Ingang omlijst met pilasters. Statenzaal met betimmering en stucplafond.