De Spanjaardslaan vormde in de negentiende eeuw de verbinding tussen de (noordoostelijke hoek van de) stad en de eerste openbare begraafplaats van Leeuwarden, de uit 1830-’33 daterende Algemene Begraafplaats. Bebouwing kwam er in het midden van de negentiende eeuw niet voor, maar dit veranderde nadat in 1860 het vaarwater in deze hoek van de stad was geherstructureerd, een nieuwe Noorderbrug was geslagen en de bereikbaarheid van het gebied aanmerkelijk was verbeterd. In het midden van de jaren-1860 verschenen de eerste woningen aan de Noordersingel en niet veel later ook aan het meest oostelijke deel van de Spanjaardslaan, maar vooral in het laatste kwart van de negentiende eeuw ging het rap. Vanuit de hoek die de Spanjaardslaan met de Noordersingel maakt, rukte de bebouwing in westelijke richting op. De jongere delen van wat later de Transvaalwijk ging heten, bevinden zich meer naar het westen en dat geldt ook voor de bebouwing aan de Spanjaardslaan. De oudere delen van de Spanjaardslaan bevinden zich dus nabij de Noorderbrug. Het vrijstaande woonhuis Spanjaardslaan 1 is wellicht het oudste nog bestaande pand en werd in 1872 gebouwd voor de familie Idzerda. Het bestaat uit een naar de mode van de tijd vormgegeven, overdadig van decoratieve details voorzien voorhuis en een sober vormgegeven achterhuis, dat zeer waarschijnlijk later is verhoogd. Zeer waarschijnlijk maakt het onderste deel van de gevel achter het voorhuis deel uit van de oorspronkelijke bouw en is de onder een plat dak staande verdieping later toegevoegd. Wie het plan voor deze burgerwoning heeft gemaakt, is niet bekend. Het huis is gebouwd in een voor de bouwtijd karakteristieke, eclectische stijl. De bescherming is beperkt tot het exterieur van het voorste volume. Het woonhuis bestaat uit een ‘voorhuis’ en een ermee verbonden, hoger opgaand ‘achterhuis’. Het vanuit een rechthoekige plattegrond, in schone, bruine baksteen (het voegwerk is deels nog origineel) opgetrokken voorhuis staat met één bouwlaag onder een met geglazuurde tuiles du nord gedekt, afgeknot schilddak. Het huis heeft een symmetrische voorgevel van vijf traveeën met een gepleisterde plint en getoogde gevelopeningen. De in een hoger opgaande middenrisaliet staande deur is een onder een geprofileerd kalf en een bovenlicht staande paneeldeur, die wordt omlijst door kunststenen pilasters met spaarvelden en een rondom het bovenlicht geplaatste, getrokken profiellijst met een gegoten kuif van kunststeen als bekroning. Aan weerszijden van de entree bevinden zich twee vensters. Deze zijn rond de bovenlichten voorzien van met elkaar verbonden, getrokken profiellijsten, die in het midden zijn voorzien van een kuif met bladdecoraties. Boven de entree bevindt zich een balkon, dat rust op consoles. De voetplaat van het balkon is geprofileerd en draagt een spijlenbalustrade met gedraaide hoekbalusters. Het balkon is bereikbaar via een dubbele deur met bovenlicht, gevat in een geprofileerde omlijsting met een kuifvormige bekroning. De risaliet steekt als een korte toren boven de kap uit en wordt aan de voorkant en beide zijden beëindigd door een trans met kantelen met geprofileerde deklijsten. De geveldelen aan weerszijden van het balkon worden beëindigd door een hoofdgestel met profielrand en een eveneens geprofileerde kroonlijst. In de dakschilden aan weerszijden van de risaliet staat een origineel negentiende-eeuws dakkapelletje met ovalen venster, zinken wangen en een wolfdakje, dat wordt bekroond door een pumeel. Van de linker zijgevel is slechts het bovenste deel zichtbaar. Hieraan zijn muurankers met schieters bevestigd. De dakgoot rust hier op klossen en in het erboven liggende dakschild staat een hoge bakstenen schoorsteen, die waarschijnlijk opnieuw is opgemetseld. De rechter zijgevel is eveneens blind en voorzien van muurankers onder een op klossen rustende dakgoot. De dakkapel hierboven is veel later toegevoegd. Het inwendige van het voorhuis lijkt het resultaat van een ‘in stijl’ uitgevoerde verbouwing.