Schapendijkje 6, Leeuwarden

Monumenttype:
Gemeentelijk monument
Monumentnummer:
1007406800
Monumentnaam:
Schapendijkje 6
Plaats:
Leeuwarden

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Beschrijving

De oorspronkelijke aanleg van de Noorderbegraafplaats dateert uit de jaren 1918-’19 en is uitgevoerd door de Dienst Gemeentewerken, mogelijk onder leiding van het toenmalige hoofd van de dienst L.N. Holsboer. In 1923-’24 werden aan weerszijden van de hoofdentree en naar ontwerp van Holsboers opvolger L.H.E. van Hylckama-Vlieg twee dienstwoningen en bijbehorende muren gebouwd. Elders op de begraafplaats verrees nog weer wat later – het bouwjaar is onbekend, maar het was in elk geval vóór WO II - een baar- en lijkenhuis met een schaftruimte voor de grafdelvers en onderhoudspersoneel van de begraafplaats. De entreepartij is symmetrisch van opzet met in het midden een openslaand hek tussen muren met penanten en daarnaast twee vrijwel identieke gebouwen. Het linker pand bevatte een kantoor met een bovenwoning en de rechter een aula en eveneens een bovenwoning. De woningen waren bestemd voor de grafdelvers. Ze hebben de stilistische kenmerken, van de voor de bouwtijd karakteristieke, aan de Amsterdamse School verwante bouwtrant. De woningen zijn verbouwd in 1963, waarbij onder meer het schilddak op de uitbouw van de woningen is vervangen door een balkon met balustrade. De van oorsprong in schone baksteen opgetrokken gevels van de woningen zijn toen ook bepleisterd met een laag cementmortel. In de gevels van de dienstwoningen en in de ermee verbonden muren zijn 10 tableaus in roodbruin bakkende terracotta geplaatst. Deze zijn vervaardigd door W.C. Brouwer te Leiderdorp, die bouwaardewerk door heel Nederland leverde. Ze dragen in Art Deco-trant uitgevoerde, gestileerde voorstellingen van een vrouwenhoofd met zichtbaar gelaat, van een oude-mannenhoofd met voor de ogen geslagen handen en van een brandende, respectievelijk gedoofde kaars in een schaal. De bescherming betreft de oorspronkelijke aanleg uit 1918-’19, de hoofdentree en dienstwoningen uit 1923-’24 en het nog iets jongere baarhuis. Aanleg: De oorspronkelijke, symmetrische opzet van de begraafplaats is in essentie bewaard gebleven. De begraafplaats heeft een vierkant grondplan met een onderverdeling in vier vrijwel gelijke kwadraten. Het terrein heeft een brede, noord-zuid georiënteerde hoofdas, een vrij brede oprijlaan die haaks op het Schapendijkje staat, en een smallere dwarsas, die de hoofdas halverwege doorsnijdt. De oprijlaan loopt tot ongeveer 2/3 van de begraafplaats en gaat dan over in een centraal plein. De aanleg van de begraafplaats wordt gekenmerkt door een strakke en heldere opzet met rechte paden en lange grafrijen. Van grafvelden, zoals tot dan toe gebruikelijk voor begraafplaatsen is hier geen sprake meer. Elk graf is via een breed pad ontsloten zodat het begraven functioneel en efficiënt kan geschieden, maar ook het grafbezoek geen verstoring van andere graven met zich meebrengt. Het ontwerp sluit daarmee aan bij de zakelijkheid van het Nieuwe Bouwen en vertoont tegelijk de allernieuwste ideeën die destijds bestonden over begraven. De aanleg wordt versterkt door lange hagen (in 2009 is de coniferenhaag vervangen door een taxus- dan wel beukenhaag met hetzelfde beeldeffect). De hoofdas is afgezet met berken, terwijl her en der focuspunten zijn ingericht met lage struiken en Japanse sierkers. De gehele begraafplaats is omgeven met een zoom van gemengde loofbomen en struiken. Na WO II is aan het eind van de hoofdas een ereveld voor gesneuvelde verzetslieden ingericht. Exterieur hoofdentree met dienstwoningen: De hoger opgaande hoofdvolumes van de spiegelbeeldig vrijwel identieke woningen met annexen staan met twee bouwlagen onder een met rode pannen gedekt, uitkragend tent-/schilddak met kleine kapellen met zinken pironnen en schoorstenen van schone baksteen. De met cementmortel en een bitumen laag besmeerde gevels bevatten recht gesloten gevelopeningen, van gevarieerd formaat. De voornamelijk smalle vensters hebben diverse afmetingen en zijn vrijwel alle voorzien van kunststof ramen. De gevels van het hogere volume worden geleed door een cordonlijst en hebben hoekaccenten in de vorm van lisenen. De op de straat gerichte gevelpartij is op de begane grond voorzien van een risalerende ingangspartij met een geknikte bovenrand en een recht gesloten, tussen smalle vensters geplaatste deur. De twee muurdammen tussen de drie vensters op de verdieping worden verlevendigd door middel van rode terracotta tegels met treurende mannenkop en glimlachende vrouwenkop. De haaks op deze gevels staande muur is van schone baksteen met aan de uiteinden een zware, iets hoger opgemetselde kolom, verlevendigd door decoratieve accenten van staande baksteen. De muren zijn afgedekt met zink. Tussen de eindkolom van de muur en een vergelijkbare, vrijstaande kolom is een ijzeren hek geplaatst. De hoeken van de naar elkaar gekeerde zijgevels worden eveneens geaccentueerd door lisenen. De gevels bevatten op de begane een deur en een met de voorgevel vergelijkbaar risaliet met een venster aan weerszijden. Op de verdieping van deze gevels staan eveneens twee vensters. De op de begraafplaats georiënteerde achtergevel verspringt en is onder meer voorzien van een dubbele inrijdeur en een zevental kleine vensters. Het lagere, buitenste deel van de gevel maakt deel uit van de met de buitenste gevels verbonden uitbouw. Deze als schuur gebouwde, tegen de brede, risalerende travee van de oostelijke gevel staande uitbouw heeft tegenwoordig een plat dak, omheind door een opgemetselde borstwering. De risaliet bevat onder meer een toegevoegde balkondeur. Het terug staande linker deel van de oostgevel van het rechter pand wordt geleed door een uitgemetselde schoorsteen met een brede, zich gekeperd verjongende basis. In beide bouwlagen is aan weerszijden van de schoorsteen een smal venster in de gevel opgenomen. De buitenste (westelijke) gevel van het linker pand is vlak en op de begane grond voorzien van een deur en een vierkant venstertje aan weerszijden. De verdieping is voorzien van twee staande vensters. De muren tussen de woningen, die de openbare weg scheiden van de begraafplaats, zijn evenals de muren aan de voorzijde expressionistisch vormgegeven in schone, gemêleerde baksteen met aan de uiteinden een zware, iets hoger opgemetselde kolom, verlevendigd door decoratieve accenten van staande baksteen. De muren zijn iets dikker aan de basis en afgedekt met zink. Ze zijn aan de voor- en de achterzijde verfraaid door terracotta platen met afbeeldingen van brandende en gedoofde lampen in reliëf. De oorspronkelijke ijzeren hekken tussen de muren, opgehangen aan de eindkolommen, zijn vervangen door nieuwe. Deze laatste zijn meer open dan de oorspronkelijke hekken. Interieur dienstwoningen: De woningen zijn gemoderniseerd, waarbij de oorspronkelijke afwerking grotendeels verloren is gegaan. Op de begane grond is de kleine hal met toilet en douche verbonden met een ruimte, die oorspronkelijk was bedoeld als schuur en oorspronkelijk onder een schilddak stond. De overige woonvertrekken bevinden zich op de verdieping, waar evenals op de zolder, de oorspronkelijke ruimte-indeling is aangepast. De betimmeringen van kraalschroten op zolder dateren waarschijnlijk nog uit de bouwtijd van de woningen. De grotendeels in oorspronkelijk staat bewaard gebleven, bepleisterde ruimte onder de rechter woning had de functie van aula. Deze ruimte heeft moerbalken met geprofileerde sleutelstukken, een gemetselde schouw met een gekeperde verjonging en een rondboogvormige toog tussen de uitbouw met de inrijdeuren en de aula. Ook de doorgangen achter de deuren in de zuidgevel en de westgevel zijn getoogd. De houten onderdorpels van de vensters zijn geprofileerd. Ook de deurkozijnen zijn voorzien van een fijne profilering. Onder de linker (westelijke) woning bevond zich oorspronkelijk een kantoorruimte en ook deze verkeert voor een belangrijk deel nog in oorspronkelijke staat. De doorgang achter de deur in de oostgevel is ook hier getoogd. Ook de profilering van het houtwerk is doorgevoerd in deze ruimte, die verder is voorzien van een kastenwand met vier paneeldeuren en geprofileerde kroonlijsten, een paneeldeur die de kantoorruimte verbind met de gang naar de deur in de zuidgevel en een geprofileerd cordonlijstje op circa 1,7 meter hoogte. Beneden dit lijstje zijn de wandhoeken afgerond. Overige: Baar- en lijkenhuis: Het in schone, gemêleerde baksteen opgetrokken gebouw staat met een bouwlaag onder een uitkragend plat dak. De gevels zijn voorzien van een uitgemetselde plint en rechtgesloten vensters. De sterk ten opzichte van elkaar verspringende geveldelen worden verlevendigd door een decoratieve toepassing van staande baksteen aan de bovenranden van de uitgemetselde plinten en onder en boven de gevelopeningen. De gevels bevatten paneeldeuren, waarvan de posten zijn geplaatst op hardstenen neuten. De op de begraafplaats gerichte noordgevel is voorzien van een in een risaliet staande entree met dubbele inrijdeuren. In het terugstaande linker geveldeel zijn twee kleine vensters opgenomen. De vensters in de overige gevels zijn van hetzelfde formaat op een breed venster in de achtergevel (zuidzijde) na. Inwendig zijn in de jaren negentig van de 20ste eeuw verschillende aanpassingen gedaan met behoud van de oorspronkelijke bouwelementen.

Bron: Fenicks B.V.

Specificaties

Bron: Fenicks B.V.

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Begraafplaats Oorspronkelijke functie
Historische aanleg Uitvaartcentra en begraafplaatsen Huidige functie
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Schapendijkje 6 8915AB
Bron: Fenicks B.V.

Tijdlijn Schapendijkje 6

Voeg een verhaal over dit monument toe aan de tijdlijn

Weet u meer over dit bijzondere monument of heeft u een herinnering over dit monument? Vul de tijdlijn aan. Deel uw verhaal en houd dit monument springlevend.

Andere monumenten in de buurt

Naar boven