Prinsentuin 1, Leeuwarden

Monumenttype:
Gemeentelijk monument
Monumentnummer:
1007393700
Monumentnaam:
Prinsentuin 1
Plaats:
Leeuwarden

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Beschrijving

In 1648 verrees in samenhang met de renaissancistische tuinaanleg op de punt van het bastion een hovenierswoning. Deze werd in 1684 of 1692 (beide jaartallen figureren in de literatuur over de tuin), na de oprichting van een nieuwe hovenierswoning in de oostelijke uitloper van de tuin, vervangen door een zomerhuis voor de stadhouderlijke familie. Het was een zomerhuis met allure, waarvoor Pytter Janssen en Claes Martens verantwoordelijk zijn geweest. Volgens een tekening van J. Stellingwerf uit 1723 telde het huis twee bouwlagen onder een schilddak, had het een door Corinthische pilasters gelede, drie traveeën brede voorgevel met een centrale entreepartij en een voorgevelbeëindiging in de vorm van het driehoekige fronton met in het timpaan een door Tjaerdt Vurssenburgh gebeeldhouwd, door leeuwen geflankeerd wapen. In 1824 - de tuin was al enige decennia toegankelijk voor burgers van de stad - kreeg het zomerhuis aan weerskanten luifels of galerijen, een werk dat werd uitgevoerd door aannemer Thomas Romein. Het zomerhuis werd neergehaald in 1842 en er kwam een nieuw exemplaar te staan, dat waarschijnlijk is ontworpen door stadsarchitect Gerrit van der Wielen. Het vormt nog steeds het op het hoogste punt van de tuin staande hoofdelement van de huidige 'Koperen Tuin'. Het bestond (en bestaat) uit een sober, blokvormig en van een pleistering voorzien volume van twee bouwlagen onder een schilddak, met lagere, korte en terugwijkende vleugels die zorgden voor aansluiting op de luifels uit 1824 die waren gehandhaafd. De luifels werden op hun beurt in 1854 vervangen door een waranda. Voor het zomerhuis-front ontwierp de directeur der Gemeentewerken J.E.G. Noordendorp in 1892 een fors uitgevallen houten paviljoen of, zoals het in de officiële stukken staat, een onderbouw met overdekt balkon: twee bouwlagen op een gemetselde voet, in de destijds modieuze neo-renaissance stijl. In 1953-’54 werd het voormalige zomerhuis uitgebreid met twee lage vleugelgebouwen, die zijn ontworpen door gemeentearchitect Justus Zuidema (apart opgenomen onder: Prinsentuin, Pier Pandermuseum). Een aanvankelijk ook geplande bouw van een vrijstaande tentoonstellingszaal met archiefruimte vóór het centrale deel van het gebouw is nooit gerealiseerd. Het architectenbureau van Jelle de Jong realiseerde in 1992 een uitbreiding van De Koperen Tuin. Anno 2011 heeft het voormalige theehuis nog steeds een horecafunctie. De bescherming geldt het casco (exterieur en constructie) en het trappenhuis. Exterieur: Het op het hoogste punt van de Prinsentuin staande, centrale deel van het vanuit een rechthoekige (bijna vierkante) plattegrond opgetrokken voormalige theehuis staat onder een met blauw geglazuurde, holle pannen gedekt, afgeknot schilddak met uitkragende, geprofileerde dakrand. De iets lagere zijvleugels staan onder een plat dak. De gevels zijn van gepleisterde baksteen en bevatten deels recht, deels rondbogig gesloten gevelopeningen. De op de tuin gerichte voorgevel (zuid) van het hoofdvolume is op de begane grond verlevendigd met schijnvoegen en voorzien van drie rondboogvormige gevelopeningen, waaruit de deuren zijn verdwenen. Ze stonden onder een bewaard gebleven, geprofileerd kalf en een origineel rondboogvormig bovenlicht met een eenvoudige vorktracering (1842). De bogen worden geaccentueerd door een onversierde lijst, die rust op een geprofileerde houten cordonlijst, welke is aangebracht ter hoogte van de kalven. De verdieping bevat een rondboogvormige gevelopening met een nieuwe invulling in de vorm van een deur, geflankeerd door ramen. Aan de bovenkant is de gevel voorzien van een dunne lijst, die is doorgetrokken over de overige gevels van het hoofdvolume. De beide lagere en iets terugwijkende vleugels bevatten recht gesloten vensters in beide bouwlagen. De zijden van de vleugels zijn blind boven de daken van de vleugelgebouwen die er in de jaren-1950 tegenaan zijn gezet. De vleugels worden beëindigd door geprofileerde daklijsten. Aan de achterzijde is het centrale volume op de begane grond voorzien van drie rondboogvormige vensters met vernieuwde ramen binnen deels nog oorspronkelijke kozijnen met hoekprofilering. Ze staan onder een geprofileerd kalf en een rondboogvormig bovenlicht met een eenvoudige boogtracering. De bogen worden geaccentueerd door een onversierde lijst, die rust op een geprofileerde cordonlijst die is aangebracht ter hoogte van de tussendorpels. De drie recht gesloten verdiepingsvensters staan binnen geprofileerde lijsten. Ook hier zijn de kozijnen deels nog oorspronkelijk (XIX) evenals de zesruits ramen. In de terug staande gevel van de oostelijke vleugel staat op de begane grond een klein venster met profiellijst. Het grote venster daarboven is van het trappenhuis en bevat een ook binnen een profiellijst staand, achtdelig raam. De westelijke vleugel bevat een venster met zesdelig raam op de begane grond en een venster met vierdelig raam op de verdieping. Ook hier staan beide vensters binnen een geprofileerde omlijsting. Interieur: Het inwendige van het hoofdvolume bestaat uit twee ruime, ongedeelde vertrekken boven elkaar, die door middel van een in de oostelijke vleugel ondergebrachte trap met elkaar zijn verbonden. Deze trap moet zijn geplaatst ten tijde van de bouw van de vleugels in de jaren-1950 en is dan een ontwerp van Justus Zuidema. Het betreft een driedubbele houten steektrap met een groot en een kleiner tussenbordes. De trappen zijn aan de muren voorzien van geprofileerde handlijsten op een stalen basis. Aan de open trapkant staat een leuning met geprofileerde handlijst op ijzeren spijlen, die op een aantal plaatsen door middel van gewelfde stalen beugels met de trapboom zijn verbonden. De spijlen aan de basis van de trap zijn getordeerd. Het hoogste bordes heeft de originele houten balustrade van verticaal verwerkte, gebogen planken. De recht gesloten doorgang tussen deze en de andere vleugel naar de schuin hierop staande belendende ruimtes van de vleugels uit de jaren-1950 staan tussen geprofileerde kozijnen met een kroonlijst. De verdieping staat onder een volledig in het zicht gelaten negentiende-eeuwse kapconstructie (beschoten kap) achter de elf zolderingbalken.

Bron: Fenicks B.V.

Specificaties

Bron: Fenicks B.V.

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Woonhuis Oorspronkelijke functie
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Prinsentuin 1 8911DE
Bron: Fenicks B.V.

Tijdlijn Prinsentuin 1

Voeg een verhaal over dit monument toe aan de tijdlijn

Weet u meer over dit bijzondere monument of heeft u een herinnering over dit monument? Vul de tijdlijn aan. Deel uw verhaal en houd dit monument springlevend.

Andere monumenten in de buurt

Naar boven