De Harlingerstraatweg is de oude uitvalsweg naar Franeker en Harlingen. De straat ontwikkelde zich vanaf de late negentiende eeuw tot een woongebied met lintbebouwing voor de gegoede burgerij. Grote, vrijstaande woonhuizen op ruime percelen met voor- en achtertuinen bepalen er het bebouwingsbeeld, afgewisseld door enkele dubbele of driedubbele woningen. Het merendeel van de woningen dateert uit de periode van het Interbellum, de jaren tussen de Eerste en de Tweede Wereldoorlog, maar er zijn ook een paar panden uit de vroegste periode behouden gebleven. Het door de Dienst Gemeentewerken getekende straten- en bouwblokkenplan aan weerszijden van de haaks op de Harlingerstraatweg uitkomende Engelsestraat dateert uit februari 1926. De gronduitgifte en eerste bouwactiviteiten kwamen vermoedelijk in de loop van 1926 of 1927 op gang. Op het terrein, begrensd door de Harlingerstraatweg, de Engelsestraat en de Franekerstraat, kwam tussen 1927 en 1929 een klein complex tot stand van drie dubbele herenhuizen in de trant van het Zakelijk Expressionisme, kenmerkend voor de Interbellumperiode, en een middenstandswoning met weinig uitgesproken stijlkenmerken. Een dubbel herenhuis van type A verrees op de hoek van de Harlingerstraatweg en de Engelsestraat, dan volgen aan de Engelsestraat twee dubbele herenhuizen van typen B en C (deze zijn nagenoeg identiek aan elkaar) en aan de Franekerstraat staat de middenstandswoning (type D). Ontwerper was de Leeuwarder architect Piet de Vries (1897-1992). Thomas van der Noord, koopman in brandstoffen, en Nicolaas Jacobus Sonnega, administrateur van professie, waren de particuliere initiatiefnemers. Hoe de ontwikkeling en bouw zich precies hebben voltrokken, valt lastig meer te achterhalen, maar de volgende feiten zijn bekend. Uit een en ander valt af te leiden, dat de planvorming en uitvoering: tekenwerk, vergunningaanvragen en feitelijke bouw, gefaseerd zijn gebeurd. Van Engelsestraat 3-5 is de bouwtekening (blauwdruk) bewaard gebleven. De tekening is door architect De Vries “nov. 1927” gedateerd. Op de weergegeven situatie staat het als type A aangeduide dubbele herenhuis op de hoek van de Harlingerstraatweg wel aangeduid, maar ook dit was nog niet gebouwd. Engelsestraat 7-9 is er niet op aangeduid. B&W verleenden de bouwvergunning voor Engelsestraat 3-5 op 15 december 1927. Precies twee weken later publiceerde de Leeuwarder Courant het resultaat van de aanbesteding van twee van de drie dubbele herenhuizen: van het blok op de hoek met de Harlingerstraatweg en, naar alle waarschijnlijkheid, van Engelsestraat 3-5. De bouw moet kort daarna zijn gegund en aangevangen, want al op 12 mei 1928 raakten de eerste huizen bewoond: initiatiefnemer Sonnega ging in Harlingerstraatweg 27 wonen, diens zakenpartner Van der Noord betrok Engelsestraat 1. Engelsestraat 3 en 5 kwamen vermoedelijk iets later gereed. De eerste eigenaar/bewoner van Engelsestraat 3, kantoorbediende Derk Huisman, verhuisde op 6 juli naar zijn nieuwe woonhuis, terwijl Engelsestraat 5 op 15 augustus werd betrokken door de arts Albert Gerrit Couturier. Er is eveneens een kopie van de bouwtekening van Engelsestraat 7-9 (type C) en Frankerstraat 26 (type D) bekend. Die tekening is door De Vries “April 1928” gedateerd. Aannemende dat niet veel tijd later de bouw startte, zijn ook deze woningen in 1928 opgeleverd. Dit geldt in ieder geval voor de middenstandswoning aan de Franekerstraat, waar op 1 november Abraham Feddes, van beroep kleermaker in een stadsverzorgingshuis, als eerste bewoner werd ingeschreven. De laatste twee herenhuizen aan de Engelsestraat raakten pas in 1929 resp. 1930 bewoond: Engelsestraat 7 door de weduwe Bokke Boersma op 7 mei 1929 en no. 9 op 13 maart van het daaropvolgende jaar door Klaas Uilkema. De fotograaf H.A. Rollema maakte in december 1928 een foto van het complex vanaf de Harlingerstraatweg. De drie dubbele herenhuizen komen er gezamenlijk op voor, zodat de conclusie gerechtvaardigd is dat in elk geval de werkzaamheden aan het exterieur van Engelsestraat 7-9 in 1928 waren voltooid. Het dubbele herenhuis dat front maakt naar de Harlingerstraatweg, is door middel van een uitbouw met garage aan de achterzijde van Engelsestraat 1 verbonden met Engelsestraat 3-5. Engelsestraat 3-5 en 7-9 staan nagenoeg vrij van elkaar, gescheiden door een steeg met een kleine poort. Engelsestraat 7-9 en Franekerstraat 26 waren door een hoge tuinmuur met een doorgang aan elkaar gekoppeld, maar deze is in 1957 verdwenen. Engelsestraat 9 is in 1957-’58 aan de achterzijde (zijde Franekerstraat) uitgebreid door er een woon-, slaap- en toiletruimte en een garage neer te zetten. Het plan hiervoor werd geleverd door Andries Baart jr. op verzoek van ir. L.G. Brouwers te Sneek. In 1961 onderging Franekerstraat 26 een verbouwing door het woonhuis aan de achterzijde uit te breiden met een slaapkamer. Opdrachtgever was J. Tullener, die op 10 november 1960 vergunning van B&W kreeg. En in 1968 onderging Harlingerstraatweg 27 een verbouwing, waarbij de berging tot garage werd getransformeerd. De bescherming geldt het exterieur, uitgezonderd de garage van Harlingerstraatweg 27. De gemetselde erfscheidingen vallen eveneens onder de bescherming. Exterieur: Het woningcomplex van drie dubbele herenhuizen en een middenstandswoning staat op een min of meer rechthoekig grondstuk, dat aan drie zijden wordt omsloten door straten: de Harlingerstraatweg (noordzijde), de Engelsestraat (westzijde) en de Franekerstraat (zuidzijde). De meeste woningen hebben de entree aan de Engelsestraat, ook de (westelijke) helft van het dubbele herenhuis dat front maakt naar de Harlingerstraatweg. Dit hoekhuis, Engelsestraat 1, heeft bovendien van oudsher als enige een garage. Deze verbindt het bewuste woonhuis met Engelsestraat 3 en schermt het achterterrein af van de openbare weg. Tussen de dubbele herenhuizen Engelsestraat 3-5 en 7-9 ligt een steeg met een poortje. De steeg zorgt voor de bereikbaarheid van de achtertuinen. De dubbele herenhuizen zijn opgetrokken vanuit (in grote lijnen) rechthoekige plattegronden. Elk dubbel herenhuis heeft een symmetrische opzet, waarbij de woningen zijn gespiegeld ten opzichte van de middenas. De panden staan met twee bouwlagen onder een groot en fors uitkragend schilddak. De gevels zijn opgemetseld in schone, roodbruine baksteen met een verdiepte lintvoeg en een volle stootvoeg (voor-, zij- en achtergevels). Ze bevatten voornamelijk recht gesloten gevelopeningen en worden beëindigd door een kroon-/gootlijst van hout. Het schilddak is gedekt met verglaasde, zwarte holle pannen. Op de nokhoeken staan opvallende, zich verjongende schoorsteen met een decoratieve uitgemetselde bovenrand en vonkvanger. De symmetrische voorgevels worden gedomineerd door twee grote rechthoekige erkers met balkon boven een uitkragende betonnen lijst. De erkers zijn aan de voorzijde voorzien van een brede vensterpartij met driedelig raam en in de zijkanten van smalle vensters met enkelvoudige ramen. Tegen de hoeken van de erkers staan aangemetselde plantenbakken. De vanuit de erkers opgemetselde, gesloten balkonbalustrades zijn afgedekt met een op klampen liggende houten deklijst. Op de balkons komen openslaande deuren uit met aan weerszijden een zijlicht met roedeverdeling. Hiertussen zijn twee vensters met kruisraam geplaatst. Woningtype A op de hoek van de Harlingerstraatweg en de Engelsestraat onderscheidt zich van de andere dubbele herenhuizen, doordat de woningentrees zijn opgenomen in de zijgevels. De (westelijke) gevel aan de Engelsestraat is voorzien van een onder een schilddakvormige steekkap staande ingangsrisaliet met een uitgemetselde entreepartij, waarin zich de oorspronkelijke, terug staande deur met vierdelig deurlicht bevindt. De deur staat boven een hardstenen stoepje, tussen muurtjes met gemetselde plantenbakken en onder een betonnen luifel, die rechts van de risaliet als uitkragende lijst over de gevel is doorgetrokken. Boven de luifel ligt een uitgemetseld veld met een betonnen deklijst. Hierboven staat een uit drie staande ramen samengesteld traplicht. De zijkanten van de risaliet bevatten een klein venster met glas-in-lood raam. Links van de risaliet is op de begane grond een groter venster met enkel raam in de gevel opgenomen. Links op de verdieping staat een venster met kruisraam boven de doorgetrokken deklijst van het balkon. Rechts van de risaliet bevindt zich een liggend venster met roedeverdeling in het tweedelige raam. Links tegen de achtergevel staat een lage, brede uitbouw met plat dak. Deze uitbouw bevat aan de straatzijde links een deur met zesruits deurlicht en een ermee verbonden venster met roedeverdeling in het tweedelige raam. Dit deel van de gevel staat achter een gemetseld muurtje. Rechts in de uitbouw staat een brede, rondboogvormige gevelopening met openslaande (garage)deuren. De (oostelijke) zijgevel met de woningentree van Harlingerstraatweg 27 is voorzien van een risaliet die vergelijkbaar is met die aan de kant van de Engelsestraat. De risaliet staat onder een schilddakvormige steekkap en heeft een uitgemetselde entreepartij, waarin zich de oorspronkelijke, terug staande deur met vierdelig deurlicht bevindt. De oorspronkelijk aanwezige gemetselde bloembakken aan weerszijden van de entree zijn verwijderd, toen in 1968 de garage werd gerealiseerd en een brede oprit noodzakelijk was. De deur staat boven een hardstenen stoepje en onder een betonnen luifel, die links van de risaliet als uitkragende lijst over de gevel is doorgetrokken. Boven de luifel ligt een uitgemetseld veld met een betonnen deklijst. Hierboven staat een traplicht, voorzien van drie staande glas-in-lood ramen. In de zijkanten van de risaliet is een klein venster met glas-in-lood raam opgenomen. Op de verdieping is de risaliet tevens voorzien van een smal zijlicht. Rechts op de verdieping staat een venster met kruisraam boven de doorgetrokken deklijst van het balkon. Het driedelige, gebrandschilderde glas-in-lood raam hoorde niet tot de oorspronkelijke afwerking van het woonhuis. Het is vervaardigd en aangebracht door kunstenaar Wim van Woerkom (1905-1998), naar verluidt in de oorlogsjaren. Het gesigneerde raam (“Wim v. Woerkom”) heeft figuratieve voorstellingen, in het midden een vrouwenfiguur, mogelijk Flora, die een grote mand draagt waarin land- en tuinbouwproducten liggen, en ter weerszijden een voorstelling van een onderwaterwereld met vissen (rechts) en zeepaardjes (links). De woningen zijn aan de achterzijde van elkaar gescheiden door een scheimuur. Het linker deel van de achtergevel, behorende bij Engelsestraat 1, is op de begane grond voorzien van een brede gevelopening, waarin de openslaande deuren met boven- en zijlichten zijn vernieuwd. Op de verdieping bezit de gevel een deur met kruisraam en een breed venster met roedeverdeling in het samengestelde raam. De achterzijde van Harlingerstraatweg 27 bevat op de begane grond een stel openslaande deuren binnen de oorspronkelijke, met glas-in-lood ingevulde boven- en zijlichten. De deuren komen uit op een terras, betegeld met zwarte en witte tegels in een dambordpatroon. Rechts hiervan staat een aanbouw met plat dak, een afgesnoten hoek, een deur en enkele kleine vensters. De deur en het brede verdiepingsvenster staan spiegelbeeldig ten opzichte van die van de buren. Woningtypen B en C hebben de woningentree in de voorgevel, waarbij de entrees in het midden aan elkaar gekoppeld zijn. De architectuur volgt voor het overige in grote lijnen die van het dubbele herenhuis type A. Wel is de ritmiek van bakstenen muurdammen en tussengelegen muuropeningen iets anders dan bij Harlingerstraatweg 27/Engelsestraat 1. Het beste is dat te zien op de tweede bouwlaag, waar Engelsestraat 3-5 en 7-9 een enkele in plaats van een dubbele openslaande deur naar een smaller balkon hebben, terwijl de flankerende gemetselde muurdammen juist breder zijn dan bij de woningen om de hoek, zodat de woningbreedte per saldo niet of nauwelijks verschilt . Op historische foto’s van kort na de oplevering is te zien dat ook deze woningtypen karakteristieke afdekkingen van de gemetselde balkonbalustrades in de vorm van een op klampen liggende houten deklijst hebben gehad, maar in tegenstelling tot Harlingerstraatweg 27/Engelsestraat 1 zijn ze hier geen van alle in oorspronkelijke staat bewaard gebleven. Bovendien is op het naar de straat gekeerde westelijke dakvlak van Engelsestraat 7-9 een brede kajuit aangebracht, terwijl dat van Engelsestraat 3-5 is voorzien van daklichten. Ook aan de achterzijden hebben de woningen wijzigingen ondergaan, maar deze hebben de oorspronkelijke toestand niet in wezenlijke mate aangetast. De middenstandswoning stond in de oorspronkelijke situatie min of meer vrij behoudens een hoge tuinmuur met een deur naar de binnenplaats achter Engelsestraat 9, die aan Franekerstraat 26 was gekoppeld. Woningtype D heeft één bouwlaag met een hoge zolderverdieping onder een zadeldak tussen puntgevels. De muren zijn opgetrokken van roodbruine baksteen, evenals bij de herenhuizen met platvolle stootvoegen en iets verdiepte lintvoegen. De voorgevel heeft op de begane grond een brede erker die samen met de rechts ervan gesitueerde woningentree symmetrisch in de gevel staat. De erker heeft een samengestelde vensterpartij van drie grote onderlichten met smalle bovenlichten, en staande zijlichten, eveneens met bovenlicht. De begane grond wordt afgesloten door luifelvormige houten lijst. In de muur voor de zolderverdieping is een tweedelig venster boven een plantenbak op klampen opgenomen. Het metselwerk is ‘afgelijst’ met eenvoudige windveren. De beide dakschilden van het zadeldak zijn gedekt met ongeglazuurde, oranje holle pannen. Op de nok staat iets naar achteren ten opzichte van het midden een lage gemetselde schoorsteen. De beide woningen hebben aan de Harlingerstraatweg en om de hoek aan de Engelsestraat nog de (grotendeels) oorspronkelijke erfscheidingen die de tuinen afgrenzen van de openbare weg. Deze bestaan uit eenvoudig gemetselde muurtjes, afgelijst met een rollaag, en bij de doorgangen uit massieve, hoger opgaande (hoek)penanten, deels in de vorm van plantenbakken. Bij de inrit van Harlingerstraatweg 27 hebben deze penanten een (wellicht later aangebrachte) afdekking van gewassen grindbeton.