Emmakade 1, Leeuwarden

Monumenttype:
Gemeentelijk monument
Monumentnummer:
1007372200
Monumentnaam:
Emmakade 1
Plaats:
Leeuwarden

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Beschrijving

In 1900 werd voor het adres Emmakade 1 een vergunning op naam van W.E. Hoekstra aangevraagd voor de bouw van een herenhuis. Dit plan werd geannuleerd. Het zou daarna nog negen jaar duren, eer het perceel bebouwd raakte. In 1909 verrees er een door de Leeuwarder architect H.H. Kramer ontworpen bedrijfsgebouw voor een koffiebranderij. Opdrachtgever was de firma R.H. Dijkstra, dat aan het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw in Leeuwarden een klein imperium in koffie en thee had, een imperium dat ook letterlijk werd vormgegeven door Hendrik Kramer. Aan de Oostergrachtswal 93 (1883-’84) bewoonde Dijkstra een royaal herenhuis en zijn bedrijfspanden waren onder meer aan de Eewal 86 (1897-’98) en het Noordvliet 5-7a (1913-’14) te vinden. De koffiebranderij aan de Emmakade staat ver achter de rooilijn, in feite in de tuin van Oostergrachtswal 127, dat Dijkstra ook in bezit had. Om de bouw van de koffiebranderij mogelijk te kunnen maken, verleende het stadsbestuur ontheffing van de destijds geldende bouwvoorschriften. Oorspronkelijk was het bedrijfsterrein aan de straat afgesloten door een muur met een poort, maar die is in 1968 gesloopt. Het op een pakhuis gelijkende bedrijfsgebouw heeft de stilistische kenmerken van de Overgangsstijl en de toen nog gangbare Neo Hollandse Renaissance in de trapgevels aan de kopse zijden (oost en west). Architect Kramer heeft spaarzaam gebruik gemaakt van ornamentiek. De getrapte gevelhoeken en de gebeeldhouwde frontons op de zijgevels zijn de opvallendste elementen. Er is op het eerste oog weinig bijzonders aan deze en andere versieringen te ontdekken, maar in hun onderlinge samenhang en gevoegd bij enkele historische feiten kan aannemelijk worden gemaakt dat ze een maçonnieke betekenis hebben die geworteld is in de vrijmetselarij. Bekend is dat, Hendrik Kramer lid van de toenmalige vrijmetselaarsloge in Leeuwarden is geweest. Hij was in 1927 ook betrokken bij de verbouw van Bij de Put 15 tot logegebouw. Het vermoeden bestaat, dat de Dijkstra’s, opdrachtgevers van Emmakade 1, eveneens vrijmetselaars waren, maar hiervan is nog geen bevestiging gevonden. Merkwaardigerwijs zijn niet vier, op alle hoeken, maar slechts drie frontons op de zijgevels geplaatst, volgens de gulden snede rondom het rechthoekige dakvlak. De frontons zijn bovendien aan de buitenzijde van vlammotieven voorzien. Dit herinnert aan het zogenaamde Tableau in een Loge, waar drie lichten omheen staan en dat evenals het dakvlak west – oost georiënteerd ligt. Om als vrijmetselaar het maçonnieke pad naar het meesterschap te volbrengen, moeten zeven treden of trappen worden bestegen. Ook op de Emmakade is dit het geval, om op het dak te kunnen komen. Vanuit deze zelfde zienswijze kunnen de ornamenten in/op de trappalen als mokers des gezags en het koninklijk gewelf worden geïnterpreteerd. Het meest herkenbare symbool van de vrijmetselarij, de passer en winkelhaak, prijkte vroeger op de westelijke en oostelijke gevel van het bedrijfsgebouw, maar is inmiddels verdwenen. De P&#8756: en W&#8756: waren verwerkt in een ruitvormig logo van de Gebr. Dijkstra. De ruitvorm is anno 2011 nog vagelijk herkenbaar. Het bedrijfsgebouw heeft door de jaren heen herhaaldelijk verbouwingen ondergaan, onder meer in 1922 toen het betonnen vloeren kreeg (ook hierbij was architect Kramer betrokken), en uiteenlopende bestemmingen gehad, zoals aan het einde van de jaren-1930 en -1940 onderkomen voor een metaalwarenfabriek en in de jaren-1950 van de Leeuwarder Asphalt Industrie (LAI). In 2009-’10 heeft het opnieuw een nieuwe functie gekregen en is het verbouwd tot woonhuis: de ruimtelijke ingrepen zijn hoofdzakelijk tot het inwendige beperkt gebleven. De bescherming geldt in hoofdzaak het exterieur en enkele onderdelen van het inwendige. Exterieur: Opslaggebouw, opgetrokken vanuit een vrijwel vierkante plattegrond, met drie bouwlagen en een zolderverdieping onder een met leien gedekt, afgeknot zadeldak. Gevels gemetseld van schone, grauwbruine baksteen: de op het zuiden gerichte voorgevel is op enige moment geverfd. Bovendien is de gemetselde buitentrap met granieten treden naar de centraal in de gevel staande hoofdentree vernieuwd. De gevelindeling is wel intact gebleven. Alle gevelopeningen zijn recht gesloten en staan onder strekken, op de hoofdentree na. De vensters hadden oorspronkelijk ramen met een roedeverdeling, maar deze zijn in de loop der tijd allemaal vernieuwd. De lage onderste bouwlaag is te betreden via een in de muur van de trap aangebrachte deur. Links in de gevel bevindt zich een brede deuropening (waarin zich oorspronkelijk een bedrijfsdeur in de vorm van een vouwdeur bevond) met een anno 2010 aangebrachte, inpandige glazen schuifpui. Rechts op de begane grond is een klein, vierkant venster in de gevel opgenomen. Boven de begane grond heeft de vijf traveeën brede gevel een symmetrische indeling. In het midden bevindt zich een korfboogvormige deuropening, waarin een stel vernieuwde, openslaande deuren staat. Boven de deur bevindt zich een liggend venster. Aan weerszijden van de deur staan twee smalle vensters. De derde bouwlaag heeft een breder venster in het midden, met aan weerszijden twee vensters als die op de eerste verdieping. De gevel wordt beëindigd door een rollaag. In het dakschild hierboven zijn drie houten dakkapellen (twee smalle en een bredere in het midden) met zinken schilddakjes met pironnen geplaatst. Beide zijgevels zijn moderne varianten op de trapgevel met als verschil dat ze licht uitkragen onder de dakvoetlijn en de getrapt klimmende zijden niet op elkaar aansluiten, maar door een vrij brede, horizontale gevelbeëindiging met elkaar zijn verbonden. Drie van de vier gevelhoeken worden geaccentueerd door een tuit die bekroond wordt door een segmentvormig fronton van hardsteen, een materiaal dat ook is toegepast voor de deklijsten van de getrapte hoeken. De rechter (oostelijke) gevel is op de begane grond voorzien van een reeks kleine vensters. Beide bouwlagen bevatten vijf slanke vensters. Boven een brede lijst van gele steen zijn op de zolderverdieping drie kleinere vensters geplaatst. Aan weerszijden van deze vensters bevindt zich een liggende ruit van afwijkende baksteen. De westelijke gevel heeft boven de niet zichtbare begane grond een opbouw en indeling, die vergelijkbaar is met die van de oostgevel. Tegen de achtergevel staat een uitbouw onder een lessenaardak met een steil, met leien gedekt dakschild. De kopse zijden van deze uitbouw zijn een voortzetting van de zijgevels van het hoofdvolume. De schuine bovenranden van deze gevelpartijen hebben dezelfde hellinggraad als die van het tussenliggende lessenaardak en zijn op de hoeken voorzien van kunststenen deklijsten. Een nieuwe, met de uitbouw verbonden aanbouw met plat dak valt buiten de bescherming. Interieur: In het grotendeels gewijzigde inwendige van het gebouw zijn (een deel van) de (deels hergebruikte) vloerbetegeling en de trap nog van belang. De op de overlopen van de trap gelegde tegels zijn gemêleerde regout tegels. De houten trappen bevinden zich in een trappenhuis in de zuidoostelijke hoek van het pand. Het betreft een doorgaande reeks van steektrappen met tussenbordes. De trappen zijn voorzien van bewerkte trappalen. De trapleuningen en de handlijsten van de balustrades aan de trapgaten liggen op houten spijlen.

Bron: Fenicks B.V.

Specificaties

Bron: Fenicks B.V.

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Koffiebranderij Oorspronkelijke functie
Kantoorfunctie Boerderijen molens en bedrijven Huidige functie
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Emmakade 1 8921AD
Bron: Fenicks B.V.

Tijdlijn Emmakade 1

Voeg een verhaal over dit monument toe aan de tijdlijn

Weet u meer over dit bijzondere monument of heeft u een herinnering over dit monument? Vul de tijdlijn aan. Deel uw verhaal en houd dit monument springlevend.

Andere monumenten in de buurt

Naar boven