Alle monumenten springlevend! Het Restauratiefonds heeft voor elk monument een passende financiering. Bezoek Restauratiefonds.nl
Herbestemming.nu helpt initiatiefnemers van herbestemmingen met kennis, praktijkvoorbeelden en een netwerk van specialisten. Bezoek Herbestemming.nl

531581, Nieuwegein

Rijksmonument
Monumentnummer:
531581
531581
Nieuwegein
Afbeeldingen toevoegen

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Voeg uw verhaal toe

Beschrijving

Cluster 53. Schutsluis.

NIEUWE HOLLANDSE WATERLINIE

Inleiding

SCHUTSLUIS als vanwege de aanleg van nieuwe grootschalige waterstaatkundige werken aan het bestaande systeem van waterverkeerswegen noodzakelijk toegevoegd onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het verdedigingssysteem van de Nieuwe Hollandse Waterlinie was in de eerste plaats gebaseerd op het gecontroleerd onder water zetten van (grote) terreinoppervlakken. Gecontroleerde inundatie vergde een ingenieus systeem van waterwerken, zoals sluizen, stuwen en kanalen, waarmee het noodzakelijke peil snel en binnen nauwe grenzen gesteld en gehandhaafd kon worden. Er werden vele verschillende typen sluizen toegepast, afhankelijk van de plaats waar ze in het systeem functioneerden. Soms werden reeds bestaande scheepvaart-, uitwaterings- of keersluizen gebruikt, maar ook zijn er vele nieuwe gebouwd of bestaande (sterk) aangepast. Het betreft in dit geval een schutsluis die was aangelegd als verbinding tussen de Schalkwijkse Wetering en het rond 1936 aangelegde Lekkanaal. De sluis was mede bestemd om in tijden van oorlog te fungeren als inundatie- en keersluis voor het achterliggende gebied.

Omschrijving

De SCHUTSLUIS is gelegen aan het Sluispad als verbinding tussen het Lekkanaal en de Schalkwijkse Wetering en is aangelegd omstreeks 1938, kort na de aanleg van het Lekkanaal. De sluis is uitgevoerd met betonnen wanden, die aan de bovenzijde zijn voorzien van een stalen stootprofiel. De kolkbreedte is ca. vier meter, de lengte ca. twintig meter. In de sluiswand is aan de zuidoostzijde een betonnen trap aangebracht. De wanden zijn op twee niveaus voorzien van haalkommen met bolders. De sluis is voorzien van zeldzaam voorkomende, houten enkele draaideuren. De deuren zijn aan de bovenzijde voorzien van een stalen hekwerk en zijn daar uitgerust met windwerken voor bediening van schuiven. De deuren zijn bedienbaar vanaf de sluishoofden en hebben gebogen, getande kwadranten. Aan de westzijde bevindt zich voor de deur in de kolk aan de zijde van het Lekkanaal een sponning ten behoeve van een schotbalkkering die benut kan worden bij gebruik als keersluis.

Waardering

De SCHUTSLUIS is van algemeen belang vanwege:

* Cultuurhistorische waarden als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zoals deze is ontworpen door C.R.T. Kraijenhoff en in eerste aanleg vanaf 1815 door hem, Jan Blanken en majoor-ingenieur Willem Offerhaus is gerealiseerd en daarna door anderen gedurende ongeveer 125 jaar is versterkt en verbeterd.

*Architectuurhistorische waarden, in het bijzonder als uiting van een aan de militair-strategische bouwkunde gerelateerde bebouwing, die gebaseerd is op het systeem van inundatie en accesverdediging.

Het betreft hier een aan de militair-strategische bouwkunde gerelateerde uiting van historische waterbouwkunde, namelijk een schut- en keersluis uit omstreeks 1938.

* Ensemblewaarde en situationele waarden als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, in het bijzonder in samenhang met de naast gelegen oostelijke duikeropening en de overige onderdelen van het complex.

* Het onderdeel is tamelijk gaaf bewaard omdat hoofdvorm, bouwkundige detaillering en verschillende onderdelen herkenbaar zijn gebleven.

* Het onderdeel is representatief en naar uitvoering tamelijk zeldzaam omdat het een voorbeeld is van een met houten, enkele draaideuren uitgevoerde betonnen sluis.

Bron: Rijksmonumentenregister

Specificaties

Monumentnummer:
531581
Artikel ZKP:
rijksmonument
Provincie:
Utrecht
Gemeente:
Nieuwegein
Plaats:
Nieuwegein
Bron: Rijksmonumentenregister

Complex eigenschappen

Complexnaam:
NHW-Bet.werken en Sluis Lekkanaal
Complexnummer:
531577
Complex beschrijving:

Cluster 53. Complexomschrijving.

NIEUWE HOLLANDSE WATERLINIE

COMPLEX BETONNEN WERKEN EN SLUIS LEKKANAAL

Inleiding

Omstreeks 1936 is het Lekkanaal aangelegd, dat de verbinding vormde tussen de Lek en het Amsterdam-Rijnkanaal. Het Amsterdam-Rijnkanaal was toen nog in aanleg. Dit ter verbetering van de binnenvaartverbinding tussen Amsterdam en Rotterdam. Vrij snel na 1936 werden maatregelen getroffen het Lekkanaal en de oostelijke dijk van het Lekkanaal te kunnen verdedigen. Aan de monding van de Lek en het Lekkanaal werden aan weerszijden kazematten opgericht. Er verrezen meerdere kazematten aan de oostkant van het kanaal, die tevens ter ondersteuning dienden van het inundatiegebied ten oosten van Jutphaas, dat door de aanleg van het Lekkanaal smaller en kwetsbaarder was geworden. De Schalkwijkse Wetering diende in de 19de eeuw - voor de aanleg van het Lekkanaal - als inundatiekanaal, maar verloor die functie uiteindelijk. Een damsluisje ter plaatste van een vroegere inundatiekering herinnert er nog aan. Op de kruising van het Lekkanaal en de Schalkwijkse Wetering werd een dubbele kazemat toegevoegd en ook een duiker onder het Lekkanaal. Waar het Lekkanaal uitmondt in het Amsterdam-Rijnkanaal werd in de jaren '30 van de twintigste eeuw de zogenoemde Plofsluis gebouwd.

Ligging en relatie met andere complexen

Het complex BETONNEN WERKEN EN SLUIS LEKKANAAL maakt tezamen met het complex Betonnen Werken Lekkanaal, het Verdedigingswerk te Vreeswijk en de Plofsluis deel uit van de afsluiting en verdediging van het Lekkanaal. Tevens is het onderdeel van het inundatiestelsel, met het inundatiegebied oostelijk van het Lekkanaal en noordelijk van de Lek, door de verbinding van de Schalkwijkse Wetering met het Lekkanaal.

Omschrijving complex

Het complex BETONNEN WERKEN EN SLUIS LEKKANAAL kent geen specifiek te beschermen terreinaanleg, maar bevat een aantal objecten die alle zijn gerealiseerd als gevolg van de aanleg van het Lekkanaal omstreeks 1936.

De bescherming van het complex BETONNEN WERKEN EN SLUIS LEKKANAAL omvat de volgende complexonderdelen:

- DUIKER - MITRAILLEURKAZEMAT - SCHUTSLUIS - DAMSLUIS - HOUTEN SCHOTBALKLOODS - GIETSTALEN KOEPELKAZEMAT TYPE G MET AFWACHTINGSRUIMTE

Waardering complex

Het complex BETONNEN WERKEN EN SLUIS LEKKANAAL is van algemeen belang vanwege:

* Cultuurhistorische waarden als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zoals deze is ontworpen door C.R.T. Kraijenhoff en in eerste aanleg vanaf 1815 door hem, Jan Blanken en majoor-ingenieur Willem Offerhaus is gerealiseerd en daarna door anderen gedurende meer dan 125 jaar is versterkt en verbeterd.

* Architectuurhistorische waarden in het bijzonder als uiting van de militair-strategische bouwkunde, die gebaseerd is op: a. het systeem van inundatie en accesverdediging (19de en 20ste eeuw); b. de wedloop met de zich versterkende offensieve middelen (20ste eeuw); c. het systeem van 'levende' veldversterking in de diepte (20ste eeuw);

Het betreft hier een complex dat grotendeels tot stand kwam in samenhang met grote waterstaatkundige werken.

* Krijgshistorische waarden als onderdeel van een aaneengesloten militaire verdedigingslinie tussen de voormalige Zuiderzee en de Biesbosch. Deze bestond hoofdzakelijk uit een samenhangend systeem van uit verschillende perioden daterende typen gebouwde of aangelegde inundatiemiddelen met bijbehorende inundatievelden en verdedigingswerken met bijbehorende schootsvelden, die dienden tot of bijdroegen aan afsluiting van niet te inunderen terreinen of andere accessen.

* Ensemblewaarde en situationele waarden vanwege zijn ligging binnen het systeem van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in het algemeen, in het bijzonder in de directe relatie tot het nabij gelegen het Verdedigingswerk te Vreeswijk, de Betonnen Werken Lek-Lekkanaal en de Plofsluis.

Tevens vanwege de functionele en fysieke samenhang van de onderdelen van het complex en van een duidelijke relatie met het Lekkanaal.

* Het complex is redelijk gaaf bewaard, afgezien van enkele reeds eerder gesloopte objecten.

* Het complex is representatief omdat het een voorbeeld is van een ensemble van enige in een laat stadium aan de Nieuwe Hollandse Waterlinie toegevoegde waterbouwkundige onderdelen.

Bron: Rijksmonumentenregister
Voeg uw verhaal toe

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
– Verdedigingswerken en militaire gebouwen Fort, vesting en -onderdelen oorspronkelijke functie Ja
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
– – – – Nieuwegein Betonnen werken en sluis Lekkanaal – Ja
Percelen
Kadastraal perceel Kadastrale sectie Kadastraal object Appartement Kadastrale gemeente
– C 2078 – Vreeswijk
Types
Hoofdcategorie Subcategorie Beschrijving Notitie
Verdedigingswerken en militaire gebouwen Fort, vesting en -onderdelen – –
Bron: Rijksmonumentenregister

Tijdlijn 531581

Voeg een verhaal over dit monument toe aan de tijdlijn

Weet u meer over dit bijzondere monument of heeft u een herinnering over dit monument? Vul de tijdlijn aan. Deel uw verhaal en houd dit monument springlevend.
Voeg een verhaal toe over dit monument

Andere monumenten in de buurt