Omschrijving complex
De geschiedenis van de historische buitenplaats Zionsburg gaat terug tot in de 13de eeuw, wanneer ongeveer ter plaats van het huidige huis een commandeurshuis van de Fratres Domus Hospitalis Sanctae Mariae Teutonicorum (Duitse Orde) wordt gebouwd. Ondergronds zijn nog restanten aanwezig van de tunnel, die van het huis naar de Lambertuskerk liep. Het huis gaat in 1543 in vlammen op onder verantwoordelijkheid van Maarten van Rossum. In 1663 wordt de ruïne vervangen door een blokvormig hoofdgebouw met twee hoekpaviljoens, opgetrokken in opdracht van de toenmalige eigenaar Cornelis Kuchlinus. Kuchlinus geeft de plaats de naam Zionsburg. Het huis lag op een door een rechthoekige gracht gelegen binneneiland, een situatie die nog bestond omstreeks 1820 (Kadastraal Minuutplan). In 1881 koopt Johan Lodewijk Marggraff de buitenplaats en laat het oude huis in het jaar hierop vervangen door het huidige in 2003 deels door brand verwoestte monumentale landhuis in Vlaamse neorenaissancestijl met toren en serre. De architect was Johannes Jacobus Van Nieukerken, in samenwerking met de beeldhouwers Johannes Theodoor Stracké en Charles Stracké. Van Nieukerken maakte eveneens het ontwerp voor het in 1886 gebouwde koetshuis, dat de westgrens markeert van de hierachter gelegen in het veld nog herkenbare nutstuin. Aan de zuidzijde van deze tuin werd door de Belgische kassenbouwer L. Baetens & C uit Brussel-Schaerbeek een monumentale druivenkas met verhoogde middenpartij gebouwd. Pas omstreeks 1900 begon Marggraff met de verandering van de parkaanleg. De tot dan toe sobere aanleg in nog formele stijl werd veranderd in een aanleg in rijpe landschapsstijl met geaccidenteerd bodemprofiel, slingerpaden, parkbos en parkweide (ZW-zijde), waardoor van noord naar zuid een in ruime curven verlopende vijverpartij werd aangelegd. De architect van deze aanleg is tot nog toe onbekend. De omstreeks deze tijd geslagen brug met ornamentele smeedijzeren balustrade over de vijver in het parkbos gedeelte ten westen van het huis is eveneens bewaard gebleven. Voor de aanleg van de vijver werd deels gebruik gemaakt van de voormalige rechte gracht aan de westzijde van het huis. Van de oorspronkelijke aanleg, die teruggaat tot voor 1820 (Kadastraal Minuutplan), bleef de aanleg van de nutstuin en de brede eikenlaan aan de westgrens van het park tot op heden bewaard. Het park in rijpe landschapsstijl werd aangekleed met een voor Nederland uitzonderlijk groot assortiment van bijzondere bomen en heesters, zoals tot op heden herkenbaar is. In het park werden een viertal beelden op sokkels en een ensemble van tuinbanken geplaatst, naar ontwerp van Johannes Theodoor en Charles Stracké. In december 2003 werd het hoofdgebouw door brand verwoest. De toenmalige eigenaar Ewald Marggraff kwam hierbij om het leven. Zijn lichaam werd bijgezet in het graf op de begraafplaats in het park van Zionsburg.
De historische buitenplaats Zionsburg bestaat uit de volgende samenstellende onderdelen:
HOOFDGEBOUW LANDHUIS ZIONSBURG (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), KOETSHUIS MET GARAGE (3), DRUIVENKAS (4), PARKBRUG (5), TOEGANGSHEK (6), TUINBEELD HERACLES OP SOKKEL (7), TUINBEELD APOLLO OP SOKKEL (8), TUINBEELD DEMETER OP SOKKEL(9), TUINBEELD WELLICHT VOORSTELLENDE DE MUZE ERATO ALS JONGELING OP SOKKEL(10). ENSEMBLE VAN 3 TUINBANKEN (11), HEKWERK (12).
Waardering van het complex
De historische buitenplaats Zionsburg is in cultuurhistorisch opzicht van algemeen belang - als voorbeeld van een historische buitenplaats met hoofdgebouw en koetshuis van de hand van de achitect Johannes Jacobus van Nieukerken; - als goed voorbeeld van een buitenplaats met park in rijpe landschapsstijl; - vanwege de grote compositorische kwaliteit van het park in rijpe landschapsstijl; - vanwege de schoonheidswaarde van het park in rijpe landschapsstijl; - als zeldzaam voorbeeld van een Nederlandse buitenplaats waarvoor de set van tuinsieraden uit de bouw- en aanlegcampagne van huis en park gaaf bewaard is gebleven.
